Spanning, nieuwsblad van de SP, januari 2009 : Column - Niet de markt maar de mens

Column Renske Leijten

Niet de markt maar de mens

Waar ik ook op werkbezoek kom, ik merk dat het in de zorg echt gaat om mensen die zorgen voor mensen. In verpleeghuizen zie je compassievolle verzorgers en verpleegkundigen die hun uiterste best doen om nog een kwalitatieve oude dag te verzorgen voor de mensen. In gehandicapteninstellingen zie je mensen die een band hebben met de bewoners en zie je dat ze zorgen en geven. Wat het personeel terugkrijgt is vaak ook warmte en waardering. Als mensen klagen over de zorg die ze krijgen, is er altijd het bijzinnetje: “De mensen doen wat ze kunnen, aan hen ligt het niet.”

Er wordt veel geklaagd over de kwaliteit van de zorg. Als er iets mis is in ziekenhuizen, dan bereikt dat regelmatig het nieuws. Dat is ook voorstelbaar, want een operatiekamer die dicht gaat, is natuurlijk schokkend. Achterblijvende kwaliteit in de zorg voor ouderen, voor gehandicapten; het is iets waar we schijnbaar aan gewend zijn. Opsluiting in separeercellen wordt pas in de politiek besproken als er mensen overlijden. Dit heeft altijd het karakter van: ‘een glas, een plas en alles bleef zoals het was’.

De mens in de zorg is uit zicht geraakt. Kwaliteit is een papieren werkelijkheid geworden. De registratiedrift neemt absurde vormen aan. Wanneer de uitgifte van medicijnen met blauwe en rode pennen is ingevuld, dan is het in orde. Een zwarte pen levert problemen op. Of mensen genoeg aandacht krijgen, doet niet ter zake. Het personeel wordt horendol van de formulieren, registraties en indicaties. Voor alles moet een formulier worden ingevuld. Een keer uitgescholden door iemand die zorg krijgt? Vul een formulier in van vijf (!) pagina’s. Personeel weet dat de frustratie en irritatie van degene die verbaal uit de slof schiet vaak te voorkomen is door wat meer persoonlijke aandacht. Helaas hebben ze daar geen tijd meer voor als ze al die formulieren moeten invullen. Verpleegkundigen in ziekenhuizen vinden het vroege ontslag van mensen die geopereerd zijn heel vaak niet verantwoord, maar het protocol is dat dure bedden niet onnodig worden bezet.

Kostenbeheersing is het motto geworden in de zorg. Er moet zo efficiënt mogelijk uitvoering gegeven worden aan het product zorg. Dat moet ‘natuurlijk’ gecontroleerd worden, want anders kunnen we niet bepalen of er kwaliteit is. En de papieren kwaliteit is een leidraad voor het krijgen van geld. Is de papieren kwaliteit niet op orde, dan is uw buurman en concurrent-aanbieder wellicht beter en krijgt die het schaarse geld voor de broodnodige zorg. Het product zorg moet zo goedkoop mogelijk; dus een dure verpleegkundige laten helpen met douchen is niet efficiënt. Bezuinigen op personeel, het wegmoffelen van de achterblijvende kwaliteit via formulieren maakt het er niet aantrekkelijker op om te werken in de zorg. Er zijn dikke personeelslagen ontstaan bij zorginstellingen met mensen die niets anders doen dan zorgen dat registraties op orde zijn. De handen aan het bed merken ondertussen dat ze tekortschieten door te weinig collega’s.

Het roer moet om in de zorg. De kern moet zijn dat het gaat om mensen. Om mensen die zorg nodig hebben en soms permanent moeten leven in een zorginstelling. En het moet gaan om de mensen die het werk doen. Van mensen die werken in de zorg moeten we uitgaan van professionaliteit, maar zeker ook van inzicht in wat nodig is voor mensen. Geen dure indicaties meer, maar zeggenschap voor personeel. En dat kan inderdaad gewoon een extra halfuurtje aandacht zijn om het leven beter te maken. Als de zorg blijft draaien om formulieren, ‘outputregistratie’ (hoe effectief ziet de zorg er op papier uit voor een zo laag mogelijke prijs), efficiëntiekortingen, concurrentie op product, dan zal dat de beroepseer van het personeel geen goed doen.

Wanneer je het mensen vraagt, dan zegt een dikke meerderheid (van alle politieke gezindten) dat de zorg geen product is waarbij de laagste kostprijs het streven moet zijn. Vraag je ze naar een rijtje gewaardeerde beroepen, dan zit daar steevast de verpleegkundige en de verzorgende in. En juist deze zo gewaardeerde mensen worden door die zo ongewenste marktwerking in de hoek gedrukt. De zorg wordt onbetaalbaar, is het argument. Dat vind ik al heel lang: dat er mensen zijn die zorgen voor mensen en kiezen voor het mooie beroep in de zorg: dat is van onbetaalbare waarde.

Renske Leijten

SP-Tweede Kamerlid