Tribune 10/2006 :: Programma - Een beter Nederland voor hetzelfde geld

Programma

Een beter Nederland voor hetzelfde geld

Het verkiezingsprogramma van de SP telt tachtig pagina’s, de financiële verantwoording niet meegerekend. De Tribune bracht het handzaam terug tot 24 punten. Maar om te voorkomen dat we worden beschuldigd van een ‘Aldi-advertentie zonder prijzen’ (hoogleraar Bart Tromp over het VVD-programma) verwijzen we voor de zekerheid nog maar even naar www.sp.nl, waar het gehele programma inclusief financiële verantwoording te vinden is.

Tekst: Herman Damveld

1. Beginsel- en verkiezingsprogramma

In Heel de mens - het beginselprogramma van de SP - staan onze kernwaarden: menselijke waardigheid, gelijkwaardigheid van mensen en solidariteit tussen mensen. Alle plannen die die kernwaarden bevorderen, steunen we; alles wat er tegenin gaat, bestrijden we. In het verkiezingsprogramma Een beter Nederland, voor hetzelfde geld leggen we uit hoe we die waarden binnen vier jaar dichterbij willen brengen, als de SP in de regering komt. Het verkiezingsprogramma gaat dus over wat de SP tot 2011 wil bereiken.

2. De menselijke maat moet terug

De Balkenende-kabinetten geloofden in schaalvergroting en marktwerking. Het onderwijs, de gezondheidszorg, de volkshuisvesting en de energiebedrijven kregen de ene fusiegolf na de andere over zich heen. De belofte dat die schaalvergroting zou leiden tot lagere kosten, is niet waargemaakt. En ondertussen is de menselijke maat zoekgeraakt. Mensen voelen zich behandeld als nummers en ervaren dagelijks de gevolgen van uit de hand gelopen bureaucratie. De SP wil dat keren.

3. Betere democratie

Mensen vinden democratie belangrijk, maar hebben er ook kritiek op. Ze denken dat ze geen invloed hebben op ‘de politiek’. Bij de laatste verkiezingen voor de Tweede Kamer bleef een kwart van de mensen thuis. Dat moet en kan anders, vindt de SP. Daarom is de SP voor een ‘terugroepreferendum’. De bevolking kan dan het vertrouwen in de regering opzeggen en nieuwe verkiezingen afdwingen. Ook wil de SP een referendum mogelijk maken, waarbij kiezers wetsvoorstellen kunnen afkeuren.

4. Minder invloed van Europa

Nederland heeft te veel bevoegdheden aan de EU overgedragen. De grootheidswaan van de EU schiet veel mensen in het verkeerde keelgat. De SP wil dat Nederland doet wat het zelf het beste kan. De EU moet pas actief worden als de lidstaten falen. Alleen op die manier krijgen mensen meer vertrouwen in Europese samenwerking.

5. Sociaal is met elkaar

We hechten in Nederland veel waarde aan bestaanszekerheid. Ook bij ziekte, arbeidsongeschiktheid, werkloosheid en ouderdom. Maar onder invloed van het neoliberale marktdenken, dat mensen tot economische individuen reduceert, hebben de kabinetten Kok en Balkenende de sociale zekerheid steeds verder afgebroken. In de visie van de SP zijn mensen sociale wezens die samen problemen willen oplossen. Mét elkaar en niet tégen elkaar: dat zou het motto moeten zijn voor ons stelsel van sociale zekerheid

6. Werk en welvaart voor iedereen

Om onze welvaart te behouden, is het nodig dat iedereen die kan werken, dat ook doet. Volledige werkgelegenheid dient centraal te staan in het sociaal-economisch beleid. Bedrijven moeten het maken van winst combineren met het creëren én behouden van werkgelegenheid. De groeiende inkomensverschillen moeten bestreden worden. Daarom wil de SP het minimum(jeugd)loon verhogen en de kinderbijslag inkomensafhankelijk maken, net als de ziektekostenpremie. Gesubsidieerde banen worden gehandhaafd en omgezet in reguliere banen. Doelstelling van de sociale werkvoorziening blijft het bieden van zinvol werk aan mensen die niet voor reguliere banen in aanmerking komen. Commerciële reïntegratiebedrijven worden opgeheven. Verder dient gelijke beloning voor gelijk werk te worden gewaarborgd. Mannen en vrouwen moeten meer mogelijkheden krijgen om zorgtaken en werk te combineren.

7. De zorg mag geen markt zijn

Mensen hebben een eigen verantwoordelijkheid voor hun gezondheid. Dat is echter geen reden om onze solidariteit in de zorg te laten varen. Toch gebeurt dit nu wél. Door toegenomen marktwerking is de zorg meer gericht op prijs dan op kwaliteit. Marktwerking leidt ook tot concurrentie tussen instellingen, in plaats van samenwerking. Marktwerking heeft de zorg niet goedkoper of efficiënter gemaakt, integendeel. De SP wil de bakens in de zorg verzetten. We maken de menselijke maat en georganiseerde solidariteit weer tot uitgangspunt van ons zorgstelsel.

8. Veiligheid voor iedereen

Het bieden van veiligheid is het eerste wat burgers kunnen verwachten van de overheid. In de beleving van veel mensen zorgt de overheid daar niet voor. De cijfers bevestigen dat: in de laatste 40 jaar werd het aantal bij de politie bekende misdrijven veertien keer zo groot. De SP vindt dat vandalisme, asociaal gedrag en intimidatie niet mogen worden gedoogd. Slachtofferhulp staat bij ons centraal. Maar de SP wil ook aandacht voor de oorzaken van criminaliteit. Daarom moet er meer geïnvesteerd worden in onderwijs en opvoedingsondersteuning en moet het wegbezuinigde jeugd- en jongerenwerk terugkeren.

9. Softdrugs legaal, racisme illegaal

De verkoop van softdrugs moet gelegaliseerd worden, om overlast en criminaliteit tegen te gaan en de controle op de kwaliteit te verbeteren. Verkoop van harddrugs blijft strafbaar. Discriminerende, racistische en tot geweld oproepende propaganda, met name op internet, moeten door de politie juist harder worden aangepakt en waar mogelijk door de rechter verboden.

10. Investeren in onderwijs

Onderwijs legt de basis voor democratische vorming, voor actief burgerschap gebaseerd op waarden en normen, en voor een toekomstige werkplek. Onderwijs is de belangrijkste investering in de toekomst van onze samenleving. Helaas constateert de SP een daling van het niveau in het basisonderwijs. Vaak kunnen leerlingen niet goed lezen of rekenen. Daar komt nog bij dat nogal wat leerlingen verdwalen in veel te grote scholen. Deze ontwikkelingen wil de SP keren. Leraar en leerling moeten weer in het middelpunt van het onderwijs komen te staan, niet de manager.

11. Vmbo vooruit helpen

Tweederde van de leerlingen gaat naar het voorbereidend middelbaar beroepsonderwijs (vmbo). Zij krijgen daar veel vakken die te theoretisch zijn. Ongeveer 50.000 leerlingen verlaten dan ook elk jaar hun school zonder diploma en verkleinen daarmee hun kans op betaald werk. De SP wil dat er kleinschalige, wijkgebonden en praktijkgerichte scholen komen. Delen van het wijkbeheer en -onderhoud kunnen dan in het onderwijsprogramma ingepast worden. Dat vergroot de mogelijkheden tot praktisch leren én de binding tussen leerlingen en wijk

12. Minder slopen, meer bouwen

Al 15 jaar lang trekt de rijksoverheid zich terug uit de volkshuisvesting. Subsidies aan woningbouwverenigingen werden stopgezet. Nieuwbouw werd een zaak van ‘de markt’, met als gevolg dat er vooral dure koopwoningen gebouwd werden. De verwachting was dat er zo meer woningen vrij zouden komen voor mensen met lage inkomens. Maar die verwachting kwam niet uit. De SP wil dat de regering zich meer met volkshuisvesting gaat bezighouden. Een kwalitatief goede huur- of koopwoning hoort voor iedereen beschikbaar te zijn. De nieuwbouw van betaalbare woningen moet worden uitgebreid. De SP wil de vermogens van rijke corporaties inzetten voor bevordering van bouw en onderhoud van woningen in de sociale sector. Eerdere kortingen op de huurtoeslag worden gerepareerd en er komt geen kraakverbod.

13. Beter openbaar vervoer

De geprivatiseerde Nederlandse Spoorwegen hebben de afgelopen jaren veel bezuinigd. Het gevolg was een slechte dienstregeling, tekort aan materieel, achterstallig onderhoud en slechte verbindingen. Het reizen met de trein werd er steeds minder aantrekkelijk door. Ook het stads- en streekvervoer moest naar ‘de markt’. Vooral het platteland is daardoor slecht bereikbaar geworden. De SP wil daarom gerichte investeringen om de bereikbaarheid per trein en bus te verbeteren. Het kaartje mag niet méér in prijs stijgen dan de inflatie.

14. Huurtoeslag en hypotheekrente

Het volgende kabinet zal de huurtoeslag veilig moeten stellen om een fatsoenlijke woning ook voor de laagste inkomens te garanderen. De hypotheekrenteaftrek is dit jaar 14 miljard euro. Volgens het Centraal Plan Bureau zou afschaffing van deze aftrek leiden tot een 4 tot 14 procent lagere woningprijs; vooral de starters op de woningmarkt kunnen daarvan profiteren. Tegelijk echter zal dit grote nadelige consequenties hebben voor huizenbezitters. De SP wil daarom de hypotheekrente-aftrek tot een maximum van 350.000 euro garanderen. De belastingaftrek is in alle gevallen maximaal 42%.

15. Duurzamer en biologischer

Landschap en natuur worden te gemakkelijk opgeofferd aan commerciële korte-termijnbelangen. Boeren die ons landschap beheren, gaan ten onder in moordende wereldconcurrentie. De SP wil een biologische en duurzame landbouw met veel aandacht voor technische vernieuwing en biobrandstoffen. We willen minimaal 65 procent minder energiegebruik in de glastuinbouw. De productie van plantaardige eiwitten voor voedingsdoeleinden en het onderzoek naar vleesvervangende producten moeten bevorderd worden. De SP wil de bio-industrie terugdringen ten gunste van biologische dierhouderij en de productie van biologische vlees- en zuivelproducten.

16 Minder energie, meer milieu

Tot nu toe hebben regeringen te weinig aandacht gehad voor luchtvervuiling door het autoverkeer. Hetzelfde geldt voor het vliegverkeer: er is nog steeds geen heffing op kerosine. Van Kok en Balkenende mocht Schiphol steeds verder uitbreiden, waarvoor de milieuregels voortdurend werden opgerekt. De SP wil een omslag in het denken over energie. De overheid moet meer investeren in hernieuwbare energie, windenergie, zonne-energie en andere vormen van schone en duurzame energie. Energiebedrijven moeten een groter deel van hun productie laten bestaan uit duurzame energie. Kernenergie is geen verantwoord alternatief, omdat er geen oplossing is voor het radioactieve afval dat hondderdduizenden jaren gevaarlijk blijft, terwijl de voorraad uranium beperkt is.

17. Cultuur weerbaar maken

Onze vrije tijd wordt steeds meer een vrije markt. Dat gaat vaak ten koste van niet-commerciële vormen van cultuur. Alles van waarde lijkt weerloos als de commercie zich erop werpt. Die ontwikkeling vindt de SP spijtig. Om te beginnen willen we het cultuurbudget verhogen naar 1 procent van de rijksbegroting. Iedere jongere krijgt een gratis cultuurstrippenkaart om kennis te maken met verschillende vormen van kunst en cultuur. De collecties van rijksmusea worden gratis toegankelijk, voor andere musea geldt dit één dag per week.

18. Een goede, gezonde oude dag

Met de meeste ouderen gaat het goed: ze zijn tevreden over hun sociale contacten, hun inkomen, hun huisvesting en de zorg die ze krijgen. En ze leven gemiddeld steeds langer. Daarbij moeten we wel beseffen dat de lagere inkomensgroepen aanzienlijk korter en in minder goede gezondheid leven. De SP betreurt deze tweedeling en wil daarom extra aandacht besteden aan de meest kwetsbare groepen ouderen. De AOW hoort weer welvaartsvast te worden – en te blijven. De pensioenleeftijd blijft 65 jaar. Vervroegd uittreden blijft mogelijk. Voor zware beroepen komt er een recht op pensioen na 40 jaar werken.

19. Gehandicapten serieus nemen

Naast solidariteit tussen jong en oud is ook solidariteit tussen mensen met en zonder handicap van groot belang. Gehandicapten hebben evenveel recht om als volwaardige burgers mee te doen in de samenleving. Dus moeten ze overal gemakkelijk naar binnen kunnen, en dat kan nu vaak niet. De overheid moet gehandicapten een aangepaste scholing aanbieden en ze helpen bij het vinden van een reguliere baan, bij de overheid of in het bedrijfsleven. De SP wil daarom aanpassing van de Wet Maatschappelijke Ondersteuning (WMO).

20. Integratie moet beter

Een vijfde van onze bevolking is ‘allochtoon’. In Nederland moet iedereen gelijke kansen krijgen. Dat is een voorwaarde om met elkaar te kunnen samenleven. Het beleid van de vorige regeringen heeft echter het cement van de samenleving verbrokkeld en de bereidheid tot samenleven ondermijnd. Dat moet in de komende kabinetsperiode anders. Migranten moeten meer kansen krijgen en gebruiken om Nederlands te leren en zich bij te scholen. Asielzoekerscentra moeten beduidend beter worden ingericht. Aan het gesleep met asielzoekers - en hun schoolgaande kinderen - moet een einde komen. De tarieven voor verblijfsvergunningen, die de draagkracht van veel migranten te boven gaan, worden teruggebracht tot het prijsniveau van paspoorten en identiteitsbewijzen.

21. NAVO hervormen

De SP verzet zich tegen de sluipende ontwikkeling van de regionaal gerichte ‘oude’ NAVO naar een ‘nieuwe’ NAVO, die wereldwijd opereert als offensieve interventiemacht, onder leiding van de Verenigde Staten. Het nieuwe strategische concept dat de NAVO ontwikkelt, moet aan het parlement worden voorgelegd, zodat er een uitspraak komt over welke internationale veiligheidsstructuur we in de toekomst willen en welk aandeel Nederland daarin wenst te hebben.

22. Weg uit Afghanistan

De Nederlandse militaire missie in Uruzgan (Afghanistan) blijkt in de praktijk geen wederopbouw- maar een vechtmissie te zijn. Om te voorkomen dat ons land wordt meegezogen in een uitzichtloze oorlog, dienen we onze militairen in dat land - in goed overleg met de Verenigde Naties en de regering van Afghanistan - zo snel mogelijk terug te halen.

23. Palestijnen niet in de steek laten

De SP wil dat Nederland zich extra gaat inzetten voor een oplossing van het Israëlisch-Palestijnse conflict. Het voortduren van dat conflict heeft wereldwijd negatieve gevolgen voor de verhoudingen tussen mensen, groepen en landen. Nederland moet hierbij het uitgangspunt hanteren dat de Palestijnen recht hebben op een eigen, onafhankelijke en levensvatbare staat. Israël moet kunnen rekenen op veilige en erkende grenzen. Beide partijen moeten afzien van geweld. Indien nodig moet Nederland gebruikmaken van pressiemaatregelen. De humanitaire steun aan de Palestijnse bevolking wordt opgevoerd.

24. Voor hetzelfde geld

Haalbaar, betaalbaar en socialer - dat zijn de eisen die de SP aan het verkiezingsprogramma heeft gesteld. In totaal wil de SP 11 miljard investeren, waarvan 3,5 miljard in de sociale zekerheid, 2,5 miljard in het onderwijs, 1 miljard in arbeidsmarkt en gezondheidszorg, en ongeveer een half miljard in openbaar vervoer, duurzame energie en landbouw, cultuur en ontwikkelingssamenwerking. Die 11 miljard wordt bespaard door een andere opzet van geldverslindende instanties als UWV en CWI, door een maximale bureaucratienorm (minder ambtenaren, minder adviesbureaus), door topinkomens van (semi)ambtenaren te maximaliseren, door geen JSF’s aan te schaffen en andere bezuinigingen op defensie, en door minder wegen aan te leggen.