Spanning juni 2011 :: Verzet en alternatieven

Verzet en alternatieven

Atheners demonstreren tegen bezuinigingsplannen.

Tekst: Hans van Heijningen Foto: Aristidis Vafeiadakis / Zuma Press / Hollandse Hoogte

In het Europees Parlement maakt de SP deel uit van de fractie van Verenigd Links (GUE-NGL, www.guengl.eu). Op 31 mei organiseerde Verenigd Links samen met het Europees Sociaal Forum een interessant symposium in Brussel: ‘Tegen de soberheid, de niet gerechtvaardigde schuld, de sociale achteruitgang en de aanvallen op de democratie in Europa: Verzet en alternatieven.’ Een mooie gelegenheid om onze samenwerkingspartners in Europa beter te leren kennen en een scherper beeld te krijgen van de standpunten van links wat betreft de crisis waar tientallen miljoenen Europeanen momenteel onder gebukt gaan.

’s Ochtends kwamen de politici en deskundigen aan het woord. Zonder hun goede bedoelingen in twijfel te trekken, stellen de meeste bijdragen mij teleur. Hun analyses komen me (te) bekend voor: de financiële crisis wordt op de gewone mensen afgewenteld, niet alleen het IMF en de Wereldbank maar ook de EU spelen in dit proces een kwalijke rol en daar kan alleen verandering in komen wanneer mensen daar massaal tegen in verzet komen.

Een interessante bijdrage levert Eric Toussaint (www.cadtm.org), die een pleidooi houdt voor schuldsanering. Waren het tot voor kort alleen ontwikkelingslanden, vandaag de dag dreigen ook ontwikkelde landen kapot te gaan door toedoen van de spiraal schulden-aflossingen-grotere schulden. Toussaint wijst erop dat regeringsleiders vaak akkoorden afsluiten met het IMF en de Wereldbank zonder dat de parlementen van de betreffende landen daar nog aan te pas komen. Daarmee maken zij zich, net als sommige grote bankiers, strafbaar en daarom dienen zij vervolgd te worden. Als het gaat om schuldsanering, bestaat er internationaal nog niet zo gek veel ervaring doordat de dominante belangen daar meestal niets van willen weten. In 1953 werd 62 procent van de schuld van Duitsland kwijtgescholden en werd bepaald dat de jaarlijkse aflossing van zijn internationale schuldenlast niet boven vijf procent van de totale exportinkomsten uit mocht komen. Dit om te voorkomen dat de Duitse economie kapotbezuinigd zou worden. Vanzelfsprekend wordt in dit verband ook ingegaan op de situatie in Griekenland, dat de afgelopen maanden mede door het toegepaste bezuinigingsbeleid in een steeds diepere recessie belandt en kapot dreigt te gaan.

EU gaat over lijken

Als het gaat om het zoeken van een uitweg uit de crisis, gaat de EU over lijken. Je moet maar durven, om van de overgangsregering in Tunesië 410 miljoen schuldaflossing te vragen op het moment dat dit land 400 duizend Libiërs opvangt en Europa haar grenzen sluit, aldus het Franse GUE-parlementslid Marie Christine Vergiat.

Francoise Castex, lid van de sociaal-democratische fractie, betoogt dat de basis van de schuldencrisis in Europa niet wezenlijk verschilt van die in de VS: banken die de kredietkraan richting burgers te wijd open hebben gezet, met nare gevolgen voor alle betrokkenen. De verschillen binnen Europa zijn groot: waar Duitsland op de internationale kapitaalmarkt geld leent tegen 2,3 procent, betalen de Grieken nu meer dan 15 procent. En... het ergste komt nog, waarschuwt zij.

De EU komt bovendien namelijk met voorstellen die erger zijn dan de kwaal: landen die boven de 3 procent begrotingstekort uitkomen, schenden het Stabiliteitspact en moeten miljardenboetes betalen. Daarnaast dreigen regeringen verplicht te worden om tientallen miljarden aan schuldaflossing te besteden indien hun staatsschuld boven de 60 procent van het Bruto Binnenlands Product (BBP) uitkomt. Verzet je tegen dit nieuwe EU-beleid, luidt Castex’ oproep.

Dennis de Jong, onze SP-volksvertegenwoordiger in Brussel, deed een oproep aan de aanwezigen. Hij riep op om de bevolking van de lidstaten te informeren, met voorstellen en oplossingen te komen hoe uit de crisis te komen en de bevolking van de EU-lidstaten te mobiliseren om ervoor te zorgen dat deze voorstellen uitgevoerd worden. Dat laatste is alleen al daarom nodig, omdat zowel de Europese Commissie als de regeringsleiders en de Europarlementariërs in meerderheid rechts zijn: dat maakt dat we niet veel hoeven te verwachten van de Europese besluitvorming, als de vakbeweging en ‘de straat’ komt niet in beweging komen.

Verdeeld Europees Links

Helaas kwam het ’s ochtends niet tot een kritisch debat over voorstellen en oplossingen, terwijl alle GUE-NGL delegaties weten dat zij het onderling op tal van punten niet eens zijn over de oplossingen. GUE-NGL wordt vooral verdeeld door een verschillende kijk op Europa: sommige delegaties willen Europa sterk maken en bijvoorbeeld het budget verdubbelen voor een nieuw op te richten solidariteitsfonds. Hiermee willen ze bereiken dat er meer geld van Noord naar Zuid vloeit in Europa. De delegaties waar de SP intensiever mee samenwerkt (de NGL, met vooral vertegenwoordigers uit de Scandinavische landen en Ierland), willen juist minder van dit soort fondsen. Ook zijn zij veel sceptischer over het overdragen van bevoegdheden. Natuurlijk geeft het een fijn gevoel om voor elkaar te klappen, maar op een conferentie met zoveel ervaren onderzoekers en actievoerders zou je toch vooral moeten spreken over kwesties waar je nog niet uit bent of waar je van mening over verschilt.

Nieuwe initiatieven

Dan waren de bijdragen ’s middags van de vertegenwoordigers van kleine en grotere burgerinitiatieven een stuk interessanter. Zij stellen zich in Europees verband teweer tegen rechts afbraakbeleid. Iedere spreker krijgt vijf minuten om te vertellen hoe het er in zijn of haar land voor staat.

De Spanjaarden en de Grieken vertellen enthousiast over de pleinprotesten die zich de laatste weken ontwikkeld hebben. In beide landen zijn het jongeren die in groten getale vreedzaam actie voeren en zich daarin door steeds meer mensen gesteund weten. De een na de ander benadrukt dat de linkse politieke partijen de boot gemist hebben bij het ontstaan van deze vorm van protest. Een jonge man uit Catalonië fileert de positie van traditioneel links: ‘De linkse oppositiepartijen hebben de afgelopen jaren keer op keer gekozen voor de politiek van het kleinste kwaad, voor het beperken van de schade. Ze steunden de halfzachte sociaal-democratische alternatieven waar de jongeren niets aan gehad hebben en dat wreekt zich nu.’ Griekse activisten herkennen zich in dit beeld: ‘De jongeren die nu in de benen komen, hebben niet alleen niets met traditioneel links maar ook niet met de media, die hen en hun situatie nooit serieus hebben genomen.’

Een Italiaanse vakbondsleider zegt dat hij zich jarenlang voor zijn land geschaamd heeft, maar dat de verkiezingsnederlaag van Berlusconi bij de gemeenteraadsverkiezingen in Milaan en Napels de Italianen nieuwe energie gegeven heeft. ‘Dat hebben we wel nodig, want ons land telt 2 miljoen werklozen en eenvierde van de gezinnen zit onder de armoedegrens.’

Oost-Westtegenstelling

Een minder bekende kwestie voor ons is de situatie in Oost-Europa. Polen, Hongaren en Roemenen, voor een deel actief in Attac-Europa

(www.attac.org), komen met schrijnende verhalen over de levensomstandigheden van hun burgers. ‘Bij ons is bijna eenderde van de mensen werkloos en arm volgens de internationale armoedecriteria’, aldus een Hongaarse. ‘Europa lijkt opnieuw in tweeën gehakt en wij zijn het proefkonijn. Gas, licht en water zijn tegenwoordig in handen van buitenlandse bedrijven en de tarieven vliegen de pan uit. Dan heb je ook nog het nieuwe fenomeen van kredieten tegen een variabele rente. Tot voor kort kenden wij dat niet en een groeiend aantal mensen zit diep in de shit omdat de rente de afgelopen jaren sterk gestegen is.’ Een Roemeense vakbondsleider vertelt dat de regering van zijn land er niet in slaagde om het begrotingstekort van 5,9 procent terug te dringen, sterker nog, dat het tekort tot 9 procent opliep. ‘Daarop stelde de regering voor de lonen met 25 en de pensioenen met 15 procent te verlagen. Toen de regering door vakbondsprotesten bakzeil haalde, koos zij ervoor om de btw van 19 tot 24 procent te verhogen. Het zit de mensen tot hier’, geeft hij aan terwijl hij naar zijn keel wijst. ‘Maar door de crisis blijven de sociale uitgaven stijgen terwijl ons pensioensysteem niet duurzaam blijkt te zijn.’

Wat te doen?

Het initiatief om vanuit de GUE/NGL een symposium over de financiële en economische crisis in de EU te organiseren verdient alle lof. Alleen is het dan wel zaak om het ook te hebben over zaken die niet zo eenvoudig liggen, zoals de vraag wie de rekening gaat betalen van de schuldsanering in Griekenland, Portugal en Ierland, die volgens steeds meer deskundigen onafwendbaar wordt. Het is positief dat de GUE/NGL-fractie het in grote lijnen eens is over de invoering van een minimumtarief voor vermogens- en winstbelastingen, een Europees minimumloon en het stoppen van de belastingconcurrentie die maakt dat landen elkaar beconcurreren door grote investeerders zo weinig mogelijk belasting te laten betalen. Maar dat is niet voldoende wanneer we ons serieus rekenschap geven van de problemen waar we nu en in de nabije toekomst mee geconfronteerd worden.

Lees online