Spanning januari 2011 :: Actievoeren helpt - een terugblik

Actievoeren helpt

- een terugblik

Tekst: Sjaak van der Velden, redacteur Foto: Suzanne van de Kerk

Zonder strijd verandert er niets. De hele geschiedenis van de mens laat zien dat er geen of nauwelijks veranderingen optreden als mensen niet in beweging komen. Ook voor ons land geldt dit. Als er geen actie voor was gevoerd, hadden we bijvoorbeeld geen algemeen stemrecht gekregen. Ook pensioenen, AOW, werkloosheidsvoorziening en de Ondernemingsraad zijn een gevolg van strijd. Die verworvenheden moeten worden verdedigd, juist omdat het geen cadeautjes waren. Zeker in tijden van economische crisis komen er vrijwel vanzelf aanslagen op het levenspeil van de bevolking. De economie zit nu al weer enkele jaren in een crisis. Hoe reageert de bevolking hierop en op de crisisplannen van de regering?

2010 zal de geschiedenis in gaan als het jaar van de schoonmakers. Ze voerden een wekenlange strijd voor loonsverhoging en respect. Ze wonnen op beide fronten. En meer dan dat, aan het eind van het jaar kregen ze van de internationale vakbeweging ook nog een prijs: de wereldcup voor de beste vakbondscampagne, die in november in Nagasaki werd uitgereikt. Deze prijs werd trouwens uitgereikt voor de hele campagne ‘Schoon Genoeg’ die tot de staking heeft geleid. Een doordachte campagne waarbij de schoonmakers zelf vooral op de voorgrond traden. Zij waren het gezicht van de actie, terwijl het betaalde bondskader zoveel mogelijk op de achtergrond bleef. Ook was de actie slim opgezet, waardoor de tegenstander zo hard mogelijk werd geraakt tegen zo weinig mogelijk inspanning en kosten.

Zelfs het Sociaal Cultureel Planbureau gaf de actievoerende schoonmakers een complimentje. Volgens het bureau had de staking ervoor gezorgd dat de Nederlandse bevolking weer meer vertrouwen in de vakbeweging had gekregen. Een groter compliment is toch haast niet denkbaar?

Gemeentereiniging

Het beeld van 2010 wordt echter niet alleen bepaald door de staking van de schoonmakers, maar ook door de staking van de mannen en vrouwen van de gemeentelijke reinigingsdiensten. Na een actie die weken duurde en her en der in het land het werk werd neergelegd, verhardde de sfeer. Ook kantoorpersoneel in Arnhem, Nijmegen en Haaksbergen legde korte tijd het werk neer. Maar dat was niet genoeg. De grote staking waarbij de vuilophalers in Amsterdam niet werkten op Koninginnedag en hun Utrechtse collega’s zich een dag later bij hen aansloten, zorgde uiteindelijk op 15 mei voor de overwinning. De dagelijks het nieuws halende acties van de reinigers betekenden voor 170.000 gemeenteambtenaren een nieuwe cao. En in die cao was een loonsverhoging opgenomen hoewel de werkgever eigenlijk het personeel op de nullijn had willen zetten.

Andere stakingen

Het jaar was trouwens al begonnen met stakingen bij AkzoNobel en DSM. Op 26 januari legden bij beide bedrijven in totaal meer dan duizend werknemers het werk neer; ze behaalden al zeer snel een goed resultaat. Bij Akzo ging het vooral om een sociaal plan in verband met reorganisatie en bij DSM was sprake van strijd tegen de nullijn. Dat waren wel de problemen voor werknemers in 2010: reorganisaties en loonmatiging. Echte crisisproblemen dus.

In maart staakte het personeel van cv-ketelfabrikant Nefit in Buinen voor een goed sociaal plan in verband met de verhuizing naar Deventer, waar de andere fabriek van Nefit staat. De werknemers in Deventer steunden hun Buinense collega’s met een petitie.

Maart was ook de maand van een staking van Poolse uitzendkrachten. Hun bedrijf, uitzendbureau E&A, wilde hen overplaatsen naar Nistelrode en ontsloeg zes collega’s. Na een korte staking trok het bedrijf haar plannen in.

In april legde het personeel van havenbedrijf ECT in Rotterdam het werk neer voor een nieuwe cao. Al snel haalde de vakbond een loonsverhoging binnen, maar de cao voor de hele containersector – die FNV Bondgenoten ook wil – was nog een brug te ver. Bij Corus IJmuiden was slechts een stakingsdreiging nodig om een nieuwe Cao rond te krijgen met een loonsverhoging en een eenmalige uitkering van 200 euro.

In de maand april vond nog een zeer opvallende staking plaats toen de spelers van voetbalclub MVV op 7 april weigerden te trainen. Ze ontvingen door de slechte financiële situatie van de club al weken geen salaris.

Begin juni staakte het personeel van de Rotterdamse containerterminal APM tegen het ontslag van een collega. De stakers die buiten de vakbonden om opereerden, behaalden na twee dagen de overwinning: hun collega mocht terugkomen.

Een klein aantal staking vond nog plaats in de tweede helft van het jaar, maar eigenlijk wordt dat deel overheerst door de grote stakingen in december bij Albert Heijn en TNT.

De jaarsluiting

Op 10 december begon een reeks stakingsacties bij de glasfabriek AGC Flatglass in Tiel en Oosterwolde waar 260 mensen werken. De actievoerders wilden een betere cao, maar de acties werden opgeschort in afwachting van het overleg in januari 2011.

Zoals 2010 begon met een succesvolle staking, zo eindigde het ook met een aantal gewonnen acties. De postbodes van TNT bereikten na enkele stakingsdagen dat het aantal gedwongen ontslagen toch werd teruggebracht. Iets dat volgens de directie echt niet meer kon, zoals ze de bevolking in een aantal paginagrote advertenties bij herhaling liet weten. TNT zal heel wat postzegels hebben moeten verkopen voor die propagandacampagne. Ook de stakers in de distributiecentra van de Nederlandse grootgrutter uit Zaandam lieten aan het eind van het jaar zien dat het mogelijk is om zelfs een multinational als Albert Heijn te dwingen tot het betalen van meer loon. Door zeer strategisch te dreigen met stakingen vlak voor de kerst kregen ze de directie op de knieën.

Manifestatie Armoede Werkt Niet in Den Bosch

Andere acties

Maar er was meer. Mensen hebben het afgelopen jaar niet alleen gestaakt, maar er vonden ook demonstraties plaats. Soms tijdens een staking, maar ook daar buitenom. Als we in chronologische volgorde een greep doen uit de demonstraties van vorig jaar, dan krijgen we het volgende lijstje.

19 mei – Begin van een maanden durende reeks acties in de zorg. Demonstraties en manifestaties voor een betere cao. Bondsbestuurders maken duidelijk dat ze zijn geïnspireerd door de staking van de schoonmakers. In december komt een einde aan de acties als een nieuwe cao wordt ondertekend voor de werknemers in de verzorgingshuizen, verpleeghuizen en de thuiszorg. Ook hier wordt de nullijn doorbroken.

14 juli – Demonstratie in Eindhoven van ongeveer 350 Duitse werknemers van Philips tegen de dreigende sluiting van hun fabriek in Plauen.

15 juli – Demonstratie in Den Haag van DSM-personeel (Organon) tegen dreigende opheffing van het bedrijf in Oss (1200 deelnemers).

29 september – Demonstratie in Brussel van tienduizenden deelnemers, waaronder enkele honderden Nederlanders, in het kader van de Europese actiedag van het Europees Vakverbond (EVV). Het motto waarmee de FNV opriep tot deelname is: Deze crisis is niet jouw crisis! Tegelijk demonstreerden in Den Haag enkele honderden ambtenaren tegen aangekondigde bezuinigingen.

8 oktober – Demonstratie tegen bezuinigingen op kunst en cultuur.

9 november – Ongeveer 150 werknemers bezetten de hal van het Nijmeegse stadhuis uit protest tegen de dreigende opheffing van honderden gesubsidieerde banen.

27 november – Manifestatie Armoede Werkt Niet in

Den Bosch tegen de bezuinigingen voor mensen met een uitkering of een arbeidsbeperking. Cohen van de PvdA, Roemer van de SP en Jongerius van de FNV spraken de 1500 aanwezigen toe.

10 december – Demonstratie tegen bezuinigingen op Hoger Onderwijs op de Dam in Amsterdam

15 december – Duizend Amsterdamse gemeentewerkers demonstreren tegen de aangekondigde bezuinigingen van de gemeente waardoor er banen zullen verdwijnen.

Actievoeren blijft soms een hachelijke zaak

Bij het lezen van een actie-overzicht kan soms het idee postvatten dat staken of demonstreren altijd zonder problemen kan. Je werkt niet en krijgt nog een uitkering van de bond ook. Toch is het niet zomaar een pretje om je nek uit te steken. In het gros van de bedrijven doet de leiding al het mogelijke om de werknemers in het gareel

te houden.

Tijdens de schoonmaakstaking heeft een aantal bedrijven geprobeerd om stakers te ontslaan, maar zo bont als de directeur van HANOS-Groningen maakten zelfs zij het niet. Toen bij HANOS twee organizers van de bond op de stoep stonden voor een enquête, reed de directeur met zijn auto op hen in. Zijn uitspraak ‘Wacht maar tot Wilders aan de macht komt in Nederland, dan gaat er een heel andere wind waaien’ spreekt daarbij voor zich.

Conclusie

Als we het hele jaar overzien dan lijkt het of er slechts een beperkt aantal acties is geweest. De stakingsstatistieken van het Centraal Bureau voor de Statistiek (CBS) en het Internationaal Instituut voor Sociale Geschiedenis (IISG) over 2010 zijn nog niet gepubliceerd, maar het lijkt er sterk op dat er in 2010 niet vaker is gestaakt dan in 2009.

Sommigen verwachtten aan het begin van het jaar misschien een grote golf stakingen en demonstraties omdat de crisis maar doorzeurt en het bestaansniveau van mensen bedreigt. Eerder lijkt het zo dat de bevolking de kat uit de boom heeft gekeken. In afwachting van de plannen van de nieuwe regering en mogelijk ook uit angst voor dreigende werkloosheid als er veel actie wordt gevoerd, hielden de mensen zich in. Als we kijken naar andere landen in Europa waar de gevolgen van crisis en regeringsbeleid tot nu veel harder zijn geweest, dan is het zeker niet uitgesloten dat 2010 de stilte voor de storm was. Werkgevers en Rutte I zetten grote groepen mensen met de rug tegen de muur. Jezelf losrukken en vechten is dan het enige dat helpt. Dat dit succesvol kan, hebben de wel gevoerde acties in het jaar dat achter ons ligt afdoende laten zien.

Lees online