Tribune 07/2009 :: Bewoners aan zet

Reportage

Waterkwartier in Nijmegen

Bewoners aan zet

“We moeten laten zien dat het kan!”, riep Agnes Kant toen ze afgelopen najaar de SP-plannen ontvouwde om voorzieningen menselijker te organiseren. De Tribune neemt de uitdaging aan en gaat op zoek naar inspirerende voorbeelden. Voor aflevering vijf nemen Maja Haanskorf en Rob Voss een kijkje in het Nijmeegse Waterkwartier.

Foto's: Rob Voss Tekst: Maja Haanskorf

Het Waterkwartier in Nijmegen had altijd een slechte naam. “Daar mocht je niet komen,” zegt Carla Dijs, “het was te volks.” Als kind leek haar dat juist gezellig. Nu woont en werkt de beeldend kunstenares in de wijk. In de jaren zestig zijn de eerste veranderingen in de wijk begonnen. Sloop, renovatie en herstructurering zorgden voor onrust, maar ook voor het ontstaan van actieve bewonersgroepen. “Nog steeds knokken we in het Waterkwartier het hardst”, zegt Ger Hesseling van de wijkvereniging. Dat wil ik weleens zien.

“Huizen zonder douches, maar wel paradijsjes”

Met een grote paraplu haalt Ger Hesseling, de man die alles weet van het Waterkwartier, me van de bushalte. Een man ook, die al twintig jaar lang het hart is van Wijkvereniging Ons Waterkwartier. Vandaar het bronzen plaatje naast zijn voordeur aan de IJsselstraat. Het is een waarderingsteken van de gemeente Nijmegen, als erkenning voor het vele werk dat hij voor de wijk heeft verricht en nog steeds verricht. Met wie kunnen we beter mee de wijk in dan met deze man die alles en iedereen kent. “Dit huis is het geboortehuis van mijn vrouw”, vertelt hij. “In deze huizen waren geen douches, maar het waren wel paradijsjes, met hun opvallende dakconstructies en siermetselwerk. Bewoners in deze buurt hebben zelf veel geïnvesteerd in hun huizen. Daarom was negentig procent van de mensen tegen de plannen van de Woningstichting Nijmegen die in 1989 de huizen wilde slopen. We hebben toen een bewonersgroep opgericht om dat te voorkomen. En met succes, want nu hebben alle 112 huizen zelfs de status van beschermd stadsgezicht gekregen.” Dat ging niet zonder slag of stoot. Bewoners schakelden radio en televisie in, haalden de landelijke pers en lieten burge- meester en wethouders de buurt zien. “We hebben ze tien woningen laten kiezen om te bezoeken. Toen zijn de ogen opengegaan en is de sloopvergunning ingetrokken”, vertelt Hesseling met gepaste trots. Intussen is woningcorporatie Portaal eigenaar van de woningen. In overleg met de bewoners start in 2010 de renovatie van de woningen. Hesseling: “Naast het aanbrengen van dakisolatie zal de renovatie er in iedere woning anders uitzien. Het kan om het plaatsen van dubbel glas gaan, maar ook om het verplaatsen van een cv-ketel naar zolder.”

“Je hebt mensen nodig met hun poten in de wijk”

Binnen schenkt zijn vrouw koffie. Twee leden van de wijkvereniging zitten klaar om over hun deel van de wijk te vertellen. Want het Waterkwartier is groot en ieder buurtje heeft een eigen bewonersgroep. Die hebben weer een vertegenwoordiger in de wijkvereniging. “Je hebt mensen nodig met hun poten in de wijk”, formuleert Anne Wardenier. Zelf vertegenwoordigt ze Stouw, Stichting Oud-West, een organisatie die projecten in de wijk ondersteunt. Ze woont in de ouderenflat Fortuna: “Daar hebben we als bewonersgroep voor een jeu-de-boulebaan gezorgd.” Stouw beheert een budget van 30.000 euro voor de wijk. Ook de wijkmanager heeft een bedrag van 30.000 euro te besteden. “Zij moet aan Stouw toestemming vragen voor besteding”, zegt Wardenier. “We krijgen jaarlijks vijftig tot zestig aanvragen van bewoners voor een project en die kunnen we allemaal honoreren.” Greet van Brenk vertegenwoordigt de buurt Vogelvlucht. Ze heeft er met bewoners geknokt voor een speeltuintje. “Dat stukje grond hebben we van een vuilnisbelt omgetoverd in een speelplaats, die ik nu veertien jaar beheer.” Ze zijn tevreden, de drie van de wijkvereniging. Maar er zijn ook zorgen.

Wardenier: “Er is veel afbraak in het Waterkwartier, tweehonderd gezinnen zijn al weg. Ook al is er een terugkeergarantie, niet iedereen wil terugkomen en er worden ook minder huurwoningen teruggebouwd. De wijk gaat veranderen met de komst van nieuwe bewoners. Die moeten we er snel bij halen, zodat we één wijk blijven.” Daarom is het zo belangrijk dat er in iedere buurt een oude kern bewaard blijft, daarover zijn ze het eens.

“Alle jongeren moeten een speelveldje hebben”

De regen is gestopt, tijd voor een rondje wijk. Net over de drempel wijst Hesseling al op een buurtinitiatief: een vrolijk beschilderde schutting langs het speel-tuintje. “Hebben kinderen en hun ouders zelf gedaan.” In iedere buurt blijken speelplekken te zijn ingericht. “Daarvoor heeft Hans van Hooft zich sterk gemaakt”, vindt Hesseling. De SP-wethouder heeft de openbare ruimte in zijn beleidsportefeuille. “Alle jongeren moeten een speelveldje hebben”, zegt hij aan de telefoon. Op de vraag of er niet te veel huurwoningen uit het Waterkwartier dreigen te verdwijnen, wijst van Hooft erop dat het college heeft afgesproken dat er in heel Nijmegen drieduizend goedkope woningen bijkomen. “Dat is ruim veertig procent van de nieuwbouw, een enorme vooruitgang sinds 2002. Toen was er nauwelijks aandacht voor sociale woningbouw.” Volgens Hesseling worden er in totaal 325 woningen in het Waterkwartier gesloopt. “Wij maken ons er sterk voor dat mensen in de wijk blijven. Zo komen er in een paar straten huizen in dezelfde stijl terug. In een ander deel willen we zestig procent sociale huurwoningen terug.” Een belangrijke overwinning is geboekt bij de geplande nieuwbouw langs de Waal. “Er komen 2600 wooneenheden en daarvan is veertig procent huurwoning. Dat hebben we bedongen.” Voor we daar gaan kijken, lopen we naar het Maasplein, waar een infobord vertelt over de twee Romeinse tempels die hier ooit stonden. Vanaf 15 juli komt er een wekelijkse warenmarkt. “Er zijn hier nauwelijks winkels, maar er staan wel drie seniorenflats. Dan is die markt een aanwinst.” En verder gaat het. Bij bijna iedere straat heeft Hesseling wel een door bewoners bevochten overwinning te melden of een door bewoners opgezet initiatief. “Het Waterkwartier heeft altijd het hardste geknokt en het meeste bereikt”, weet hij zeker.

“Als kind woonde ik al in de wijk”

Een zo’n overwinning is de ‘groene buffer’, een parkzone die de wijk scheidt van het industrieterrein. Er is al een speeltuin en hangplek voor jongeren. “In 2012 komt hier vlakbij een nieuwe brug over de Waal. Om het fijnstof tegen te gaan, hebben we bedongen dat de aarden wal wordt doorgetrokken en beplant.” In de Kanaalstraat, “de mooiste straat van Nijmegen”, volgens bewoner Hans van den Heuvel, wordt ook een aantal huizen gesloopt. Van den Heuvel hoopt vooral op leuke nieuwe mensen. “Als kind woonde ik al in de wijk. Ik voel me hier thuis, je kent iedereen. De mensen zitten met elkaar buiten.” Dat is te zien, in alle voortuintjes is wel een partytent, waaronder de stoelen uitnodigend staan opgesteld. “Met de Vierdaagse versieren we alles en zit iedereen langs de kant. Geen wijk die het ons nadoet.” Greet van Brenk bekent dat ze onder geen beding de woensdag, de tweede dag van de Vierdaagse, overslaat. “Waar ik ook ben, ik kom ervoor terug.” Carla Boukamp, die tien jaar geleden in het Waterkwartier kwam wonen en meteen actief werd in de wijkvereniging, loopt zelf ieder jaar mee. “Het schept een enorme band tussen de bewoners. Vorig jaar stond Hans flesjes water uit te delen aan wandelaars. Die had hij er speciaal voor gekocht.” Boukamp neemt ons mee naar haar buurtje rond Flavus en de Biezenstraat. “Ik heb een koopwoning die bedoeld was voor starters die een huurwoning in de wijk achterlieten. Voor eenderde deel is corporatie Portaal eigenaar.” De grote achtertuin is aan haar besteed. In de bewonersgroep heeft ze gezorgd voor de aanleg van geveltuintjes.” In de Biezenstraat laat Brigitte Schattenvoet haar hondje uit. “Ik kom uit de Lekstraat, daar zat iedereen voor de deur. Dat vinden de mensen hier maar aso, ze zijn het niet gewend. Ze zijn wel vriendelijk, maar meer op zichzelf.”

“Er is hier veel handigheid”

Het laat goed zien welke veranderingen in de wijk gaande zijn, meent Hesseling. “Het Waterkwartier was altijd een echte volkswijk. De mensen stonden voor elkaar klaar. Natuurlijk waren er problemen, met asociale gezinnen en met drugsdealers. Nu zie je een omslag naar een gemengde wijk. Nieuwe bewoners zijn vaak tweeverdieners, die hebben minder tijd om actief te zijn in de wijk. Het zijn vooral de gewone mensen, die hier al lang wonen, die zich inzetten.” Een nieuwe bewoonster die zich wel van begin af aan met de wijk bemoeide is Carla Dijs. De beeldend kunstenares was als kind al gefascineerd door het Waterkwartier, juist omdat het een slechte naam had: “Ik had er een beeld bij van gezelligheid. Toen ik hier atelierruimte kon krijgen in de voormalige boterfabriek Batava, ben ik naar de wijk verhuisd. En mijn hart ging gelijk open, zo voel ik me er thuis. De mensen zijn open en weten heel goed wat ze willen. Ik houd ervan om de omgeving op een leuke manier aantrekkelijk te maken.” Zo ontstond het ‘tegelproject’. In een middag tijd konden bewoners uit alle 64 straten van het Waterkwartier een eigen reliëftegel maken. Dijs: “Die heb ik daarna in beton gegoten en de gemeente Nijmegen heeft deze stoeptegels in de paden van het Krayenhoffpark gelegd.” Lopend over deze ‘hall of fame’ zie je de fraaiste reliëfs. Dijs heeft nog volop plannen: “Ik zie zo veel om te doen. Mensen hebben smaak en er is veel handigheid.”

“Niet te snel denken dat het allemaal toch niet helpt”

Het lijkt een aardig succesverhaal. Bewoners van het Waterkwartier hebben veel voor elkaar gekregen. Daar moet je wel wat voor doen, menen de mensen van de wijkvereniging. “Volhouden, een lange adem hebben”, zegt Greet van Brenk. Niet alles is naar wens. Zo vindt ze dat er in Vogelvlucht te veel allochtone en te weinig autochtone gezinnen bij elkaar wonen. “Dat moet je beter spreiden,” meent Van Brenk, “want anders lukt de integratie niet. Over het toewijzingsbeleid zijn we ook in gesprek met Portaal.” De naam van de corporatie is al vaker gevallen. Sinds 2007 heeft er een fikse omslag plaats gevonden. “Ten goede”, zegt Hesseling. “Sindsdien kent Portaal lokale afdelingen met een eigen directeur. Daarvoor was er nauwelijks aandacht voor de huurders of voor onderhoud. Met het aantreden van de directeur hier, is dat radicaal veranderd. Het is iemand uit de praktijk. De corporatie heeft eenmalig een bewonersfonds van twee ton ter beschikking gesteld. De corporatie is ook vertegenwoordigd in de Wijkvereniging.” Carla Dijs, ook actief in de Wijkvereniging, hoopt dat Portaal ook na de huidige beleidsperiode zich zo actief blijft opstellen. “Bewoners moeten er achteraan blijven zitten.” Zo is het maar net, vinden ze allemaal. “Niet te snel denken dat het allemaal toch niet helpt”, is het advies van Hesseling. “Het vergt inzet, maar dan kun je wel wat bereiken.”