SP Tribune 02/2005 :: Senaat op stelten?

Senaat op stelten?

Het rommelt in de Eerste Kamer. Terwijl Balkenende in de Tweede Kamer vast kan rekenen op CDA, VVD en D66, is de toestand aan de overkant van het Binnenhof instabiel. Het referendum over de Europese grondwet dreigde er onlangs te sneuvelen, het voorstel om in te grijpen in de omvang van Provinciale Staten is zijn leven niet zeker en rondom het voorstel over de toekomstige verkiezing van burgemeesters bestaat zelfs kans op een heuse crisis. Staat de doorgaans zo bedaagde Senaat op stelten? Een gesprek met Tiny Kox, voorzitter van de vierkoppige SP-fractie in de Eerste Kamer.

Tekst: Wim Herstel Foto: Suzanne van de Kerk

Senatoren met het mes tussen de tanden?

‘Nee, een oorlogsstemming heerst hier niet. Dat past ook niet. Ons werk vindt plaats in de slagschaduw van de Tweede Kamer. Dáár hoort het politieke gevecht gevoerd te worden. De Eerste Kamer is er voor een doordachte heroverweging, een extra toets. Kunnen wetten die de Tweede Kamer aanneemt, ook echt wel? Hoe deugdelijk zijn ze, leveren ze niet meer problemen op dan ze oplossen, hoe verhouden ze zich met andere regels, zijn ze niet al te kortzichtig? Daar kijken wij naar.’

Is dat nodig?

‘Helaas wel, ja. Er wordt nogal wat broddelwerk afgeleverd door onze collega’s aan de overkant. Dat komt omdat de regering vastbesloten is zijn zin door te drijven op tal van terreinen, zonder zich af te vragen of wat zij wil eigenlijk wel kan. Dit kabinet oogt wellicht grijs maar het is door en door ideologisch! Van alles en nog wat wordt overhoop gehaald vanwege de hervormingsagenda van het kabinet, zoals premier Balkenende dat noemt. En hij heeft haast, wat soms leidt tot bizar slechte wetgeving. Zoals de overhaaste liberalisering van gas en elektriciteit en de drammerige privatisering van de zorgverzekering. Het lijkt soms wel alsof de regering erop uit is om de Senaat op stelten te zetten.’

Die wetten zijn wél goedgekeurd door de Tweede Kamer…

‘Ja, en dat is buitengewoon treurig. De Kamerleden van de coalitie accepteren veel te snel de wetsvoorstellen van de regering. Ze voelen zich gebonden aan het regeerakkoord, wat logisch is – maar gedragen zich vervolgens als makke schapen. Dat deugt niet. Ze nemen hun grondwettelijke taak als medewetgever onvoldoende serieus. Dat zien wij, als we de door de Tweede Kamer goedgekeurde wetten hier op ons bord krijgen. Natuurlijk is de Eerste Kamer ook politiek. Maar omdat toezicht houden op de kwaliteit van wetten onze hoofdtaak is, kunnen we moeilijk de ogen sluiten voor zichtbaar slechte regelgeving van kabinet en Tweede Kamer.’

Zou de Tweede Kamer niet beter zelf aan kwaliteitscontrole kunnen doen?

‘Dat zou inderdaad beter zijn. In plaats van twee naast elkaar werkende Kamers is de SP voorstander van één Staten-Generaal, één Kamer die instaat voor de kwaliteit van haar werk. Dat is democratischer, overzichtelijker voor de kiezer en per saldo efficiënter. Dat snappen ze in de Scandinavische landen al lang maar hier hecht een grote meerderheid van de politieke partijen nog aan de twee-kamerstructuur. Daarmee hebben we te leven.’

Lukt dat?

‘Ja hoor, er zijn wel meer landen met zo’n parlementaire structuur. Als SP’ers werken wij in de structuren zoals ze er zijn, met alle kritiek die wij erop hebben. In de Eerste Kamer lukt dat onze fractie heel goed, kan ik in alle bescheidenheid zeggen. Dankzij onze kennis van wat Haagse maatregelen in de alledaagse praktijk aanrichten, kunnen we gefundeerde kritiek leveren en suggesties doen hoe het beter zou kunnen. We horen veel van onze achterban en uit onze afdelingen. Daardoor wordt er zeker naar ons geluisterd door de collega’s van andere partijen.’

Mooi, maar ze laten het kabinet ondertussen wél zitten…

‘Klopt. Dat is ook niet zo vreemd. Wij als SP-fractie hebben een onafhankelijke positie waarin we kunnen zeggen wat we vinden, terwijl vooral de fracties van CDA, VVD en D66 zich verbonden voelen met de regering. Ze hebben weliswaar het regeerakkoord niet getekend maar hun fracties in de Tweede Kamer wel. Soms wordt het echter ook voor de leden van die fracties bijna ondoenlijk om ja te zeggen tegen de voorgelegde wetten te zeggen. Omdat ze gewoon niet deugen of al te onrechtvaardig uitpakken. Vooral senatoren van het CDA hebben het er moeilijk mee. Dat is voor iedereen in de Senaat zichtbaar.’

Maar voorlopig zijn wel alle slechte wetten de Senaat zonder kleerscheuren gepasseerd…

‘Dat is waar, maar niet helemaal. Minister Hoogervorst heeft het CDA in de Senaat alleen meegekregen met zijn vreselijke no-claimkorting door te beloven dat hij over een jaar iets beters komt. Minister De Geus heeft ongeveer alle krediet dat hij nog had van de christen-democratische fractie verbruikt. Zijn sollicitatieplicht voor oudere mensen in de bijstand heeft hij onder druk van de Eerste Kamer moeten schrappen. Minister Van Ardenne van Ontwikkelingssamenwerking heeft onder druk van de Senaat extra steun aan de Palestijnen in Gaza moeten toezeggen. De Eerste Kamer heeft tegen de wens van de regering unaniem voorstellen van de SP overgenomen die de regering verplichten meer werk van de hulp aan asbestslachtoffers te maken. Voor zover ik het zie, neemt de ergernis in de Senaat hand over hand toe. En de regering weet dat ook. Ministers brengen tegenwoordig heel wat uren door in de Eerste Kamer. Ze snappen dat er iets te verliezen valt.’

Wel sputteren maar niet stoppen, is dat een juist beeld?‘Tot nu toe wel. Wij houden dat de regeringsfracties ook voortdurend voor. Met name het CDA herinneren we aan zijn uitgangspunten op sociaal terrein. Het is niet aan ons om te besluiten de stekker uit het kabinet te trekken. Dat is het voorrecht van partijen die de regering steunen.’

En gaat de stekker eruit?

‘Er liggen in ieder geval aardig wat kansen op een draadbreuk. De ongemotiveerde, rare ingreep in de omvang van Provinciale Staten wordt niet door het CDA gesteund. Dat wordt kielekiele dus. De nieuwste zorgwetten van minister Hoogervorst zijn uiterst kritisch onthaald door de Senaat. En dat is er nog het gekunstelde voorstel over de gekozen burgemeester. Eigenlijk is alleen D66 daar voor. In de Tweede Kamer zijn VVD en CDA erop vastgenageld door D66-minister De Graaf. Of zijn spijkers ook stevig genoeg zijn om de Eerste Kamer in bedwang te houden, is de vraag. Interessant is trouwens dat we de regeringsplannen met de burgemeester zelfs onderuit kunnen halen zonder steun van de regeringspartijen. Het gaat hier namelijk om een grondwetswijziging, die tweederde steun van de Senaat vereist. Als de PvdA het zou aandurven om met ons, GroenLinks en de kleine christelijke fracties tegen dit voornemen te stemmen, dan gaat het hele plan niet door. Het is de vraag of het kabinet dan de ministers van D66 nog binnenboord kan houden. Die hebben immers nog vrijwel niks binnengehaald en hechten erg aan hun burgemeestersplan, dat volgens ons erg ondoordacht is en daarom beter niet kan doorgaan.’

Zonder toestemming senaat geen wet

De Eerste Kamer van de Staten-Generaal wordt gekozen door de leden van alle Provinciale Staten. Dankzij de goede uitslag bij de Statenverkiezingen van 2003 zit de SP nu met vier mensen in de Eerste Kamer (op een totaal van 75). Naast fractievoorzitter Tiny Kox zijn dat huisarts Tineke Slagter, schrijfster Anja Meulenbelt en historicus Ronald van Raak. De Eerste Kamer bespreekt alle wetten die de regering door de Tweede Kamer geloodst heeft. Zonder steun van de Eerste Kamer, ook wel Senaat genoemd, kan een wet niet tot stand komen.