SP Tribune 02/2005 :: Dakar Rally trekt spoor van kolonialisme en vernieling door Afrika

Tribune, 18 februari 2005

Dakar Rally trekt spoor van kolonialisme en vernieling door Afrika

Vorige maand trok de Dakar Rally weer door Noord-Afrika. Bijna zevenhonderd voertuigen verschenen op oudejaarsdag in Barcelona aan de start voor de 27 ste editie voor de barre tocht naar de Senegalese hoofdstad Dakar. Maar de kritiek op het prestigieuze evenement groeit. ‘Ze gedragen zich hier als kolonialisten.’

Tekst: Rob Janssen Foto: Presse Sports/Hollandse Hoogte

‘Dit jaar was het wel heel erg. Toen de coureurs hier langs scheurden, gooiden ze lege en halflege flesjes water naar de mensen. Gewoon uit hun raampjes. Dat vonden de mensen hier erg vernederend, ja.’ Vanuit Senegal doet Pierre Mbengue aan de Tribune verslag van wat er zich afspeelt als de befaamde Dakar Rally – voorheen Parijs-Dakar – door zijn vaderland trekt. ‘Eén van de ergste dingen is, dat oases worden vervuild en vernield. Want die zijn cruciaal voor het drinkwater van de mensen in de woestijn. Europeanen staan daar helemaal niet bij stil.’

Mbengue herinnert zich, hoe hij als kleine jongen voor het eerst met de rally in aanraking kwam: ‘We wisten niet wat ons overkwam. Het leek wel een invasie: al die auto’s, helikopters en vrachtwagens. Maar toen de netten die op de stranden lagen te drogen, kapot werden gereden, werd in mijn vissersdorpje besloten dat de rally in het vervolg geweerd moest worden. Ook omdat alle lokale activiteiten voor Parijs-Dakar moesten wijken.’

Ook oud-staatssecretaris Michel van Hulten weet nog goed, hoe hij in november 1978 kennismaakte met de rally. ‘Ik woonde toen in Mali. Ik was uitvoerder van projecten met coöperatieve boeren en we legden bijvoorbeeld lage dammetjes aan voor de irrigatie. Op een gegeven moment zat ik ergens wat te drinken, toen er een groep blanken binnenkwam. Het bleek de voorbereidende voorhoede te zijn van een of andere rally.

En ik was interessant voor hen, omdat ze via mij afspraken konden maken met de boeren voor als er wat gebeurde. Ik had toen niks tegen zo’n rally. Nee, ik zag juist een kans om misschien aan onderdelen te komen voor de waterpompen en de voertuigen van de boeren, want daar was altijd tekort aan. Ik zei tegen die lui: Zeg, als jullie toch langskomen met die hele karavaan, laat dan eens wat onderdelen achter voor ons. Dat vonden ze prima. Wat later ging ik eens kijken naar de stoet en zag dat ze complete garages bij zich hadden. Maar ik kreeg niks. De toezeggingen werden dus niet nagekomen. Dat was mijn eerste contact met wat later de beroemde Dakar Rally zou worden.’

‘De rallyrijders merken de waterdammetjes

die ze kapot rijden nauwelijks op’

De gemengde gevoelens over de rally verlieten Van Hulten niet meer. Integendeel. Nu, ruim 25 jaar later, ziet hij de fel gekleurde terreinwagens, trucks en motoren met groeiende ergernis door de woestijn jakkeren. ‘Ik heb drie jaar in de woestijn gewoond en ik kan je zeggen dat dat een fantastische tijd was. Ik ben erg aan de woestijn gehecht geraakt en ik ben dat nog steeds. Als ik dan op RTL5 de rally-uitzendingen zie, dan doet me dat pijn. Want het is namelijk niet zo, dat de wagens netjes in elkaars spoor rijden. Nee, dat doen ze juist niet, want als jij als coureur in het spoor van je voorganger gaat rijden, dan kom je onherroepelijk vast te zitten in het losse zand. Dus rijden ze links en rechts naast dat spoor. Logisch, want dat deed ik destijds ook met mijn Landrover. Maar je kunt je voorstellen wat er gebeurt, als je dat met zes-, zevenhonderd wagens gaat doen: als de stoet voorbij is, dan heb je een spoor van 300 meter breed dwars door de woestijn heen. Ze ploegen gewoon door de dammetjes heen, waarmee de boeren het water vasthouden. Ze zien niet eens dat ze er liggen; het zijn hooguit hobbeltjes op de baan. En er ís al zo weinig water daar.’

‘De benzineprijzen verviervoudigen

zodra de rally in aantocht is’

Voorstanders van de rally wijzen er op, dat het hele race-gebeuren de Afrikaanse economieën langs de route zou stimuleren. Ook zou de Dakar Rally de kraamkamer zijn van innovaties in de auto-industrie. En wat nou klagen, als de Afrikaanse bevolking zelf staat te juichen als het circus voorbij stuift? Van Hulten: ‘Ja, natuurlijk gaan de mensen kijken, want er gebeurt daar anders nooit iets. Motoren, trucks, helikopters; dat vinden met name de kinderen prachtig. Als in Nederland de Vierdaagse of de marathon van Rotterdam voorbijkomt, gaan de mensen toch ook kijken? En dat argument van de auto-industrie is ook onzin, want in deze rally draait alles om snelheid en motorvermogen. Terwijl we tegenwoordig juist verlegen zitten om innovaties op het gebied van uitstoot en vervuiling. En als je denkt, dat de Dakar Rally goed is voor de economie daar, dan wijs ik er op dat de markt de benzineprijzen verviervoudigt, zodra de karavaan in aantocht is. Ook andere producten worden dan duurder, gewoon omdat de rijken van de rally het kunnen betalen. Gevolg is wel, dat die producten voor de eigen bevolking onbetaalbaar worden en de boeren zonder brandstof zitten.’

Pierre Mbengue schiet in de lach als je spreekt over ‘economische voordelen’: ‘Wát een onzin! Nou ja, misschien heeft die ene dorpsbewoner die lege flesjes verkoopt misschien een leuke deal voor een dagje.’ Mbengue wilde dit jaar in Dakar gaan demonstreren tegen de rally, maar zijn groepje werd tegengehouden door de politie. ‘Omdat de vrouw van de president de finish wilde bijwonen. Want dat is nog een bijkomende factor: de elites steunen de rally.’ Van Hulten: ‘Het kán niet anders dan dat gouverneurs en andere bewindslieden omgekocht worden. Want ze moéten toch geluiden krijgen over het maatschappelijke probleem dat de rally met zich meebrengt. Ik weet dat Algerije als cruciaal doorgangsland met veel geld omgekocht wordt. En wat zie je dan? Het geld verdwijnt in de regeringskas en de schade ligt in de woestijn.’

Onder het motto ‘SOS Sahara’ is Pierre Mbengue bezig met het opzetten van een campagne die moet bijdragen aan het bewustzijn over de Dakar Rally in Europa. ‘Ik vind dat de mensen in Europa én Afrika moeten weten, dat hier sprake is van eenzijdige handel waarvan Europese handelsorganisaties de enige winnaars zijn. Zij gedragen zich hier als kolonialisten, terwijl de mensen hier met lege handen staan en in feite de dupe worden van de Westerse consumptiemaatschappij. Er moet een einde komen aan deze Europese arrogantie.’

Michel van Hulten: ‘Er wordt mij wel eens gevraagd: Meneer, vindt u de Dakar Rally een ontmoeting van arm en rijk of juist een botsing? Dan zeg ik: ‘Allebei. De rijken spreken van een ontmoeting, voor de armen is het een botsing.’