Spanning, augustus 2010 :: Links: PvdA, SP en GroenLinks

Links: PvdA, SP en Groenlinks

Tekst: Willem Bos

Een beschrijving van de geschiedenis van linkse organisaties in Nederland van het eind van de 19e eeuw tot nu: dat is wat Sjaak van der Velden ons biedt in zijn jongste boek‘Links, PvdA en GroenLinks’. Hij geeft een beeld van de vele socialistische, anarchistische, communistische en revolutionair socialistische organisaties die ons land de afgelopen 130 jaar heeft gekend en voor een deel nog kent.

Wie een dergelijke omvangrijke en gecompliceerde geschiedenis in iets meer dan 200 pagina’s wil weergeven, moet scherpe keuzes maken. Van der Velden is zich daarvan zeer bewust en geeft aan dat hij vele aspecten buiten beschouwing heeft moeten laten of slechts summier kon behandelen. Als centraal ordeningsprincipe heeft hij gekozen voor de stamboom van de socialistische beweging. Beginnend met de Sociaal Democratische Bond SDB (1882-1900), behandelt hij de verschillende stromingen die daar in de loop van de tijd uit voort zijn gekomen. Die aanpak leidt tot een overzichtelijk geheel waarin de (historische) plaats van verschillende organisaties en stromingen duidelijk wordt.

Een dergelijke aanpak heeft ook een nadeel. De ontstaansgeschiedenis van politieke organisaties is natuurlijk een belangrijke factor in hun verdere ontwikkeling, maar het is niet allesbepalend. Behalve het ‘genetisch’ materiaal dat een organisatie bij het ontstaan meekrijgt (de traditie waar men uit voortkomt, die men wil voortzetten of juist veranderen), spelen ook de omgevingsfactoren een bepalende rol. Die leiden tot een dynamiek waarin nieuwe groepen radicaliseren en zich naar links bewegen, en andere groepen gevestigde belangen krijgen en naar rechts opschuiven.

Het erg sterk vasthouden aan de stamboom-benadering geeft daarmee soms een vreemde beoordeling van politieke formaties. Zo wordt de rechtse partij DS70 – die in de jaren zeventig in de kamer zat en samen met de voorlopers van het CDA en de VVD deel uitmaakte van het eerste kabinet Biesheuvel – door van der Velden tot links gerekend omdat het een afsplitsing van de PVDA was.

Problematisch is die benadering mijns inziens ook als het om GroenLinks gaat. Van der Velden behandelt deze partij vooral als een voortzetting van Pacifistisch Socialistische Partij (PSP) en de Communistische Partij (CPN): twee loten aan de stamboom die begon met de SDB. De andere twee worden niet behandeld – de uit de christelijke partijen afkomstige Politieke Partij Radicalen (PPR) en de (veel kleinere) Evangelische Volkspartij (EVP) – terwijl het weleens zou kunnen dat het huidige GroenLinks veel meer de sporen draagt van de PPR dan van CPN en PSP.

Maar deze kritische opmerkingen doen niets af aan het feit dat van der Velden erin is geslaagd om in een zeer leesbaar boek de grote lijnen van de geschiedenis van de linkse beweging in Nederland neer te zetten. Daarbij is het ook verfrissend dat hij aan de ene kant poogt een zo waarheidsgetrouw mogelijk beeld te geven, maar tegelijkertijd zijn eigen mening over zaken niet onder stoelen of banken steekt. Dat geldt voor andere stromingen, maar ook voor ‘zijn eigen’ SP. Zo geeft dit boek niet alleen een handzaam overzicht van wat achter ons ligt, maar ook alle reden om verder na te denken en te discussiëren over wat ons te doen staat.

Sjaak van der Velden

Links: PvdA, SP en GroenLinks

Uitg. Aksant: Amsterdam 2010

ISBN: 978-90-5260-375-9

Aantal pagina’s: 225

Prijs: 15 euro

Lees online