Spanning juni 2009 :: Welkom in het belastingparadijs
Welkom in het belastingparadijs
In maart 2009 maakte Arnold Merkies een rondreis op Curaçao. Tijdens die reis bezocht hij enkele Speciale Economische Zones, waar honderden internetbedrijven zijn gevestigd, van porno-, speel- en goksites tot aanbieders van goedkope vliegtickets.
Tekst: Arnold Merkies, medewerker financiën van de Tweede Kamerfractie
Het eerste dat opvalt als je de speciale economische zone Vredenberg wilt bezoeken, is dat geen adres voorhanden is. www.e-commercepark.com noemt als adres E-Zone Vredenberg, maar geen nummer of straat. De adresloze E-zone bevindt zich langs de Rotterdamweg in Willemstad. Deze weg loopt tot aan de zee, waar glasvezelkabels het eiland binnenkomen. Maar liefst vijf stuks, wat erg veel is voor een klein eiland als Curaçao. Nergens staat een bord met ‘e-zone Vredenberg’, wel een lelijk grauw gebouw met een drukke parkeerplaats, waar op een steen‘e-commercepark’ staat geschreven.
De binnenkant van het gebouw kan met de buitenkant concurreren. Grijze gangen, die er overal precies hetzelfde uitzien. Tegenover het twee verdiepingen tellende gebouw staat een ander grauw gebouw, dat vol staat met computers. Daar tussen in is een kleiner gebouwtje, vol met generatoren voor als de stroom uitvalt. Samen met de parkeerplaats is dit de economische zone: een afgebakend terrein waar afwijkende regels gelden voor de bedrijven die zich daar bevinden. De belangrijkste afwijking is dat ze nauwelijks belasting betalen.
Het toverwoord is ‘twee procent winstbelasting’
Onze gastheer S. is een vriendelijk ogende, gezellige man die honderduit praat. Toen hij in 2000 in Curaçao op vakantie was, las hij in de plaatselijke krant over de komst van de speciale economische zones, waar bedrijven alleen maar twee procent winstbelasting zouden hoeven betalen. Hij geloofde zijn ogen niet! Navraag bij de autoriteiten leerde dat dit geen grap was. S. zette vanuit Nederland E-Cires op, dat bedrijven op weg helpt in de speciale economische zones. Om de interesse van bedrijven te wekken hoefde hij eigenlijk alleen maar het toverwoord ‘twee procent winstbelasting’ uit te spreken.
De bedrijven die hier zitten verdienen hun geld vooral met internet, zoals exploitanten van pornosites, banensites, sites met ringtones of online aanbieders van reizen. Op de begane grond zit Cheaptickets.nl. Toch aardig om te weten dat de goedkope vluchten mede mogelijk worden gemaakt door een ander soort vlucht, namelijk belastingvlucht. De belangrijkste klanten in e-zone Vredenberg zijn waarschijnlijk de goksites. De online gokindustrie is een bedrijfstak waar wereldwijd miljarden euro in omgaan. De belastingontvanger krijgt daar nauwelijks een cent van te zien.
S. regelt van alles voor de bedrijven die hij naar het e-commercepark haalt: technische ondersteuning, huisvesting voor werknemers en het papierwerk voor de overheid. Hij zet de voorwaarden voor vestiging in een e-zone netjes voor ons op een rijtje. Zo moet er sprake zijn van fysieke vestiging binnen de economische zone: een werkplek met telefoon, opslag van administratie en eigen personeel. De werkplek en telefoon zijn geen probleem: het gebouw bestaat louter uit kantoortjes die worden verhuurd.
Interessanter is dat een bedrijf in de e-zone personeel in dienst moet hebben.Daar hebben de faciliterende bedrijven ook over nagedacht. E-Cires heeft zelf mensen in dienst, die werkzaam zijn voor verschillende bedrijven. Omdat ze werkzaamheden voor die bedrijven verrichten, ziet de belastingdienst ze als werknemers. Bedrijven hoeven zo niet zelf mensen in te huren. E-Cires kan mensen aan meerdere bedrijven toewijzen, net zoals ze dat doen met de kantoorruimtes. Op Curaçao worden bovendien veel stageplaatsen aangeboden. Zo kunnen bedrijven een werknemer in dienst nemen tegen een stagevergoeding.
Een nieuw belastingparadijs in het klaslokaal
Van de ene kant van de baai gaan we ’s middags over de grote Julianabrug naar de overkant, naar Otrabanda, wat ook letterlijk ‘andere kant’ betekent. We krijgen hier een andere kant te zien van de wereld van de belastingontwijking. Het chique kantoor van Trustmoore doet in niets denken aan het grijze gebouw van Vredenberg. Het maakt deel uit van het rijtje kleurrijke panden dat je altijd ziet op ansichtkaarten van Curaçao.
Onze gastheer is Z., directeur van het trustkantoor Trustmoore, dat hij met een partner in 2005 oprichtte. Van het kantoor op de eerste verdieping gaan we via een klein trappetje naar een achterliggend gebouw. Langs een galerij die uitkijkt op een zwembad van een hotel bevinden zich vier klaslokalen, die ze hebben gekocht van een school. Van deze vier klaslokalen wil Z. een kleine e-zone maken.
Onze gesprekspartners, zowel bij E-Cires als bij Trustmoore, vinden twee procent belasting eigenlijk nog best veel. Op Costa Rica betalen bedrijven nul procent en op het eilandje Anguilla kun je gewoon een afspraak maken met de belastingdienst - vergelijkbaar met de zogenaamde ‘rulingpraktijken’ die Nederland onder internationale druk moest afschaffen. Wat onze gesprekspartners vooral aanvoeren is dat de economische zones nodig zijn om de armoede op het eiland te bestrijden. Maar is dit niet juist een reden om wel belastingen te heffen?
De tweedeling op Curaçao is groot. Het is slecht gesteld met de zorg op het eiland, zo stellen onze gesprekpartners. Daardoor zijn er veel privéklinieken voor de rijken. Het openbaar vervoer stelt weinig voor en de wegen zijn slecht onderhouden. In het onderwijs is sprake van een tweedeling tussen de scholen waar les wordt gegeven in het Nederlands en scholen waar men les geeft in het Papiamentu. Een autotochtje brengt ons langs enkele andere economische zones en eindigt in de e-zone Hato, die bij het vliegveld hoort en door de overheid wordt beheerd. We bezoeken er een loods van het bedrijf Airpac Bukom, dat luchtcompressoren levert die worden gebruikt bij de exploitatie van olievelden.
Een race met alleen maar verliezers
Curaçao heeft elf economische zones. De meeste daarvan hebben hun eigen specialisatie. Ze zijn grofweg in te delen in zones die zich richten op goederen en zones die zich richten op diensten. De regels die de e-zones mogelijk maken, zijn vastgelegd in de Landsverordening economische zones 2000. De hoeveelheid geld die wordt verdiend aan belastingontwijking via de Antillen moet enorm zijn, maar niemand kan of wil vertellen hoeveel. De omvang ervan wordt geheim gehouden, maar waarschijnlijk is een fractie ervan al genoeg om alle Antilliaanse schulden ongedaan te maken. Ook is onduidelijk hoeveel werkgelegenheid in de economische zones wordt geschapen. Veel werk gaat namelijk naar mensen die van buiten worden gehaald.
Belastingparadijzen zijn er in vele soorten en maten. Op de Antillen heb je de genoemde e-zones met extreem lage winstbelasting, maar ik had me ook kunnen richten op de Antilliaanse Stichting Particulier Fonds (SPF), een bijzondere stichting waar buiten het zicht van de belastingdienst vermogen kan worden gestald. Curaçao concurreert met verschillende landen in de omgeving op verschillenden soorten belastingontwijking. Een veelgehoord argument is dat belastingparadijzen nodig zijn om de armoede te bestrijden. Het idiote is dat in die landen, zoals Costa Rica, en Antigua en Barbuda, ook het argument wordt genoemd dat hiermee de armoede kan worden aangepakt. Deze onderlinge concurrentie zorgt er voor dat overal de overheden nauwelijks belastinginkomsten overhouden aan de bedrijven die zich om puur fiscale redenen vestigen. Daardoor is er geen geld voor openbare voorzieningen en een fatsoenlijk sociaal stelsel. En blijft de armoede bestaan. Het meeste geld dat in de speciale economische zones wordt verdiend verdwijnt naar onbekende bestemmingen, vaak via een netwerk van bedrijven en stichtingen in andere belastingparadijzen. De grote belastingvoordelen die de e-zones bieden leiden ook tot belastingconcurrentie met andere landen. Nederland heeft het hoogste tarief van de vennootschapsbelasting sinds de jaren tachtig verlaagd van 48 procent naar 25,5 procent nu. Het argument van een ‘gunstig fiscaal klimaat’ leidt tot een race die alleen maar verliezers kent. Het gevolg is dat overal publieke voorzieningen worden uitgekleed en overheden onvoldoende inkomsten hebben om te investeren in zorg, onderwijs en sociale zekerheid.
Nederland als belastingparadijs
Nederland kan er ook wat van. Deelnemingsvrijstelling, rentebox, defiscalisering van rente en rulingpraktijken maken het mogelijk dat multinationals in Nederland bijna geen belasting betalen en winsten uit andere landen doorsluizen naar belastingparadijzen. Er zijn in ons land zelfs vele duizenden brievenbusbedrijven die geen enkel ander doel dienen dan het internationaal ontwijken van belastingen. Al deze mogelijkheden maken van Nederland een belastingparadijs voor internationale ondernemingen.
Ons kabinet spreekt liever over een heel erg gunstig fiscaal klimaat en noemt daarbij vaak ook trots ons uitgebreide belastingverdragennetwerk. Maar juist dat verdragennetwerk maakte de rol van Nederland als belastingdoorsluisland mogelijk. Onder de landen waar Nederland verdragen mee sluit bevinden zich opvallend veel belastingparadijzen. De OESO schrapt een land van de lijst met belastingparadijzen wanneer het minstens twaalf belastingverdragen heeft. Volgens dat principe kan een land zijn status als belastingparadijs verliezen als gevolg van een verdrag met Nederland. Zo bekeken is het niet vreemd dat Nederland onlangs op een lijst van Obama figureerde als belastingparadijs en Neelie Kroes zich daar ook boos over maakte. De regering noemt dat allemaal ‘misverstanden’.