Tribune 5/2010 :: Bezuiningen onder de loep

Interview

Bezuiningen onder de loep

‘Pure bangmakerij’

Ze staan op nummer vijf en zes op de SP-kandidatenlijst: de huidige Tweede Kamerleden Ronald van Raak en Ewout Irrgang. De veelbesproken bezuinigingsvoorstellen van 30 miljard zijn volgens de woordvoerders Binnenlandse Zaken en Financiën visieloos, destructief en bovendien onnodig. ‘Angst zaaien moet je bestrijden met hoop bieden.’

Tekst Rob Janssen Foto Suzanne van de Kerk

Wat is eigenlijk de status van de bezuinigingsvoorstellen?

Van Raak: ‘Niks-nul-nada. Het aankondigen van bezuinigingen is ook nog nooit zo gegaan. Ambtenaren zijn plannen gaan maken omdat de regering zelf al die tijd niets gedaan kreeg. Het maken van plannen liet Balkenende IV aan anderen over. Aan die ambtenaren is meegegeven dat het eindbedrag voor bezuinigingen 30 miljard euro moest zijn.’

Irrgang: ‘Dat zie je terug in het feit dat er bij die bezuinigingsvoorstellen totaal geen sprake is van een gezonde visie op de samenleving. Het is snoeihard snijden in de overheidsuitgaven, meer niet. De politieke opdracht was daarbij overduidelijk: kijk naar crisisoplossingen over rechts. Naar links kijken was de ambtenaren blijkbaar verboden. We hebben de afgelopen tijd enorme stapels rapporten gekregen over hoe je de overheidsuitgaven kunt beperken. Maar hoe je overheidsinkomsten kunt verhógen, daar hoorden we niemand over. Behalve dan over de aanpassing van de hypotheekrenteaftrek.’

Maar dat is toch ook een visie?

Van Raak: ‘Eigenlijk heb je daar gelijk in. Die zou dan moeten luiden: meer markt, minder overheid. Het is dezelfde formule die feitelijk tot de crisis geleid heeft. Want laten we niet vergeten dat de crisis waarin we nu verkeren niet zomaar uit de lucht is komen vallen. Die is door mensen veroorzaakt: door bankiers die het spaargeld van de mensen vergokt hebben, door managers die onverantwoord bezig waren. Én door politici die het allemaal lieten gebeuren. Je zou denken dat die laatste groep nu alles op alles zou gaan zetten om te voorkomen dat het nog eens gebeurt. Maar nee. Dezelfde politici die destijds ‘meer marktwerking’ van de daken schreeuwden, roepen nu dat de overheid moet bezuinigen en dat de gewone man de broekriem moet aanhalen.’

Irrgang: ‘En wat dan helemaal wrang is, is dat het mes wordt gezet in ontwikkelingssamenwerking. Oké, wij hebben altijd gezegd dat dat beter kan. Niet minder, maar béter. Maar op de manier die nu wordt voorgesteld, worden de allerarmsten twee keer gepakt. Door de wereldwijde crisis zijn er tientallen miljoenen mensen extra in de problemen gekomen. Als landen als Nederland dan ook nog hun budget voor ontwikkelingssamenwerking gaan verlagen, wordt het voor de allerarmsten nog moeilijker.’

Concreet: waar wrikt de schoen?

Irrgang: ‘Dan kun je beter vragen waar de schoen niét wrikt, want dan ben ik veel sneller klaar! Wel, er worden een paar bezuinigingsvoorstellen gedaan die we goed vinden. Zoals geen geld voor nieuwe JSF-gevechtsvliegtuigen, vanaf 2015 minder uitgaven aan inburgeringscursussen die weinig of niets toevoegen, inkomensafhankelijke verkeersboetes en de inperking van de hypotheekrente-aftrek. Maar veruit de meeste voorstellen komen neer op snoeihard rechts beleid, vooral in de zorg en het onderwijs. De verhoging van het eigen risico in de zorg naar 775 euro, de verschraling van het basispakket in de ziektekostenverzekering, de afschaffing van de basisbeurs, het verhogen van de collegegelden. De mensen met de kleine beurs, de ouderen, studenten, zieken vallen weer in de prijzen.’

Maar de SP wil toch ook bezuinigen?

Irrgang: ‘Ja. Forse bezuinigingen zijn mogelijk op defensie en de uitgaven voor externe managers door rijksoverheid en lagere overheden, op de bureaucratie in de zorg, het onderwijs en bij de overheid. Daar staat tegenover dat er de komende jaren ook miljarden nodig zijn voor verbetering van de publieke sector en bestrijding van

de armoede. Samenvattend willen wij 14 miljard bezuinigen en 10 miljard extra uitgeven.’

Red je het daarmee?

Irrgang: ‘Ja. Het Nederlandse begrotingstekort is namelijk veel minder acuut dan ons voorgespiegeld werd door het kabinet. Het Centraal Planbureau (CPB) voorspelt dat bij ongewijzigd beleid – anders gezegd: als je niets doet – het huidige begrotingstekort van 35 miljard euro krimpt naar 18 miljard in 2015. Het CPB verwacht namelijk dat de belastinginkomsten zullen herstellen. Dat zou betekenen dat het begrotingstekort op 2,9 procent van het bruto binnenlands product uitkomt, nog net onder het Europese maximum van drie procent. Kortom: de begrotingssituatie is minder slecht dan vaak gesuggereerd wordt. Wel dreigen er de komende decennia nieuwe kosten, onder meer als gevolg van de hogere kosten van de vergrijzing. Als je die allemaal meeneemt, ja, dán kom je inderdaad uit op zo’n 30 miljard. Maar dat zijn kosten op de veel langere termijn. Je moet niet proberen om de komende vijf jaar de problemen van de komende vijftig jaar op te lossen. Want op die manier is het natuurlijk een uitgemaakte zaak dat bijvoorbeeld het eigen risico oploopt van 165 euro nu, naar 775 euro in 2015.’

Van Raak: ‘Dat bedrag van 30 miljard euro dat nu overal wordt rondgetetterd, vlak voor de verkiezingen, wordt gebruikt om de mensen bang te maken voor de toekomst. Want let maar op: als het straks lager blijkt uit te vallen, bijvoorbeeld 10 of 20 miljard, dan roepen hele volksstammen: ‘Oh, dat valt nog mee dan.’ En vergis ik me nou, of wordt er altijd bezuinigd op de sociale voorzieningen? Als het slecht gaat met de economie wordt daarop als eerste bezuinigd, maar als het goed gaat ook! Altijd zijn zorg, onderwijs en sociale zekerheid als eerste aan de beurt. Maar zie jij andere partijen die trots hun plannen presenteren voor een beter Nederland? Nee dus. In plaats daarvan zaaien ze angst, maken ze mensen bang, om opnieuw het mes te kunnen zetten in de sociale zekerheid. Zodat het internationale bedrijfsleven ervan kan profiteren, met dank aan hun lobbyisten.’

Wat zetten jullie daar tegenover dan?

Van Raak: ‘Om te beginnen willen wij juist bezuinigen op degenen die van die bangmakerij profiteren. Maar nog veel belangrijker: tegenover angst zetten wij hoop en vertrouwen in de toekomst. Een toekomst met beter onderwijs, meer veiligheid, beter openbaar vervoer, betaalbare energievoorziening. Met ons verkiezingsprogramma ‘Een beter Nederland voor minder geld’ laten we juist in crisistijd zien dat het anders kan. De SP heeft daarin een unieke positie. Alle andere partijen – van VVD tot GroenLinks – leggen de rekening van de crisis neer bij de ouderen, de studenten en zelfs de werknemers, door de uitholling van de ontslagbescherming. Vandaar dat 9 juni een uitermate belangrijk moment voor ons land is. Centraal staat de vraag: gaan we verder met afbreken of gaan we Nederland in de steigers zetten en eindelijk beginnen met opbouwen?’

Een beter Nederland: enkele speerpunten voor gezonde financiën

• Afstemming van het begrotingsbeleid op de kracht van het economisch herstel. Indien dat herstel onvoldoende doorzet, al te grote bezuinigingen uitstellen zodat het herstel niet teniet wordt gedaan.
• Bij voldoende herstel door middel van bezuiniging en lastenverzwaring het begrotingstekort aan het eind van de komende kabinetsperiode onder de 2 procent brengen. De maatregelen die we nemen leiden daarna nog tot zo’n 6 miljard aan extra besparingen.
• Forse bezuinigingen zijn mogelijk op Defensie en externen bij rijks- en lagere overheden, tevens op bureaucratie in de publieke sector.
• Versterking overheidsinkomsten door meer belasting op hoge inkomens, vermogens en winsten.
• Een strafheffing voor Nederlandse bedrijven die zich vestigen in belastingparadijzen.
• De hypotheekrenteaftrek wordt gegarandeerd tot maximaal 350.000 euro.
• Invoering van een inkomensafhankelijke belastingkorting om werken lonend te maken voor mensen met een minimuminkomen of net daarboven.

Uit: Een beter Nederland voor minder geld

Lees online