Tribune 05/2009 :: Minder Brussel!

Europa

Minder Brussel!

Op 4 juni zijn de verkiezingen voor het Europees Parlement. Onder het motto Minder Brussel stelt de SP de mens centraal en bindt de partij de strijd aan met het bureaucratische, verspillende en regelzieke Europa.

Tekst: Rob Janssen Foto: Bas Stoffelsen

Heiligschennis, noemen de Fransen het. Witte met rode wijn vermengen en dat dan rosé noemen. In de EU is het tot nu toe verboden, maar nu wil de Europese Commissie dat mengverbod opheffen. Om de concurrentie met wijnlanden als Zuid-Afrika, Australië en China aan te gaan, moeten de Europese wijnboeren ook het veel goedkopere mix-product op de markt kunnen zetten. Vindt Brussel. Dit tot woede van de Franse wijnboeren, want zij vrezen dat goedkope ‘nep-rosé’ hun traditionele kwaliteitsproduct van de markt zal drukken. En ook de consumenten zijn boos: 87 procent van de Fransen is tegen het voorstel.

Grote concerns zouden Brussel onder druk hebben gezet om de voorschriften voor rosé-producten te versoepelen, stelde Jean-Jacques Breban van de vakorganisatie voor Provence-wijnen (CIVP) in Die Welt. Rode en witte wijn lopen namelijk niet meer zo goed; rosé is daarentegen een groeimarkt.

“Hier zie je precies hoe Europa werkt”, zegt SP-lijsttrekker Dennis de Jong: “Tegen de lobby van grote producenten kunnen de kleinere Franse wijnboeren niet op. De traditionele, ambachtelijke manier van produceren wordt compleet onder de voet gelopen. Je ziet het in Nederland ook. Tijdens gesprekken met het midden- en kleinbedrijf vertelde een bakker me dat hij met twee pagina’s Europese voorschriften te maken krijgt als hij een doosje bonbons wil uitdelen. Zelfs de lettergrootte op het etiket wordt bepaald door Brussel. Soms is het etiket groter dan het doosje. Absurd.”

Begin vorige maand plakte De Jong in Rotterdam de eerste megaposter met de tekst ‘61,6%. Nederland wil minder Brussel’. Met dat percentage wees de Nederlandse bevolking in 2005 de Europese Grondwet af. De Jong: “We willen de mensen herinneren aan het referendum over de EU-grondwet vier jaar terug. Toen zei men ‘nee’ tegen meer Brussel. Vrijwel alle politieke partijen hebben de kiezer vervolgens in de steek gelaten en toch ingestemd met het Verdrag van Lissabon. Op de kaft na is dat verdrag bijna een kopie van de weggestemde EU-grondwet. Hierover kwam toen géén nieuw referendum. Dat was vooral door toedoen van de PvdA, die een tweede referendum aan de kiezers beloofd had. Ronduit bedrog, want Nederland wil minder Brussel.” En dat is iets heel anders dan dat Nederland in meerderheid eurofoob zou zijn en uit de Europese Unie zou willen stappen, redeneert de SP-lijsttrekker. “Ik denk dat iedereen in 2005 heel goed besefte dat de Europese samenwerking tot de jaren negentig best goed liep: door de intensieve samenwerking tussen Frankrijk en Duitsland werd er gezorgd voor meer stabiliteit in Europa en kwamen er geen oorlogen tussen de lidstaten meer voor. En het afschaffen van importtarieven tussen de lidstaten heeft zonder meer tot meer welvaart geleid. Het ging om een positieve vorm van samenwerking tussen gelijkgezinde landen.”

Maar begin jaren negentig veranderde die samenwerking. De interne markt moest verder worden uitgebouwd. ‘Eerlijke concurrentie’ werd het sleutel- en toverwoord. Waar dat toe leidde? Bijvoorbeeld tot het vreemde gegeven dat het Europese Hof van Justitie voorschreef dat vakbonden niet langer konden staken in vestigingen van bedrijven uit andere lidstaten, met het kulargument dat dit de vrijheid van vestiging zou ondermijnen.

De Brusselse bemoeienis bleef dus niet bepaald beperkt tot bonbons of rosé. Want intussen is het merendeel van onze wetten gebaseerd op Brussels beleid. En dat heeft niet zelden onbegrijpelijke uitwassen tot gevolg. Zo gooit de EU negentig miljoen euro in de strijd tegen zwaarlijvigheid, door ‘gratis’ fruit voor scholieren te regelen. Opmerkelijk, want de lidstaten zijn zelf de baas als het gaat om volksgezondheid in hun land. Maar Brussel had een trucje. Het fruitplan werd ondergebracht bij ‘landbouw’ en daar gaat Europa toevallig wel over. En dus gaat het plan volgend schooljaar van start. Scholen kunnen overigens niet vrijelijk fruit voor hun leerlingen uitkiezen, want uitsluitend fruit uit EU-landen en hun voormalige koloniën(!) komt in aanmerking. Daarnaast heeft Europa haar oog op de publieke omroep laten vallen. Eurocommissaris Kroes wil onderzoeken of activiteiten (bijvoorbeeld op internet) van de omroepen een verstoring van de markt kunnen veroorzaken. Ook over de publieke omroep heeft Brussel niets te zeggen, maar omdat de Europese Commissie het begrip staatssteun opnieuw tegen het licht gaat houden kan Brussel ons beleid wel degelijk in de wielen rijden.

“Samenwerking tussen lidstaten is iets heel anders dan Brussel de baas laten spelen”

En zo gaat dat maar door. Ondanks het feit dat beleidsvelden als ruimtelijke ordening, infrastructuur en huizenmarkt welzeker nationale zaken zijn, probeert de EU zich ook daar mee te bemoeien. Zo stelde de Europese Commissie in 2007 dat een Bodemrichtlijn noodzakelijk is: het zou concurrentievervalsing zijn als een ondernemer in het ene land met strengere eisen voor bodembescherming te maken krijgt dan in het andere. Ook moet essentiële infrastructuur beschermd worden door Europese regels, voor het geval dat meerdere lidstaten hinder zouden ondervinden bij uitval daarvan. Echter, Brussel definieert het begrip ‘infrastructuur’ nogal breed: niet alleen wegen en havens worden bedoeld, maar ook telecom en energienetwerken... De EU rekent tevens de ‘energieprestaties’ van gebouwen tot haar taken. Hoe je in dat opzicht huizen aan de Costa del Sol en in Lapland tegelijkertijd in uniforme regelgeving kunt vangen, is vooralsnog een raadsel.

Kortom: Europa heeft op heel veel terreinen een dikke vinger in de pap. Zo veel macht, dat de steeds verdergaande EU-uitbreiding oostwaarts langzaam maar zeker kan leiden tot druk op de welvaart in de ‘oude’ lidstaten. Immers: Europa verplicht toelating van werknemers uit Oost-Europa, die bereid zijn om voor minder dan het Nederlands minimumloon te werken. Zo bezien leidt de EU-uitbreiding in eerste instantie niet tot een echte welvaartsverbetering in nieuwe lidstaten, maar worden oude lidstaten naar het welvaartsniveau van Oost-Europa geholpen. Europa: hoe groter hoe beter? “We zijn erg voor samenwerking met nieuwe lidstaten, maar dat is iets héél anders dan Brussel de baas laten spelen”, zegt Dennis de Jong.

Maar waar de SP voor ‘minder Brussel’ pleit, gaat Europa voor andere partijen kennelijk nog lang niet ver genoeg. Eind april wierp de CDA-lijsttrekker Van de Camp zelfs het Eurovisie Songfestival in de verkiezingsstrijd. De christen-democraten pleiten als verklaard “tegenstander van het referendum” voor het afschaffen van televoting en het invoeren van een professionele jury bij het liedjesevenement. “Omdat de CDA-voorman grossiert in dit soort onzinvoorstellen, heb ik hem publiekelijk ‘flauwekulkampioen’ genoemd.”

“Er kwam geen hond”

Brussel, 26 maart. Bij de ingang van de European Business Summit rijden de geblindeerde limousines af en aan. Voor de jaarlijkse ontmoeting met Europese politici wilden zakenlieden hun ambities wel tentoonspreiden. Ambities die de eurocommissarissen maar wat graag wilden aanhoren: maar liefst 11 van de 27 bestuurders woonden de Summit bij. Maar bij de SP-inschrijfbalie die ROOD bij de ingang had ingericht, bleef het akelig stil. Niels Jongerius, nummer vier op de SP-lijst, was erbij. “Op deze manier protesteerden we tegen de onzichtbare invloed van lobbyisten op het Europese beleid. Bij onze balie konden lobbyisten bekend maken wie ze zijn en voor wie ze werken. Nou, er kwam dus geen hond. Maar dat verwachtten we al”, aldus Jongerius. Het officiële lobbyregister van de Europese Commissie bevat zo’n 1.200 namen. Maar in werkelijkheid loopt een leger van 15.000 lobbyisten in Brussel de deur plat en probeert de politiek te beïnvloeden. Dat alles weerhoudt de eurocommissarissen er dus niet van om dat gezelschap ook nog op te zoeken. Dennis de Jong: “Het toont weer eens aan hoe scheef de verhoudingen in Europa zijn.

De vakbeweging is al blij als er één EU-commissaris aan haar bijeenkomsten deelneemt.”

Werknemers, maar ook consumenten, kleine spaarders en patiënten zijn heel wat minder in de picture in Brussel. Zij zijn dan ook niet degenen die de vruchten plukken van de vrijheden van Europa, zoals het vrije verkeer van goederen, diensten, kapitaal en personen. Maar slaat de economische crisis toe, dan is de kleine man natuurlijk wél aan de beurt.

Bescherm de slachtoffers van de crisis, herstel van het toezicht op de financiële instellingen en coördinatie van het economisch beleid van de lidstaten; dat zijn dan ook de ingrediënten van het SP-antwoord op de crisis. Dennis de Jong: “Stel de mensen centraal; dat is de kern van ons antwoord. Als je de mensen écht wil beschermen tegen de gevolgen van de crisis, dan moet dat Brusselse stokpaardje dat flexibilisering heet, van de baan. Geef mensen meer zekerheid en stop met praten over versoepeling van het ontslagrecht en het omzetten van vaste in tijdelijke contracten. En geef met name de kleine zelfstandigen eindelijk die leningen waar ze nu al bijna een jaar naar snakken maar die banken vertikken te geven. De ABN is voor 100 procent eigendom van Wouter Bos, maar die bank geeft nog steeds geen leningen aan de kleine zelfstandigen. In plaats daarvan praat onze regering over de Europese Investerings Bank die miljarden heeft gekregen voor dergelijke leningen. Leuk, maar die bank zít niet in Nederland! En het laatste waar de kleine zelfstandige op zit te wachten is bureaucratie. Ook hier weer: minder Brussel. Gewoon doen wat nodig is.”

Aanpak crisis: “Minder Brussel is beter dan hopen op een socialer Brussel”

Bescherming geven en zekerheid bieden kan volgens De Jong ook door van de pu- blieke diensten weer een overheidstaak te maken: “Dat maakt een einde aan de managementcultuur en de bureaucratie in zorg, onderwijs, openbaar vervoer, post en energie. Op al die punten heeft Brussel een slechte staat van dienst. Minder Brussel is dus beter dan hopen op een socialer Brussel.” Beter toezicht op de wereld van het geld is eveneens een Europees SP-speerpunt. “Daar moet je dus niet weer een nieuwe Europese instantie voor gaan oprichten, zoals PvdA en D66 willen”, legt De Jong uit. “Brussel heeft er de afgelopen jaren voor gezorgd dat landen elkaar gingen beconcurreren om maar zoveel mogelijk financiële instellingen binnen te halen. Dit onder het motto: hoe minder toezicht, hoe aantrekkelijker de vestigingsplaats. Tegelijkertijd eiste Brussel dat het land waar de hoofdvestiging van die instelling is, ook als toezichthouder fungeerde. En dat betekende weer dat ondanks het feit dat Icesave actief was in Nederland, De Nederlandse Bank geen toezicht op die bank mocht houden. Dat moest IJsland doen. Maar dat land wilde juist zoveel mogelijk kapitaal binnenslepen en beperkte het toezicht tot een minimum. En dan is de cirkel rond. We moeten weer terug naar de situatie dat Nederlandse toezichthouders alle financiële instellingen die in ons land actief zijn, kunnen controleren.”

Ook het economisch beleid tussen de lidstaten moet beter op elkaar afgestemd worden, aldus De Jong. De blinde Brusselse fixatie op concurrentie heeft ertoe geleid dat ‘de markt’ van haar anker is losgeslagen. Meer markt – en als gevolg daarvan bijvoorbeeld de uitverkoop van de energiebedrijven – belemmert duurzame, milieuvriendelijke investeringen en innovatie in de economie en zorgt er juist voor dat landen elkaar op dat vlak voor de voeten gaan lopen. “Uiteindelijk kunnen en moeten de lidstaten hier zelf over beslissen. Coördinatie is dus noodzakelijk.”

Dus ook in de aanpak van de economische crisis zou volgens de SP het motto Minder Brussel leidend moeten zijn. Dennis de Jong rekent af met de gevestigde partijen die beweren dat die oplossing ons land naar de afgrond zou leiden. “Ze zijn bang, omdat ze weten dat ze op 4 juni afgerekend gaan worden op hun neoliberale koers. Een koers die ze ook na het duidelijke ‘nee’ tegen de Grondwet niet wijzigden. Omdat ze zelf bang zijn, maken ze de mensen bang. Ik vind dat zielig, want de SP heeft wel degelijk werkbare en haalbare oplossingen. Dat andere partijen daar bang voor zijn, sterkt me alleen maar in mijn overtuiging dat onze visie de juiste is.”

Unieke boodschap

Eind april opende dagblad Trouw met een diagram waarin alle partijen waren gerangschikt volgens twee criteria: meer of minder Europese integratie, en sociaal-economisch links of rechts (zie illustratie). Als enige stond de SP daarin in de hoek van minder Brussel en een sociaal-economisch links beleid. Geen verrassing voor Dennis de Jong. D66 en GroenLinks zijn volgens hem sowieso “eurofiel”. “Maar de grootste draaitol van allemaal is natuurlijk de PvdA. Die partij heeft de afgelopen jaren in het Europees Parlement weinig sociaals voor elkaar weten te krijgen. En nu opeens denkt de PvdA dat we ‘een beter Brussel’ moeten willen en dat we dat ook kunnen bereiken via progressief linkse samenwerking. Maar diezelfde PvdA zit wel in een kabinet dat vermarkting van de publieke sector doorzet op een manier die zelfs van Brussel nog niet had gehoeven.” Evenals de SP neemt ook de PVV afstand van het establishment. “Maar,” zegt De Jong, “die partij denkt dat je een hek om Nederland heen kan zetten. Zij zijn, in tegenstelling tot de SP, eurofoob. Bovendien, de PVV wil minder Brussel behalve als het gaat om de markt: het neoliberale Europa moet van de PVV gewoon voort blijven bestaan.”

Vreselijke verspillingen

De EU heeft dit jaar 133,8 miljard euro te besteden. Elke Nederlander draagt netto 268 euro per jaar bij aan de Europese kas. Een groot deel van dat geld wordt rondgepompt. Een paar voorbeelden.

Ooit werd de landbouwsubsidiebedacht om voedselschaarste te voorkomen en boeren een menswaardig bestaan te garanderen. Maar tegenwoordig strijken ook grote bedrijven bergen poen op. Masterfoods– de producent van o.a. Mars, Bounty en M&M – ontving bijvoorbeeld ruim 4,5 miljoen euro. KLM kreeg 50.000 euro, als bijdrage aan landbouwproducten die per vliegtuig Nederlands grondgebied verlaten. Ook sigarettenfabrikant Philip Morris (250.000 euro), DSM (471.000), Shell (142.000) en Bavaria (94.000) vielen ‘in de prijzen’.

‘Kip, het meest veelzijdige stukje vlees.’ Iedereen kent het deuntje, maar wist u dat de campagne door Brussel wordt betaald? Het Productschap voor Pluimvee en Eieren ontving voor de periode 2007-2009 bijna 3 miljoen euro.

Galileo, een satellietnetwerk voor een Europees navigatiesysteem, kwam in de problemen toen twee jaar geleden een consortium het project verliet. De EU besloot de zaak zelf maar te gaan financieren. Prijskaartje: 10 miljard euro. Drie weken per maand vergaderen de Europlarlementariërs in Brussel, één week in Straatsburg. Geschatte kosten van dat verhuiscircus: een paar honderd miljoen euro per jaar.

Er ligt een enorme wijnplas in Europa, maar toch geeft de EU jaarlijks 1,3 miljard euro uit aan subsidies voor wijnproductie. Ondertussen liggen de lidstaten met elkaar in de clinch over onder meer een voorgesteld verbod op toevoeging van suiker aan wijn.