Tribune 05/2009 :: Essent: de eerste slag geslagen

Actueel

Essent: de eerste slag geslagen

Maandenlang actievoeren onder het motto ‘Ze zijn Nuts’ mondde vorige maand uit in twee cruciale Statendebatten. Eerst werd in Limburg en vervolgens in Noord-Brabant gestemd over de verkoop van de Essent-aandelen aan het Duitse RWE.

Tekst Rob Janssen Foto Loraine Bodewes

Of meneer of mevrouw de volksvertegenwoordiger maar even in de spiegel wil kijken. Daartoe roept de actievoerende SP’er Andy Dijkstra de Limburgse Statenleden op, vlak voor de vergadering over de verkoop van Essent-aandelen op 17 april. Partijgenoten vormen een lange rode haag naar de Statenzaal van het Maastrichtse Gouvernement. Dijkstra houdt de passerende politici de spreekwoordelijke spiegel voor. De een heeft daar geen moeite mee, maar anderen kijken klaarblijkelijk liever niet in de spiegel.

SP-fractievoorzitter Thijs Coppus bijt het spits in het debat af. Meteen stelt hij helder waar het om draait: “Wil je als overheid koers geven aan energievoorziening of niet?” Maar de meeste andere partijen omzeilen die cruciale vraag. De discussie wordt veelal gedomineerd door bespiegelingen over technische complicaties bij gesplitste energiebedrijven en partijpolitieke verwijten over consistentie in Kamer en Staten. Coppus probeert het bij gedeputeerde Hessels (CDA). “Ja,” antwoordt deze, “energieproductie en –levering zijn inderdaad een publiek belang. Maar dat wil niet zeggen dat ze in publieke handen moeten zijn.”

En zo wordt al snel duidelijk dat de kaarten geschud zijn. De coalitiepartijen (CDA, PvdA en eenmans-pion PNL) zijn en blijven voor verkoop; de voltallige oppositie is tegen. Inclusief de VVD. Maar toch hangt er een voelbare spanning in de zaal. Er wordt namelijk gefluisterd dat ook de VVD in Noord-Brabant, waar het Essent-debat een week later plaatsvindt, ‘om’ en dus tegen is. En dat zou betekenen dat de hele deal niet doorgaat. Noord-Brabant heeft namelijk 31 procent van de aandelen in handen en RWE wil minimaal 80 procent.

En dan, na bijna drie uur debatteren, tovert gedeputeerde Hessels ineens een grote envelop tevoorschijn. Zojuist gebracht door een koerier. Afzender: RWE. Volgens Hessels gaat het om belangrijke informatie over hoe hoog de Duitse energiereus het thema duurzaamheid wel niet in het vaandel heeft staan. Plechtig leest hij de inhoudsopgave van de stukken voor. In het Engels nota bene. In een oogwenk staat de complete oppositie voor de interruptie-microfoon. Wat dat nou weer voor gang van zaken is, willen ze weten. En of ze die stukken misschien mogen inzien. Nee, mag niet. De stukken zijn geheim, meldt Hesssels. Tja... Uiteindelijk stemmen 27 van de 47 Limburgse Statenleden voor verkoop.

“Dit is het begin van een nieuwe koers voor Nederland”

Hoe anders gaat het er een week later in Den Bosch aan toe, waar Provinciale Staten van Noord-Brabant een messcherp, elf uur durend debat voeren. “Het was echt een debat op argumenten”, blikt SP-fractievoorzitter Nico Heijmans terug. Niet dankzij het college, vindt Heijmans. “Het college bleef 11 uur lang dezelfde riedel herhalen: ‘We moeten verkopen, omdat we nou eenmaal moeten verkopen.’ ‘Schaalvergroting is nodig, omdat het nou eenmaal nodig is.’ Maar gaandeweg zag je bij andere fracties de twijfel over RWE als milieuvriendelijk bedrijf toenemen. Interessant was ook dat de VVD-woordvoerder dezelfde analyse had als de SP: energie en water zijn nutsvoorzieningen, schaalvergroting en privatisering leiden niet tot het heil dat er maar al te vaak aan wordt toegedicht. Het doet me goed dat de Staten op argumenten gedebatteerd, maar ook gestémd hebben”, aldus Heijmans, refererend aan het feit dat 28 Statenleden tegen de verkoop stemden. Het aantal voorstemmers bedroeg 26.

Van de 11 VVD’ ers stemden er 7 tegen en ook de PvdA was verdeeld (4 voor en 4 tegen). Wel liet het college na afloop weten de Essent-aandelen ondanks het Statenoordeel wellicht toch te verkopen. Die beslissing is aangekondigd voor 12 mei, enkele dagen na het ter perse gaan van deze Tribune.

Nico Heijmans, een week voor het GS-besluit: “Ik ga ervan uit, dat het college een democratisch genomen Statenoordeel respecteert. In het verleden hebben Gedeputeerde Staten gesteld, dat de verkoop geen onomkeerbaar proces is. Als ze nu toch zouden verkopen, zou dat betekenen dat ze de kluit belazerd hebben. En dan zijn ze nog niet van ons af. Een motie van wantrouwen is dan nog maar het begin.”

De SP-campagne ‘Ze zijn Nuts’ noemt Heijmans: “Een perfecte combinatie van binnen- en buitenparlementaire actie: inhoudelijke argumenten en de publieke opinie hebben elkaar hier optimaal versterkt.”

Ook Agnes Kant is verheugd: “Dit is het begin van een nieuwe koers voor Nederland, een einde aan de vermarkting van publieke taken. Ik roep de aandeelhouders van NUON en Eneco op het voorbeeld van Noord-Brabant te volgen en het publieke belang voorop te zetten, in plaats van de eurotekens van het snelle gewin.”

Nagekomen bericht

Op 7 mei stemden Provinciale Staten van Overijssel voor verkoop van de Essent-aandelen. De stemverhouding in Zwolle: 33 voor en 13 tegen. (red.)