Help, de zorgverzekeringswet komt eraan, 08/2005

We worden bedonderd

Positief: op 1 januari 2006 verdwijnt het verschil tussen particulier verzekerd zijn en ziekenfondspatiënt. Iedereen valt dan onder dezelfde Zorgverzekeringwet.

Negatief: in de nieuwe wet staat de marktwerking centraal. De zorg zal meer en meer een commerciële aangelegenheid worden. En: de overhaaste invoering van de ingewikkelde wet zal volgens veel betrokkenen tot chaos leiden. Zet u schrap voor de ziektekostenverzekering van de toekomst.

Tekst: Peter Verschuren

Foto: Paul van Riel / Hollandse Hoogte

Minister Hoogervorst van Volksgezondheid oogstte met zijn nieuwe Zorgverzekeringswet een massale manifestatie van werkers in de zorg en een half miljoen protesthandtekeningen in één week tijd. In het Parlement had hij meer succes: na de Tweede Kamer gaf op 14 juni ook de Eerste Kamer haar zegen aan de wet – overigens wel pas na toezeggingen van de minister om een fors aantal zaken beter te regelen. De SP-fractie trok hij daarmee echter niet over de streep.

‘Natuurlijk is het een uitstekende ontwikkeling dat er één zorgverzekering voor iedereen komt,' stelt huisarts en SP Eerste- Kamerlid Tineke Slagter. ‘Dat past uitstekend in ons streven naar meer solidariteit. Maar het voordeel daarvan wordt ruimschoots teniet gedaan door de keuze voor de uitvoering door private verzekeringsmaatschappijen die met elkaar gaan concurreren. Marktwerking botst altijd met solidariteit. Om de zorg toch toegankelijk te houden voor iedereen, zijn vervolgens de scherpste commerciële kanten weggeslepen met een hoop bureaucratie in de vorm van acceptatieplicht, risicoverevening en zorgtoeslagen. Daardoor krijgen we nu een waanzinnig ingewikkeld stelsel en een permanente wedloop tussen verzekeraars die de mazen van de wet opzoeken, en een nog op te richten Zorgautoriteit die de gaten moet dichten. Voor kritische zorgconsumenten die de tijd hebben om alles op internet uit te pluizen, zal de nieuwe wet best werken. Maar mijn ervaring is dat de meeste mensen gewoon goede zorg willen, en zo weinig mogelijk gedoe er omheen.'

‘Een gemiddelde huisarts heeft een full-time assistente extra nodig'

‘En naast de marktwerking die niet thuishoort in de zorg, is er de chaos die de komende maanden gaat ontstaan. In het veld is er brede overeenstemming dat de invoering op 1 januari wel tot grote problemen móet leiden. Het toezicht op de verzekeraars is nog niet geregeld. De positie van patiënten- en consumentenorganisaties moet nog versterkt worden. Het wordt een enorme en eigenlijk onmogelijke opgave om alle mensen de informatie te geven die ze nodig hebben om een goede keuze te kunnen maken uit de verzekeraars en de pakketten. De Belastingdienst moet binnen enkele maanden miljoenen zorgtoeslagen gaan berekenen en uitbetalen. Huisartsen moeten gaan onderhandelen met een batterij aan zorgverzekeraars, en komen te zitten met patiënten die nog een verzekeraar moeten kiezen. Een gemiddelde huisarts heeft in de eerste maanden van volgend jaar een full-time assistente extra nodig. Pas vanaf mei zal de drukte wat luwen, als van iedereen bekend is bij welke verzekeraar hij verzekerd is.'

Een ander probleem dat Slagter signaleert, is de bescherming van de privacy. ‘Stel je hebt een zorgverzekering lopen bij Achmea en je wilt daar ook een levensverzekering afsluiten. Hoe voorkom je dan dat er niet even gekeken wordt hoe het met je gezondheid staat? Minister Hoogervorst heeft het over Chinese Muren tussen de verschillende poten van de verzekeraars, die gegevensuitwisseling moeten voorkomen. Maar bij de Kamerfractie hebben we al de nodige verhalen ontvangen die bewijzen dat er grote gaten in de muur zitten. En dat zal er alleen maar erger op worden.'

Sociale diensten verwachten meer problemen dan ze kunnen oplossen

De SP-senator staat niet alleen in haar vrees voor grote problemen rond de invoering. De vereniging van sociale-dienstdirecteuren (Divosa) bijvoorbeeld heeft de verwachting van haar leden gepeild over de gevolgen van de wet. Van alle gemeenten denkt tachtig procent dat het aantal bijstandsgerechtigden met premieschulden en onverzekerdheid zal toenemen. De grote gemeenten zijn het somberst: van hen verwacht 91 procent een toename. De sociale diensten wijzen op heel veel onduidelijkheden en verwachten grote uitvoeringsproblemen. Gemiddeld gaan ze ervan uit dat eenderde van alle bijstandsontvangers aan de balie komt met vragen over de ziektekostenverzekering. Maar slechts zeventien procent geeft aan over de mogelijkheden te beschikken om die vragen te kunnen beantwoorden…

En ook als de invoeringsoperatie achter de rug is, is de ellende niet voorbij. Slagter: ‘Dan komen de problemen van mensen die zich niet verzekerd hebben, of die uit geldgebrek afzien van de aanvullende verzekering of een hoog eigen risico nemen – en daardoor in grote problemen komen. En dan zal ook duidelijk worden hoe creatief de verzekeraars zijn om hun risico te verkleinen.'

Volgens het Instituut Beleid en Management Gezondheidszorg van de Erasmus Universiteit Rotterdam is ruwweg een derde deel van de Nederlandse bevolking ‘voorspelbaar verliesgevend' voor de zorgverzekeraars. Dat zijn dus miljoenen klanten die de verzekeringsmaatschappijen liever kwijt dan rijk zijn – zeker nu de marktwerking een grotere rol moet gaan spelen. Volgens minister Hoogervorst is er niets aan de hand, omdat er een acceptatieplicht is voor de basisverzekering en een systeem van ‘risicoverevening' dat verzekeraars compenseert die veel ‘dure' klanten hebben. ‘Voor de aanvullende verzekering is geen acceptatieplicht,' reageert Slagter. ‘En reken maar dat verzekeraars toch gaan zoeken naar methoden om de kosten te drukken. Bijvoorbeeld door bepaalde zorg niet of beperkt in te kopen en door mindere service te bieden. Daarmee kun je dure klanten subtiel wegjagen.' De praktijk lijkt haar vrees te onderbouwen. Nu al is het overstappen naar een andere zorgverzekeraar of een andere polis mogelijk, en bestaat er een vereveningssysteem. Toch blijkt ook nu al, dat de verzekeraars wel degelijk aan risicomijding doen. Bij het Meldpunt Overstap Zorgverzekeraar van de Nederlandse Patiënten Consumenten Federatie (NPCF) zijn tussen december 2004 en maart 2005 841 reacties binnengekomen waarvan 675 meldingen over overstapproblemen. Het gaat daarbij vooral om mensen met een aandoening of mensen die een risico vormen vanwege leeftijd, beroep of erfelijke risico's. Driekwart van hen lukte het uiteindelijk niet om bij de gewenste zorgverzekeraar een verzekering af te sluiten, en zeventig procent kon de polis niet wijzigen.

Wat betekent de nieuwe Zorgverzekeringswet voor u?

Basispakket

Voor het basispakket – dat is de zorg die nu in het ziekenfonds zit – kunt u bij elke zorgverzekeraar terecht die in het hele land of in uw regio actief is. Hierbij geldt een acceptatieplicht: de verzekeraar moet u als verzekerde accepteren en mag geen hogere premie vragen aan mensen met een slechtere gezondheid. Ook is er een verzekeringsplicht: uiterlijk op 1 mei 2006 moet u zich verzekerd hebben bij een zorgverzekeraar.

Premie

De premie voor het basispakket zal rond de 1100 euro per jaar per persoon komen te liggen. Voor kinderen tot 18 jaar hoeft geen premie betaald te worden. Daarnaast moet de werkgever of uitkeringsinstantie 6,25 procent afdragen over maximaal 30.000 euro loon of uitkering per jaar .

Eigen risico

U kunt bij het basispakket kiezen voor een eigen risico tot maximaal vijfhonderd euro per jaar. Uiteraard betaalt u minder premie naarmate u kiest voor een groter eigen risico.

Aanvullende verzekering

Voor de aanvullende verzekering geldt geen acceptatieplicht.

Vormt u een bovengemiddeld groot risico, dan mag de verzekeraar een hogere premie vragen of u weigeren. Bent u nu aanvullend verzekerd, dan moet uw huidige verzekeraar u wel aanbieden die verzekering door te laten gaan zonder risicoselectie. U kunt trouwens het basispakket en de aanvullende verzekering ook bij

verschillende verzekeraars onderbrengen.

Collectieve verzekering

Groepen verzekerden kunnen gezamenlijk gaan onderhandelen met een zorgverzekeraar en zodoende een korting op de premie realiseren, ook voor het basispakket. Dat kan bijvoorbeeld gebeuren door alle werknemers van een bedrijf of door een gemeente voor haar bijstandsontvangers. De premie van een collectief contract kan tot tien procent lager zijn dan die van eenzelfde individuele zorgverzekering.

Ambtenarenverzekeringen

Ook ambtenaren vallen vanaf 1 januari onder de Zorgverzekeringswet en kunnen dan voor een andere verzekeraar kiezen dan IZA of IZR. Of er een tegemoetkoming voor de premie van de ziektekostenverzekering voor ambtenaren blijft bestaan, is afhankelijk van het CAO-overleg.

Tegemoetkoming werkgever

Veel CAO's regelen nu een tegemoetkoming van de werkgever in de ziektekostenpremie. Wat daarmee gebeurt, hangt af het CAO-overleg. Er zit wel een stok achter de deur: als de sociale partners niet tijdig nieuwe afspraken maken, wordt wettelijk geregeld dat de vergoeding op basis van de bestaande CAO-verplichtingen in mindering mag worden gebracht op de inkomensafhankelijke bijdrage voor de nieuwe wet.

Zorgtoeslag

De kosten van de basisverzekering (zo'n 1100 euro per jaar) zijn veel hoger dan de huidige nominale premie. Dat wordt gecompenseerd door de zorgtoeslag . Alleenstaanden hebben recht op een zorgtoeslag bij een inkomen tot 25.000 bruto per jaar. Voor wie samen met anderen een huishouden voert, is het een maximuminkomen waarbij nog een zorgtoeslag ontvangen wordt 40.000 euro per jaar. De hoogte van de toeslag hangt af van het inkomen en bedraagt maximaal 420 euro per jaar voor een alleenstaande en maximaal 1200 euro voor een meerpersoonshuishouden.

Voor het aanvragen van de zorgtoeslag moet u in september een formulier toegestuurd krijgen. Gebeurt dat niet, dan kunt een formulier aanvragen bij de Belastingdienst, die ook de toeslag gaat betalen. Als u het ingevulde formulier vóór 1 november terugstuurt en alles verder goed gaat, krijgt u de eerste maandelijkse betaling eind december.

No claim

De no-claimregeling blijft ook in het nieuwe stelsel van kracht: als u geen of weinig ziektekosten claimt bij de zorgverzekeraar, krijgt u na afloop van het jaar een deel van uw premie terugbetaald (maximaal 255 euro als u een kalenderjaar helemaal geen kosten claimt).

Keuzevrijheid

Vanaf 1 januari zijn de zorgverzekeraars niet langer verplicht met elke erkende zorgaanbieder in zee te gaan. Het kan dan voorkomen dat uw verzekering geen contract heeft met het ziekenhuis of de specialist van uw keuze, en dus de zorg niet vergoedt. Ook kan de verzekeraar bepalen dat u voor bepaalde zaken (bijvoorbeeld diabeteszorg) niet langer bij uw huisarts terecht kunt, maar naar een gespecialiseerde instelling moet gaan.

Om zoiets te voorkomen, kunt u bij elke zorgverzekeraar ook kiezen voor de ‘restitutiepolis'. U moet dan de kosten van alle zorg zelf betalen en vervolgens de rekeningen indienen bij de verzekeraar. Zo'n restitutiepolis zal wel duurder zijn dan een polis waarbij de kosten rechtstreeks betaald worden door de verzekeraar.

Om de ingewikkelde veranderingen bekend te maken, heeft minister Hoogervorst aan de Kamer een zeer uitgebreide voorlichtingscampagne toegezegd. In juli kreeg u al een brief van de minister en startten de

tv-spotjes. De komende maanden zullen er daarvan nog veel volgen, gaat het ministerie ook ruimte kopen in huis-aan-huisbladen en komt er een telefonische helpdesk. Beschikt u over internet, dan kunt u op www.denieuwezorgverzekering.nl veel informatie vinden over de nieuwe wet. Op www.kiesbeter.nl vindt u onafhankelijke vergelijkende informatie over zorgverzekeringen, ziekenhuizen en medicijnkosten.

Genoeg kennis om te kunnen kiezen?

Zorgtoeslag aanvragen, verzekeraar kiezen, polis uitzoeken: er wordt de komende maanden nogal wat kennis gevraagd van de mensen. Minister Hoogervorst heeft een uitgebreide voorlichtingscampagne beloofd.

Maar werkt dat wel?

Zorgverzekeraar Agis heeft laten onderzoeken wat mensen weten van de no-claimregeling die vanaf dit jaar geldt. Haar conclusie is helder: ‘Veel mensen hebben er geen idee van hoe de regeling in elkaar steekt.'

Slechts drie procent van de mensen kon melden wat de maximale teruggave is voor iemand die helemaal geen zorgkosten claimt (255 euro). En over de combinatie huisartsenzorg en no-claim (waarover veel te doen is geweest) zei 41 procent ‘geen idee' en 43 procent ‘telt wel mee'. Maar 36 procent wist het juiste antwoord: ‘telt niet mee'.