Tribune 11/2001 Gedonder uit het Oosten!

Het is niet eens zo heel lang geleden dat kleuters in de kop van Noord-Limburg om de haverklap huilend en met hun handjes tegen de oren moeders keuken binnen kwamen stuiven: 'Mama, ze doen het weer!' 'Ze' waren Jaguar- en Tornado-jachtbommenwerpers van de Britse luchtmacht; met 'het' bedoelden de kinderen het laag overvliegen van die straaljagers. Donderend en bulderend was het geluid van de Tornado's. Schel en bijtend klonken de Jaguars. De machines kwamen van vliegbasis Laarbruch, luttele kilometers over de grens bij Nieuw-Bergen. Vanaf 1954 was Laarbruch een belangrijke pijler van de Royal Air Force in (West-)Duitsland. Twee jaar geleden werd de basis gesloten en keerde de rust in de regio terug. Tot vreugde van de omwonenden. Maar voor hoe lang nog?

Afgelopen zomer gaf de deelstaat Nord-rhein-Westfalen de vergunning af voor de transformatie van de voormalige vliegbasis tot een burger- en vrachtvliegveld. De verwachtingen zijn daarbij hooggespannen. Vanaf 2003 zal Laarbruch een kwart miljoen passagiers verwerken, zo werd becijferd. Daarnaast dromen de Duitsers van een 'Euregionaal' logistiek centrum en bedrijventerrein bij het vliegveld. Flughafen Niederrhein, zoals onze oosterburen de nieuwe luchthaven gedoopt hebben, zal volgens de berekeningen werk moeten gaan bieden aan minimaal 2000 mensen.

Ook Hens Borkent, bewoner van het Noord-Limburgse grensplaatsje Siebengewald (gemeente Bergen) liet wat rekenwerk los op Flughafen Niederrhein. 'Als je uitgaat van 50.000 vliegbewegingen per jaar, zoals in de vergunning staat, dan krijgen wij elk half uur een vliegtuig over ons heen. Zeven dagen per week. Onze gemeente ligt namelijk precies onder de vliegroutes,' vertelt Borkent, tevens secretaris van het Platform Vliegveld Laarbruch dat zich al tien jaar tegen de overlast verzet. 'Er wordt ons steeds maar weer verteld, dat we er qua geluidsoverlast op vooruit gaan ten opzichte van het militaire vliegverkeer. Ze baseren zich daarbij op de contouren die in 1980 voor de vliegbasis zijn vastgesteld. Maar daar hebben we natuurlijk niks aan: nú vertellen dat het beter wordt dan twintig jaar geleden. Daar komt nog eens bij dat de Engelsen alleen overdag vlogen en dus niet 's avonds. Kijk, nu praten ze nog over 250.000 passagiers. Maar de nieuwe eigenaar van Laarbruch heeft al laten weten snel naar een miljoen toe te willen. En is het niet zo, dat er juist in de aircargo behoefte is aan nachtvluchten? Onafhankelijk onderzoek (onder andere door Buck Consultants International – red.) wijst uit, dat het zonder nachtvluchten voor Laarbruch heel moeilijk wordt om te overleven. De angst voor overlast onder de bevolking is dus enorm,' aldus Hens Borkent. Overlast die zich volgens het Platform Vliegveld Laarbruch niet alleen zal uiten in herrie van vliegtuigen. Borkent: 'Er staan maar weinig mensen stil bij het feit, dat luchtvracht op regionale vliegvelden in werkelijkheid hoofdzakelijk over de weg gaat. Het vliegveld blijkt in de praktijk slechts een innamepunt voor de goederen die dan per vrachtwagen naar bijvoorbeeld Schiphol gereden worden. Ook het nieuwe bedrijventerrein zal weer extra wegtransport aantrekken. Dus al dat vrachtverkeer dendert dan ook nog eens door de regio heen. En men is voorlopig niet van plan om de huidige infrastructuur aan te passen.'

Het Platform zet verder grote vraagtekens bij het nut van het vliegveld voor de inwoners van de regio. 'Om de hoek' ligt namelijk al een aantal burgervliegvelden van formaat: Düsseldorf, Mönchengladbach, Eindhoven en Maastricht/Aachen en wat verder Köln/Bonn en Dortmund. Ook van het werkgelegenheidsargument van Laarbruch is Hens Borkent niet erg onder de indruk. 'Ik zal je eens uitleggen hoe ze aan die tweeduizend arbeidsplaatsen komen. Ze gaan ervan uit, dat zeventig hectare van het gebied gebruikt gaat worden. Volgens een tabelletje van planologen levert één hectare dertig arbeidsplaatsen op, dus dan kom je inderdaad op ruim tweeduizend. Dáár baseren ze zich op. Nou, een nogal optimistische aanname, als je het mij vraagt. Saillant detail: In antwoord op recente schriftelijke vragen van de statenfractie van Partij Nieuw Limburg (PNL), sprak de provincie eveneens de verwachting uit dat Laarbruch 'betrekkelijk weinig' werk zal opleveren…

Dat de gemeente Bergen grotendeels een nationaal park ('De Hamert') en een stiltegebied is en volgens de Europese richtlijnen ook nog eens een beschermd vogelgebied, maakt het protest tegen het vliegveld alleen maar logischer. Afgelopen zomer riep het Platform Vliegveld Laarbruch inwoners in verscheidene dorpen rondom Bergen op, om bij de Duitse autoriteiten bezwaar aan te tekenen tegen de vliegvergunning. Onverwacht veel bewoners aan zowel Nederlandse als Duitse zijde deden dat en momenteel liggen er 3300 bezwaarschriften bij de Bezirksregierung in Düsseldorf. De gemeente Bergen zelf is faliekant tegen het vliegveld, maar staat – afgezien van de voorzichtige steun van enkele buurgemeenten – zo goed als alleen. De provincie Limburg plaatste weliswaar enkele kanttekeningen, maar verwacht dat Venlo als transportcentrum zal profiteren van Laarbruch. En dus houdt Maastricht zich koest.

Ook het Noord-Brabantse Boxmeer, net aan de overkant van de Maas, ligt gedeeltelijk 'onder' de vliegroutes en zo'n twee jaar geleden hield de Boxmeerse SP al een breed gedragen bezwaarschriftenactie. 'De bevolking van Boxmeer is tegen,' vertelt Emile Roemer, SP-fractievoorzitter van Boxmeer. 'Ik heb de gemeenteraad al verschillende keren opgeroepen om achter Bergen te gaan staan. Maar dan krijg ik te horen, dat ze wel tegen overlast zijn, maar niet tegen de omzetting van de vliegbasis. Precies hetzelfde geneuzel in de marge als bij de provincie Limburg dus,' vindt Roemer. Tenslotte liet ook de toerisme- en recreatiebranche van zich horen. RECRON, de organisatie waarin de vele campinghouders in Noord-Limburg verenigd zijn, en Center Parcs in het nabijgelegen Heijen dienden eveneens bezwaren in.

Maar het grensoverschrijdende karakter van het probleem werkt vooralsnog in het voordeel van de Duitsers. Zo hoeven ze geen Milieueffectrapportage (MER) voor Laarbruch op te stellen, omdat volgens de Duitse maatstaven de bestemming van het terrein als vliegveld niet verandert. De gemeente Bergen vindt echter, dat de omzetting van militaire vliegbasis naar burgervliegveld wel degelijk veranderingen met zich meebrengt en wijst voorts op het feit dat natuurgebied 'De Hamert' inmiddels een nationaal park is. Bergen wil tevens dat Laarbruch een fatsoenlijk rampenbestrijdingsplan opstelt en eist dat de Nederlandse vliegtijden gehanteerd worden. Volgens de Nederlandse normen mag tussen 23.00 en 06.00 uur niet gevlogen worden op regionale vliegvelden. De Duitsers houden vooralsnog vast aan hun eigen, ruimere regels die een vliegverbod tussen 24.00 en 05.00 uur voorschrijven. Omdat Bergen vreest dat burgers ernstig in hun nachtrust verstoord worden, heeft het inmiddels een Duitse rechtbank ingeschakeld om de vergunning van de baan te krijgen. Tegelijkertijd overweegt het Platform via juridische stappen een MER af te dwingen.

En dus hebben we te maken met een heus grensconflict. Het ene land ziet economische voordelen in een initiatief, maar de nadelen komen vooral in het andere land te liggen. De Euregio Rhein-Waal lijkt geknipt voor de kwestie. Immers, dit Duits-Nederlandse samenwerkingsverband wil de Europese eenwording op regionaal niveau bevorderen en zet zich naar eigen zeggen in voor de 'grensoverschrijdende maatschappelijke integratie'. Maar Euregio-Geschäftsführer Erwin Schmitz weet te melden, dat de Euregio het vliegveld steunt 'vanuit het oogpunt van de logistieke en economische functie'. Volgens Schmitz moet één en ander 'samen met de belangen van omwonenden' gerealiseerd worden. Maar die omwonenden hebben toch allang laten weten wat ze ervan vinden? 'Het is hun goed recht om te protesteren,' stelt de Euregio-chef, 'maar wij hebben die vergunning niet verleend. Met betrekking tot die protesten schakelt de Euregio zich niet concreet in.'

Borkent: 'Ja, die Euregio vindt ieder initiatief geweldig. Bij hen is álles een speerpunt, dus hun mening verrast me niet. Trouwens, het KAN (Knooppunt Arnhem-Nijmegen

– red.) is ook al voor. Ook die steden denken dat ze kunnen profiteren. Ik weet niet of dat zo is, maar wat ik wel weet is dat ze in Arnhem en Nijmegen in elk geval geen last van vliegtuiglawaai zullen hebben.'

'Treurig,' reageert ook SP-Europarlementariër Erik Meijer op Schmitz' woorden. Meijer vroeg de Europese Commissie recentelijk om opheldering over Flughafen Niederrhein. 'Dit project staat in feite haaks op de gedachte van een integrerend Europa. Milieuproblemen worden op ouderwetse wijze afgeschoven op de buurstaat; Nederland dus. Europa steunt de ontwikkeling van achtergestelde grensregio's en die gedachte vormt natuurlijk een extra stimulans om dit soort projecten door te voeren. Op zich is die redenering niet zo uitzonderlijk. Maar hier worden de zaken voor het gemak maar even omgedraaid. De aanwezigheid van de Duits-Nederlandse grens wordt enkel en alleen als propagandamiddel gebruikt om dit vliegveld uit kunnen te roepen tot 'Euregionale' voorziening die ook voor Nederland voordelen zou opleveren. Het komt een aantal mensen blijkbaar heel goed uit dat die grens er is,' aldus Erik Meijer.

Zie ook de website van het Platform Vliegveld Laarbruch: www.platformlaarbruch.nl