Tribune 04/2001 het waren 7 rampjaren

Tribune 13 april 2001 Het waren 7 rampjaren

Hoezo een feestje voor de 'jarige' WVG?

De Wet Voorzieningen Gehandicapten viert deze maand haar zevende verjaardag. Maar dat vormt geen enkele reden voor een feestje. Nog sterker, vanaf de invoering is doffe ellende troef. Om ten overvloede duidelijk te maken dat de wet nu écht zwaar in de revisie moet, organiseerde de SP een landelijke klachtenweek. 'Als het niet zo droevig was, zou de WVG een prachtige slapstick zijn geweest.'

Bijna zeventienhonderd mensen klommen tussen 12 en 16 maart in de telefoon, om 3434 negatieve ervaringen met de WVG door te geven aan de plaatselijke SP-afdeling. 'Veruit de meeste klachten hadden betrekking op het collectief vervoer,' vertelt Mieke van de Weijer, actiecoördinator uit het Limburgse Brunssum. 'Gehandicapten worden te vroeg of te laat opgehaald. Kort voor het busje arriveert, horen ze – in het kader van de zogenaamde terugbelservice – te worden opgebeld. Dat gebeurt echter nooit, zei letterlijk iedereen die we aan de lijn hebben gehad.'Het sterk vergrijsde Brunssum is met zijn ruim 1100 invaliden (op een dikke dertigduizend inwoners) een echt probleemdorp. De financiële middelen zijn verre van toereikend. Van de Weijer: 'Al in 1998 trokken we bij het Rijk aan de bel om meer geld. Dat heeft 1,5 miljoen gulden extra opgeleverd, maar dat is nóg veel te weinig. Om die reden is Brunssum erg karig met verstrekkingen. In plaats van aanpassingen te verrichten, worden mensen als het ware gedwongen te verhuizen. Dan is de gemeente namelijk met drieduizend gulden klaar. Natuurlijk schiet de rijksbekostiging tekort, maar denk niet dat de gemeente het budget met een dubbeltje overschrijdt! Een voorstel om geld uit algemene middelen in te zetten voor de gehandicapten werd door de meerderheid van de raad direct afgeschoten.'

Mevrouw De Blom heeft een overdekte invalidenwagen. Het karretje is echter bijna op en moet herhaaldelijk tegen hoge kosten gerepareerd worden. In januari dient ze bij de dienst Voorzieningen Gehandicapten Rotterdam een verzoek in voor een nieuwe. Het duurt haast een half jaar voor het antwoord komt. Verzoek afgewezen! Ze moet maar gebruik maken van collectief vervoer. Ook haar bezwaarschrift vindt geen genade. De afwijzing staat vol fouten. De meest kwalijke is, dat haar aandoening verkeerd beoordeeld word. Mevrouw De Blom lijdt aan een agressieve vorm van bloedkanker. Als ze naar buiten gaat moet ze daarom warm aangekleed zijn. Op de stoep wachten op Vervoer Op Maat – wat volgens de regels maximaal een half uur mag duren – zou haar dood betekenen. Na heel veel heen en weer gebel en inmenging van de SP-gemeenteraadsfractie, wordt na anderhalf jaar eindelijk een ander invalidenwagentje besteld. Over een paar maanden is het klaar. 'Eerst zien, dan geloven,' zegt mevrouw De Blom.

Op 1 april 1994 komt de WVG in de plaats van de afdeling voorzieningen binnen de Algemene Arbeidsongeschiktheidswet (AAW). De bedoeling is dat de woon-, verhuis- en vervoerfaciliteiten (inclusief rolstoelen) voor mensen met een handicap ermee geregeld worden. In vergelijking met de AAW kent de nieuwe wet twee belangrijke veranderingen: ook ouderen krijgen nu recht op voorzieningen (in de oude wet lag de grens bij 65 jaar); en de uitvoering van de WVG berust bij de gemeenten. De eerste wijziging leidt tot de volgende situatie: het aantal personen dat een beroep kan doen op kersverse wet verdubbelt ten opzichte van de oude regeling. Financieel komt er echter geen cent bij. En de tweede aanpassing geeft gemeenten weliswaar de plicht 'adequate voorzieningen' te bieden, maar wat 'adequaat' is mogen ze zelf bepalen. Al snel lopen de verschillen in inzichten mijlenver uiteen. Als gevolg van suikerziekte is enige jaren geleden het linkerbeen van mevrouw De H. afgezet. Daarom maakte zij aanspraak op een vervoersvergoeding. Toen onlangs haar andere been ook geamputeerd moest worden, kwam er een brief van de gemeente, met deze botte mededeling: 'Wegens veranderde omstandigheden zijn wij genoodzaakt uw vervoersvergoeding te beëindigen.'

Veel gemeenten blijken totaal niet voorbereid op de aangepaste regels. De overdracht van de AAW-dossiers verloopt chaotisch en onvolledig. Persoonsgegevens worden wel verstrekt door bedrijfsverenigingen, maar medische informatie niet. Het resultaat is dat op sommige plaatsen, van de ene op de andere dag, een collectief vervoerssysteem intrede doet en pas achteraf gecontroleerd wordt of gehandicapten er wel gebruik van kunnen maken. Ook verlangen nogal wat gemeenten voor rolstoelen een eigen bijdrage die kan oplopen tot duizenden guldens en moeten gehandicapten in legio plaatsen meebetalen aan hun woningaanpassing(en). Al in juni 1994 verschijnt het vernietigende SP-rapport WVG, een wet vol handicaps. In diverse gemeenten blijken de rechten van gehandicapten op een bizarre manier geïnterpreteerd te worden. Bovendien zijn die verschillen niet willekeurig verdeeld; in een aantal gevallen is sprake van slechte en goede gemeenten. De conclusie luidt dat het voorzieningenniveau voor gehandicapten over de hele linie duidelijk verslechterd is. Het rapport wordt in het najaar van '94 gevolgd door klachtenweken. Meer dan drieduizend gehandicapten uit 56 gemeenten maken dankbaar gebruik van die mogelijkheid.

Het echtpaar Van D. woont al bijna hun hele leven in dezelfde buurt. Temidden van vrienden en kennissen, die meneer Van D. – hij is slecht ter been – altijd de helpende hand bieden. Om de trap naar de slaapkamer op te kunnen, heeft hij een aanvraag ingediend voor een traplift. Tot verbazing van meneer Van D. meten de inspecteurs ook de breedte van de deurposten op. 'Wie een traplift nodig heeft belandt vroeg of laat in een rolstoel,' luidt de redenering. 'En als de deur niet breed genoeg is, moet u tegen die tijd tóch verhuizen. Dan heeft een traplift nu ook geen zin.' Uiteindelijk heeft het echtpaar de lift zelf maar laten installeren. Maar daar moesten meneer en mevrouw Van D. wel een tweede hypotheek op hun huis voor nemen.

Aan het geld hoeft het allemaal niet te liggen. Onderzoek van het Wetenschappelijk Bureau van de SP toont namelijk aan, dat er enorme overschotten zijn. Van het totale bedrag aan WVG-gelden (715 miljoen) resteert alleen al in 1994 ruim 280 miljoen gulden. Een jaar later is dat zelfs 414 miljoen. In een aantal gemeenten blijkt het overschot bovendien te zijn overgeheveld naar de algemene middelen, of te zijn ingezet voor andere doeleinden.

'Ik ga niet meer naar het graf van mijn man,' vertelt een bejaarde dame. 'Voor de terugreis met collectief vervoer moet je namelijk nog een keer apart bellen. Maar op het kerkhof staat geen telefooncel.'

In 1996 worden, als reactie op de talloze klachten en protesten, de forse eigen bijdragen voor rolstoelen afgeschaft en die voor woningaanpassingen en andere verstrekkingen verlaagd. Voor vervoersvoorzieningen vallen de bewoners van AWBZ-instellingen dan al onder de WVG. Van de overschotten is op dat moment geen spoor meer te bekennen. Veel gemeenten verwachten zelfs grote tekorten.

'Vrijdagsochtends rijdt de gezinshulp mij in een rolstoel door Brunssum,' vertelt mevrouw D. 'Verder kom ik mijn huis niet meer uit. In januari is hier een nieuw systeem gekomen voor gehandicaptenvervoer. In één woord verschrikkelijk. Ik zou om vier uur bij de winkel worden opgehaald. Dat werd na een aantal boze telefoontjes kwart over vijf. Als je drie keer in de kou hebt moeten staan wachten, vol onzekerheid over wanneer ze nu eindelijk komen, voel je je pas echt gehandicapt.'

Uit de laatste, meest recente, klachtenweek blijkt onomstotelijk dat het vooral met het Collectief Vraagafhankelijk Vervoer (CVV) droef is gesteld. Liefst zeventig procent heeft daar verregaande problemen mee. Gehandicapten worden te vroeg of te laat opgehaald, en busjes zijn meer dan eens niet toegerust voor het vervoer van zware elektrische rolstoelen. Ook de woningaanpassingen vormen een voortdurende bron van teleurstelling en ergernis. Mensen moeten er te lang op wachten, worden van het kastje naar de muur gestuurd en zien zich ook nog eens geplaatst voor torenhoge eigen bijdragen. Tot overmaat van ramp worden aanvragen te haastig afgewezen, onder het dooddoenermotto: er zijn voldoende aangepaste woningen in de stad, u moet maar verhuizen. In Rotterdam is dat hét standaardadvies bij iedere aanpassing die de verhuiskostenvergoeding van 6500 gulden overstijgt. De kwalijke gevolgen daarvan zijn meerledig: gehandicapten worden letterlijk weggerukt uit de buurt waar zij vaak al jaren wonen en waar zij een beroep kunnen doen op buren en kennissen. Door het wegvallen van hun sociaal netwerk zijn ze meer dan voorheen aangewezen op professionele hulpverlening. Velen van hen vereenzamen daardoor, of raken geïsoleerd in hun nieuwe, vreemde buurt.

Een 82-jarige inwoner van Alkmaar komt op straat te val, waardoor zijn rollator kapot gaat. Pas over een jaar kan hij een nieuwe krijgen.