Spanning mei 2011 :: Daar gaan we niet over? Daar gaan we wel over!

Opinie

Renske Leijten:

Daar gaan we niet over? Daar gaan we wel over!

Op 13 januari van dit jaar zond de EO een programma uit over de misstanden bij zorginstelling Osira. De reportage was het resultaat van een grootschalig onderzoek van de Amsterdamse SP-afdeling. Die zette in het najaar van 2010 een enquête op, omdat ze ernstige signalen over de zorg bij de grote Amsterdamse instelling had ontvangen. Personeel luidde de noodklok over de ontmenselijking van de zorg. Het kreeg vanaf de zomer te maken met een achter het bureau ontwikkelde minutenregistratie-systeem (eufemistisch zorgroutes genoemd). Er werd uitgegaan van maximale tijd voor een ‘handeling’. De berekende tijd om iemand naar het toilet te brengen was vastgesteld op 2.15 minuut.

Het zwartboek van de Amsterdamse SP sloeg in als een bom. De zorginstelling deed er alles aan om de klachten te weerleggen. Ze sprak van het moedwillig beschadigen van de naam van de zorginstelling. Ze probeerde de uitzending van de reportage en de publicatie van het SP-rapport te voorkomen door te dreigen met een rechtszaak. Aanvankelijk leek de strategie om de boodschapper aan te vallen succesvol: een verzoek van de SP om een debat in de Tweede Kamer kreeg onvoldoende steun. In antwoord op schriftelijke vragen was ook de teneur: ‘Mevrouw Leijten, dit is een zaak tussen de zorginstelling en uw partij. En verder is er niets aan de hand.’ De minutenregistraties werden gezien als een bedrijfsmatige keuze van de instelling zelf. ‘Daarover gaat de politiek niet.’

Hoe anders was de reactie toen op 1 april de gehele zorginstelling onder verscherpt toezicht van de Inspectie voor de Gezondheidszorg werd geplaatst. Er werd zelfs een afdeling gesloten. De staatssecretaris was geschokt en een debat over de zorg bij Osira werd breed gesteund. Op mijn vraag of de staatssecretaris nog steeds vertrouwen had in hetzelfde bestuur dat de SP anderhalve maand daarvoor nog betichtte van moedwillige imagoschade, antwoordde de staatssecretaris dat zij ‘daar niet over gaat’.

Daar heeft zij in principe gelijk in. Een raad van toezicht benoemt het bestuur, de ondernemingsraad en cliëntenraad adviseren de raad van bestuur. Bij misstanden is er niemand anders die kan ingrijpen dan de toezichthouders. De introductie van dit toezichthoudermodel, zo dacht men in 2005, zou leiden tot meer openheid en een beter bestuur van zorginstellingen. De politiek diende zich niet te bemoeien met bestuurders, daar gaat zij niet over.

‘Ik wil niet dat Osira synoniem wordt voor slechte zorg in Nederland’, zei de staatssecretaris in het debat. Op mijn vraag of Osira juist ook een geuzennaam zou kunnen worden, doordat we toen écht eens ingrepen, ging de staatssecretaris niet in. Het enige antwoord was: ‘Ik ga er niet over.’ Toch heeft de Tweede Kamer de staatssecretaris opgedragen om alles in het werk te stellen om de bestuurders en toezichthouders te laten onderzoeken op wanbeheer. Zij waren druk met fuseren, lieten zich door een duur bureau de minutenregistratie aansmeren en hadden geen oog en oor voor de noden van bewoners en personeelsleden.

Het voorbeeld van Osira legt pijnlijk bloot dat het op afstand zetten van bestuur en toezicht bij zorginstellingen niet leidt tot meer openheid, maar tot een gesloten cultuur en een vechtmentaliteit als ‘het imago’ wordt beschadigd. Het laat zien dat een bedrijfsmatige inslag, zoals de minutenregistratie, de menselijke kern uit de zorg ontkent en verwijdert. De Inspectie schreef in haar rapport dat het personeel gedemotiveerd was door de invoering van die minutenregistratie. Ook laat dit schrijnende voorbeeld zien hoe de politiek op eieren loopt als er sprake is van slechte zorg. Een rapport van de SP wordt als propaganda gezien, terwijl een (nog ernstiger) rapport van de Inspectie aanleiding is voor een fors debat.

Als de politiek zegt dat ze er niet over gaat, dan steekt ze haar hoofd in het zand. Politiek gaat overal over, wanneer zij wil. Ten eerste kan zij de Inspectie voor de Gezondheidszorg beter financieren, die moet nu met een anorexia-rantsoen een onmogelijke taak waarmaken. Ten tweede is management by speech altijd mogelijk: een staatssecretaris die openlijk een bestuur of de minutenregistratie afvalt, die spreekt zich uit.

Is het voorbeeld van Osira uniek? Nee. Helaas niet. Daarom moet een SP-er alert zijn en op onderzoek uitgaan als een zorginstelling een opgepoetst imago heeft en maar blijft fuseren. Is de zorg voor bewoners op orde? Is de zorginstelling een fijne werkplek? Nee? Dan is het aan ons om de belangrijke inspectietaak op ons te nemen. Niet meer wegkijken, maar ingrijpen. Daar gaan wij over.

Lees online