Spanning maart 2011 :: HET RIJKE ROOIE LEVEN deel 66: Think global, act local

Tekst: Ron Blom* 

De dagen van de Zuid-Afrikaanse Apartheid liggen al weer een tijdje achter ons. In 1990 werd Nelson Mandela vrij gelaten en kwam er na enkele jaren een einde aan de apartheid. Toch is het goed om zo nu en dan terug te blikken. Deze wettelijk vastgelegde racistische politiek leek voor lange tijd onaantastbaar. Door gezamenlijk actievoeren daar en hier waren we in staat om er een einde aan te maken. Een typisch voorbeeld van een anti-apartheids campagne was de actie tegen de verkoop door Nederlandse banken van de Krugerrands, de Zuid-Afrikaanse gouden munten. In het najaar van 1984 werd deze campagne gelanceerd door het Komitee Zuidelijk Afrika (KZA).

De verkoop leverde het apartheidsregime in Pretoria driehonderd gulden per goudstuk op. Wereldwijd vloeide zo in 1983 1,17 miljard gulden (een half miljard euro) in de Zuid-Afrikaanse schatkist. De omzet bedroeg in dat jaar 4,5 miljard gulden (2 miljard euro). Nederland nam met een omzet van bijna vijfentwintig miljoen gulden (11 miljoen euro) een bescheiden plaats in. Van de munt die dertienhonderd gulden (590 euro) kostte, werden er in ons land in dat jaar achttienduizend verkocht.

Ter begeleiding van de campagne verspreidde het KZA een affiche dat gebruikt kon worden door de plaatselijke groepen. De poster met de tekst ‘Stop apartheid – boykot Krugerrand’ legde een verband tussen de abominabele arbeidsomstandigheden van de zwarte Zuid-Afrikaanse mijnwerkers en de financiering van de apartheidspolitiek door de handel in de gouden Krugerrand. Er bestond bovendien geen vakbondsvrijheid voor de gouddelvers.

Zo’n tweehonderd plaatselijke comités, maar ook kerkelijke groeperingen, vakbonden, gemeenten, universiteiten en rekeninghouders kregen een belangrijke rol in het bestoken van lokale bankfilialen. Vakbonden en Ondernemingsraden in het bankwezen schaarden zich erachter. Talloze organisaties en individuele klanten dreigden met opstappen bij hun bank.

In de regio Boskoop-Waddinxveen-Gouda maakte ik ook deel uit van zo’n groep. Op 5 februari 1985 voerden we als regionale antiracistische groep actie in de Rabobank vestiging in Waddinxveen. Zes van de vijftien activisten hadden zich vastgeketend aan een pilaar in de hal van het bankgebouw. De overigen deelden pamfletten uit. De actievoerders vroegen om een onderhoud met de directeur van de vestiging, maar deze waarschuwde na zijn opkomst snel de rijkspolitie. De actie werd gadegeslagen door de burgemeester. Na aankomst in het gebouw ging de grote politiemacht eerst op zoek naar een ijzerzaag om de kettingen waarmee de demonstranten zich hadden geketend door te zagen. Ze werden alle zes aangehouden en meegenomen naar het politiebureau wegens huisvredebreuk.

Acties als deze kregen veel publiciteit. In die februari-maand waren onder druk van de media aandacht de grote landelijke banken om en werd de verkoop overal gestaakt. Dit had alles te maken met de groeiende weerzin in Nederland tegen de apartheid. De vraag naar de gewraakte munt was drastisch verminderd. Door de combinatie van strijd van de zwarte arbeidersklasse en de townshipbewoners in Zuid-Afrika èn de solidariteitsbeweging in het buitenland werd een volgende stap gezet richting onttakeling van de apartheidspolitiek en de bevrijding van de zwarte massa’s.

De bevrijdingsstrijd is zeker niet voltooid. In plaats van tegen raciale achterstelling moet er nu geknokt worden voor sociale gelijkberechtiging. De rijkdommen van het land, zoals goud, dienen ten goede te komen aan de gehele bevolking. Zelfverrijking en sociale achterstelling moeten wijken voor de consequente doorvoering van gelijkheid, vrijheid en solidariteit. Dat kunnen we het beste samen doen, niet alleen daar maar ook hier in Nederland.

*Ron Blom werkt aan een biografie van Frank van der Goes en is coauteur van ‘Wij gingen onze eigen weg. Herinneringen van revolutionaire socialisten in Nederland van 1930-1950’, Eburon, Delft 2011

Lees online