Spanning, mei 2008 :: Rekeningrijden wordt ramp zonder alternatieven voor auto
Rekeningrijden wordt ramp zonder alternatieven voor auto
Tekst: Arjan Vliegenthart. Lid van de Eerste Kamer voor de SP
Tijdens het laatste reces was Emile Roemer samen met andere woordvoerders Verkeer op werkbezoek in Londen, Stockholm en Berlijn om daar te leren van de ervaringen die deze steden hebben opgedaan met het rekeningrijden. Het bezoek bevestigde Roemer in zijn opvatting dat de huidige plannen van de Nederlandse regering niet deugen. ‘Zonder de alternatieven eerst op orde te hebben, wordt het rekeningrijden een ramp. Als we niet serieus willen leren van onze buren is het volgende fiasco bij Verkeer en Waterstaat voorgeprogrammeerd’
Onlangs was je me met collega Tweede Kamerleden op werkbezoek in Europa. Wat is de belangrijkste les die je hebt opgestoken?
De belangrijkste les die ik heb meegenomen uit Engeland, Zweden en Duitsland is dat voordat je ook maar aan rekeningrijden kunt denken, je eerst de alternatieven op orde moet hebben. Zonder extra investeringen in bijvoorbeeld het OV krijg je geen reiziger uit de auto.
En stel dat 10 procent van de forensen van vandaag op morgen zou besluiten om de auto te laten staan en de trein te nemen, dat kan de NS domweg niet aan. Met als gevolg dat mensen dan in de file blijven staan en daarvoor nog extra mogen betalen. Dan weet je zeker dat je geen enkel draagvlak voor het rekeningrijden creëert. Er is niets mis met het idee dat wie veel gebruik maakt van de auto daarvoor ook meer betaalt, maar dan moet je wel draagvlak ontwikkelen. Want wie betaalt voor de file heeft zijn of haar vertrouwen in de overheid snel verloren.
Hoe werd er in de verschillende landen waar jullie waren, gereageerd op het Nederlandse voornemen?
Toen wij vertelden van het Nederlandse voorstel, werden in Engeland de nodige wenkbrauwen gefronst. Onze Engelse collega’s en beleidsmakers noemden het plan ‘moedig,’ wat in goed Nederlands gewoon knettergek betekent. Ook andere Europese beleidsmakers waren van mening dat de kilometer-heffing zonder eerst substantieel te investeren in Openbaar Vervoer gedoemd is te mislukken. Het is daarom uiterst belangrijk om eerst de verschillende alternatieven in kaart te brengen en goede proeven te doen. Anders loopt dit plan geheid op een mislukking uit.
Welke concrete maatregelen zouden er dan genomen kunnen worden?
De afgelopen jaren heb ik verschillende alternatieven voorgesteld. Zo zou de invoering van een snelwegbus, een bus die onder meer bus die naar bedrijventerreinen langs de snelwegen rijdt, mensen uit de file kunnen houden. Daar doet de regering alleen niets mee. Net zo min als met plannen om het thuiswerken echt te bevorderen of variabele werktijden in te voeren. Het blijft toch bijzonder wrang om te zien dat ook bij de ministeries vrijwel iedereen tussen 9:00 en 17:00 werkt, op een van de drukste plekken van Nederland. Daarnaast ontwikkelt minister Eurlings geen visie op andere alter- natieven zoals de transferia en de OV-fiets. Op deze manier worden serieuze alternatieven voor het reizen met de auto in de kiem gesmoord en zal een kilometerheffing ook niets opleveren.
Het is dus wachten op de eerste SP-minister over Verkeer en Waterstaat. Wat zou die als eerste moeten doen?
Als het aan mij ligt, zou eerst het plan Nouwen de prullenbak in verdwijnen. Dit plan, dat door de voormalig voorzitter van de ANWB is ontwikkeld en nu dient als leidraad voor veel regeringsbeleid, zet alleen maar in op meer wegen en rekeningrijden. Volgens dit plan moeten we 21,5 miljard euro in wegen investeren, terwijl er voor meer en beter OV geen enkele euro is berekend.
Daarna zouden we razendsnel werk moeten maken van de alternatieven die er al zijn. Een fijnmazig netwerk van openbaar vervoer, de snelwegbussen die ik zojuist noemde en het promoten van telewerken. Dat zijn allemaal geen megaprojecten, maar die kunnen wel snel en goedkoop tot betere resultaten leiden.
Waarom doen zich nu uitgerekend bij Verkeer en Waterstaat zoveel grote problemen voor?
De OV-chip die niet veilig te krijgen is en veel meer kost dan voorspelt, filestroken die jarenlang ten onrechte dicht blijven, de Betuweroute waar tevergeefs onzettende sommen geld in wordt gepompt. Zijn dat incidenten of is er toch meer aan de hand?
Ik vind dat zelf ook heel opmerkelijk en heb daar eigenlijk nog geen steekhoudende verklaring voor gevonden. Wel merk ik dat wij in Nederland als het gaat om mobiliteit altijd denken dat wij zelf het wiel moeten uitvinden. Het lijkt erop dat Nederlandse beleidsmakers niets van het buitenland willen leren. Gecombineerd met een blind vertrouwen in de markt is dat een recept voor mislukking. Kijk nu naar de OV-chipkaart. Daar moest en zou marktwerking aan ste pas komen, met als gevolg dat we nu nog steeds geen goede chipkaart hebben en ondertussen wel miljoenen nodeloos verspilde euro’s verder zijn. Wat is er mis met leren van de buren? Waarom voeren we niet eerst een bescheiden proef uit voordat we in een nieuw experiment duiken? Natuurlijk leven we hier in Nederland met veel mensen op een relatief kleine ruimte, dus we kunnen niet overal spoor en wegen aanleggen. Maar dat hoeft niet te betekenen dat we niet met creatief denken en leren van anderen de bereikbaarheid van ons land met relatief weinig geld echt kunnen verbeteren.
Alternatieven voor de filebelasting
De SP wil dat er een streep gaat door de kabinetsplannen voor een kilometerheffing. “Zo lang er geen realistische alterna -tieven zijn, is het oneerlijk om mensen te treffen met hogere kosten voor het rijden in de spits in de Randstad. Zo wordt een kilometerheffing een filebelasting,” aldus Emile Roemer. Roemer stelt in zijn notitie Van stilstand naar vooruitgang een mix van maatregelen voor om verkeersproblemen aan te pakken. Deze maatregelen variëren van voorstellen om de snelwegen beter te benutten, de veiligheid te vergroten om zo filevormende ongelukken te voorkomen tot extra investeringen in het Openbaar Vervoer.
Het rapport Van stilstand naar vooruitgang is te downloaden onder www.geenfilebelasting.nl/vsnv.pdf
Londen, Stockholm en Berlijn
Niet alleen in Nederland wordt een vorm van Rekeningrijden overwogen. Onlangs stelde de SP zich op de hoogte in Londen, Stockholm en Berlijn waar al een vorm van beprijzen bestaat.
Londen kent al sinds 2003 een congestieheffing die automobilisten moet ontmoedigen de binnenstad in te rijden. Om de ring van Londen in te rijden moet maar liefst 8 pond betaald worden. Dit bedrag is onlangs fors verhoogd, doordat veel auto- mobilisten al gewend waren geraakt aan de eerdere tarieven. Van de opbrengsten is bijna de helft van het geld nodig om het geavanceerde systeem in stand te houden. Verder is de parkeeroverlast aan de randen van de stad enorm toegenomen en proberen automobilisten massaal de tol te ontduiken door de kentekenplaten te vervalsen.
Een soortgelijk systeem van betalen is er sinds 2007 in Stockholm. In Berlijn is er echter voor gekozen om alle vrachtauto’s te laten betalen. Sinds 2005 betalen de vrachtauto’s door middel van een tolkastje 12,4 eurocent per kilometer. Zij zouden gevolgd worden door de overige auto’s, maar die plannen zijn wegens de moeizame uitvoering op de lange baan geschoven.
De belangrijkste lessen die de SP van deze steden kon leren waren dat een vorm van beprijzen pas kan als er goede alternatieven bestaan. Daarnaast zijn er duidelijk al genoeg technische mogelijkheden, dus hoeft Nederland niet opnieuw het wiel uit te vinden. Wel is het een uitdaging om de kosten te bedwingen.