Organizing over landsgrenzen heen

In veel sectoren vindt een moordende concurrentie plaats, wat leidt tot een extreme druk op de arbeidskosten. Niet meedoen is geen optie. Neem nu de luchtvaart. De lage arbeidskosten vormen een cruciaal onderdeel in het businessmodel van Ryanair. Het bedrijf hanteert overal het Ierse arbeidsrecht, dat relatief weinig bescherming van werkers kent. Daarbij maakt het niet uit of je in Eindhoven of Madrid gestationeerd bent. Verder wordt het cabinepersoneel alleen betaald voor de vlieguren. Voor al het werk voor of na de vlucht, of voor overuren door vertragingen, ontvangen de personeelsleden geen loon. Ze krijgen wel 30 euro als ze 8 uur stand-by staan in hun uniform op de luchthaven. Cabinepersoneel kan wat bijverdienen door tijdens de vlucht producten aan de passagiers te verkopen. Hiervoor krijgt het 10 procent van de verkoop, wat overigens wel gedeeld moet worden met drie collega’s. De opleiding van 3.000 euro moest men tot voor kort zelf betalen. Slechts door personeelsgebrek betaalt Ryanair nu deze kosten. Personeelsleden hebben veelal een tijdelijk contract of zijn ingehuurd als uitzendkracht. Verlenging hangt af van het aantal ziektedagen en verkopen tijdens de vlucht. Ze voelen zich een slaaf met een stropdas.

De piloten verdienen weliswaar beter, maar ook onder hen is de onzekerheid groot. De meeste piloten worden directeur van hun eigen bv, krijgen een Ierse boekhouder en werken alleen voor Ryanair. Het is een schijnconstructie voor zzp’ers die alleen voor de gevlogen uren worden betaald. Transport en maaltijden zijn voor eigen rekening. Het beleid van Ryan is erop gericht om medewerkers zo verschillend mogelijk te behandelen en een angstcultuur te creëren.

Vakbonden trekken samen op, met resultaat

Zoals het bedrijf met zijn medewerkers omgaat, zo behandelde het ook de vakbonden. De vakbonden zagen twee jaar geleden in dat ze alleen met vereende krachten een vuist konden maken tegen Ryanair. De organisatiegraad moest onder andere met behulp van organizing omhoog worden gebracht. Toen dat gelukt was, kwamen ze snel tot een gemeenschappelijk eisenpakket met drie speerpunten: erkenning van de vakbonden, toepassing van nationaal recht en een cao. Hoe tegenstrijdig dat ook lijkt, toepassing van nationaal recht is essentieel om tot een gelijk speelveld met de andere maatschappijen in een land te komen.

De vakbondsacties werden op elkaar afgestemd. Op 25 en 26 juli vorig jaar staakten de medewerkers in Spanje, Portugal en België. Twee maanden later sloten Duitsland, Italië en Nederland zich bij de acties aan. De Italianen bereikten als eersten een doorbraak. Op 1 oktober ging Ryanair akkoord met toepassing van het Italiaans recht. Aan het eind van dezelfde maand dwongen de Belgen deze toezegging af, en begin december haalden ook de Duitsers deze belangrijke eis binnen. Nu kan Ryanair niet anders dan ook in andere landen het nationale recht toe te passen.

Ryanair is daarmee niet ineens een keurig bedrijf geworden. Zo werd de vliegbasis van Ryanair in Eindhoven gesloten. De luchtvaartmaatschappij had daarbij lak aan uitspraken van de rechter. In Polen richtte zij een nieuw dochterbedrijf op, met als enige bedoeling om de vakbonden te omzeilen.

Toch werkt de gezamenlijke strategie van de vakbonden. De druk op Ryanair is groot. Het laatste kwartaal van 2018 leed het bedrijf een verlies van 20 miljoen euro. De acties hebben, ook volgens Ryanair, op drie manieren invloed op de winst. Door de stakingen dalen de ticketinkomsten. Gedupeerde passagiers claimen een vergoeding inclusief maaltijd en hotel. Ten derde verliezen consumenten het vertrouwen. Daarom zal Ryanair ook in andere landen door de knieën gaan. Niet door een consumentenboycot, maar door over de grenzen met gecoördineerde actie een gelijk speelveld af te dwingen. Dat is cruciaal voor alle medewerkers in de luchtvaart en het is een inspirerend voorbeeld voor vakbonden in andere sectoren.