Tribune 09/2008 :: Reportage :: Moldavie - Het armenhuis van Europa

Reportage

Het armenhuis van Europa

Sinds het uiteenvallen van de Sovjet-Unie is Moldavië een van de armste landen van Europa. Wie kan, verlaat het land. Maar buitenlandse ondernemers doen er goede zaken, en in het ‘zwarte gat’ Transdnjestrië floreert de smokkelhandel.

Tot het verdwijnen van het ijzeren gordijn was Moldavië een van de succesvolste republieken in de Sovjet-Unie. Het land, gelegen tussen Oekraïne en Roemenië, produceerde graan, wijn en fruit. Na 1991 werd alles anders en laaiden nationalistische gevoelens op.

De Roemeens sprekende meerderheid streefde naar aansluiting bij Roemenië. In het oostelijke deel Transdnjestrië wonen echter vooral Russen en Oekraïners, die daar weinig voor voelden. In 1992 kwam het tot een burgeroorlog. De oostelijke regio riep daarna de onafhankelijkheid uit.

Transdnjestrië wordt door geen enkel land ter wereld erkend, maar bestaat de facto wel als onafhankelijk staatje. Het heeft eigen paspoorten, eigen nummerborden, eigen postzegels en eigen geld. De ‘grens’ tussen Moldavië en Transdnjestrië wordt bewaakt door Russische troepen. Het veertiende Sovjetleger is na het uiteenvallen van de Sovjet-Unie eenvoudigweg nooit uit Moldavië vertrokken.

Tegenwoordig behoort Moldavië tot de armste landen van Europa. Vanwege de catastrofale economische toestand wonnen in 2001 de communisten onder leiding van Vladimir Voronin de verkiezingen. Moldavië is de eerste voormalige sovjetrepubliek waar de communisten aan de macht teruggekeerd zijn. Voronin heeft een politiek nogal zwalkende koers: de ene keer pro-Europees, dan weer gericht op Moskou. Dat zijn partij ook de afgelopen verkiezingen won, was geen toeval. Vooral het oudere deel van de bevolking hunkert naar de sovjettijden, toen ‘alles beter was’. Jongeren hebben geen tijd om te stemmen: ze werken in het buitenland. Van de 4,4 miljoen inwoners bevindt zich inmiddels een kwart in landen als Portugal, Italië of Rusland. De mannen werken er in de bouw en de vrouwen in de huishouding. Op het platteland lopen hele dorpen leeg. Alleen de ouderen blijven achter, soms met de kinderen. De hoofdstad Chisinau trekt daarentegen juist buitenlanders aan, met een ondernemersgeest. Mogelijkheden genoeg, want het roofkapitalisme is er inmiddels tot volle bloei is gekomen.

Fotobijschriften:

Alina Zinarussa staat ondanks drie buikoperaties krom van de pijn. Toch moet de 44-jarige Roma-vrouw aan het werk. “Mijn man werkt een paar maanden in buurland Oekraïne, maar ik heb nú geld nodig.” De Roma werden lang vervolgd, opgejaagd en uitgemoord en behoren tot de armste bevolkingsgroepen.

Omdat hele plattelandsgemeentes leeglopen en de achterblijvende kinderen moeten werken voor de kost, blijven de klaslokalen vaak nagenoeg leeg. ’s Winters zijn veel scholen bovendien gesloten, omdat er geen geld is om de lokalen te verwarmen.

Tot voor kort reisden veel arme Moldaviërs naar Istanbul, om voor 3.000 dollar een nier af te staan. Rijke Israeli’s en Arabieren betaalden de tussenhandelaren meer dan 100.000 dollar voor een donornier. Nieuwe wetgeving heeft de orgaanhandel drastisch ingeperkt, maar de armoede bleef. Wie kan, zoekt werk in het buitenland.

Het is een publiek geheim dat de economie van Transdnjestrië drijft op louche praktijken en smokkelhandel. Claus Neukirch van de OVSE: “Er zijn geen internationale organisaties of diplomatieke vertegenwoordigingen. We weten maar weinig over wat er in Transdnjestrië gebeurt: het lijkt op een zwart gat.”

Aan de rand van Tiraspol, de hoofdstad van Transdnjestrië, staat het peperdure voetbalstadion van FC Sheriff, het grootste bedrijf van het land en het enige internationale visitekaartje. Volgens velen is het stadion een geldwitwasmachine voor de maffia.

Ook arme, jonge vrouwen zijn een prooi voor mensenhandelaars. Irina: “Een kennis kon werk regelen in Turkije. Ik dacht dat ik in de horeca zou gaan werken, maar werd gedwongen tot prostitutie. Na zeven maanden hielp een klant me terug te vluchten naar Moldavië. Ik ben daarna jarenlang depressief geweest.”

Het straatbeeld in de Moldavische hoofdstad Chisinau is vol contrasten. Tussen de Lada’s en de Wolga’s scheuren dure Ferrari’s en fourwheeldrives over de boulevards. Jonge vrouwen proberen er het wereldrecord hoge hakken lopen te verbeteren.