Tribune 05/2007 :: Actueel - Vogelaars prachtwijken lijken nog ver weg

Actueel

Het probleem van de oplossing

Vogelaars ‘prachtwijken’ lijken nog ver weg

Minister Ella Vogelaar voor Wonen, Wijken en Integratie wil de ‘probleemwijken’ gaan veranderen in ‘prachtwijken’. Haar achterstandswijken-‘top 40’ riep echter de nodige vraagtekens op. Hetzelfde geldt voor de lijst van armste wijken, die het CBS vervolgens presenteerde. Het lijkt erop dat niemand meer een vinger krijgt achter wat één van de belangrijkste vraagstukken in Nederland is. “Alleen met een analyse over de afgelopen dertig jaar kom je er uit.”

Tekst Rob Janssen en Elma Verheij Foto Reyer Boxem / Hollandse Hoogte

Zij wel en wij niet. Zo kan de reactie van een reeks gemeenten richting minister Vogelaar getypeerd worden: waarom krijgen wij geen extra geld om onze probleemwijk(en) aan te pakken, en andere steden wel? Die vraag lijkt terecht te zijn, want hoe kan het anders dat achtereenvolgens de minister, het CBS, diverse universiteiten en onderzoeksbureaus met totaal verschillende conclusies komen over de vraag wat het probleem nou eigenlijk is? Om nog maar te zwijgen over de oplossing van dat probleem…

Zo kwam het Centraal Bureau voor de Statistiek (CBS) enkele weken na de presentatie van Vogelaars ‘top 40’ met een eigen lijst waarop de twintig wijken met de grootste armoede stonden opgesomd. Opmerkelijk genoeg prijkte Vrijheidswijk-West in Leeuwarden bovenaan de CBS-rangorde. Een wijk in het eveneens Friese Harlingen scoorde ook opvallend hoog. De grootste welvaartsproblemen spelen volgens het CBS dan ook in het noorden en oosten van ons land. Zo kan het, dat Amsterdam en Utrecht niet eens op de CBS-lijst voor komen, terwijl die steden met vijf, respectievelijk vier probleemwijken op Vogelaars lijst juist weer wel hoog scoren. Rotterdam, Vogelaars nummer één met zeven wijken, moet het bij het CBS weer doen met één schamele vermelding (Spangen). Hoe kan dat?

Methodes zijn onnauwkeurig, data verouderd

Volgens het statistisch adviesbureau Tridata hanteren zowel de minister als het CBS twijfelachtige criteria. Allereerst baseert het ministerie zich op verouderde data uit 2002, terwijl er volgens Tridata ‘in vijf jaar veel veranderd is’. Daarnaast zou het gaan om een ‘onnauwkeurige methode’: VROM gebruikt namelijk postcodegebieden van vier cijfers die volgens Tridata ‘niet te herleiden zijn tot wijken’. Ook het CBS gaat de fout in. Want, stelt Tridata, het gemiddelde inkomen in een buurt is niet per definitie een indicator voor armoede. Met bijvoorbeeld het aantal personen per huishouden, het aantal studenten en het aandeel allochtonen in een wijk wordt geen rekening gehouden.

Daar komt nog eens bij, dat volgens recent onderzoek van de Universiteit Utrecht een grotere (inkomens)diversiteit in een wijk geen garantie is voor versterking van de sociale cohesie in de betreffende wijk. Hoger opgeleiden hebben in de regel minder vertrouwen in hun wijk en hun familie en vrienden wonen minder vaak in de buurt. Daarnaast bleek uit genoemd onderzoek, dat mensen met een hoger inkomen minder ‘sociale interactie met een andere etniciteit’ hebben. Kortom: het inkomensplaatje in een wijk leidt vooralsnog niet tot het trekken van eenduidige conclusies, laat staan tot het oplossen van de sociale problemen.

De prachtwijken van toen zijn de probleemwijken van nu

Volgens SP-Kamerlid Remi Poppe is een terugblik naar het verleden onontbeerlijk. “Je moet je realiseren dat de probleemwijken van nu de prachtwijken van pakweg dertig jaar geleden waren. De centrale vraag is: wat is er in al die jaren gebeurd? Ik wil dus van minister Vogelaar een analyse van hoe de prachtwijken van toen verworden zijn tot probleemwijken. Alleen op die manier kom je erachter wat het probleem is,” aldus Poppe.

Volgens hem schuilt het probleem vooral in het feit dat tientallen jaren werd nagelaten om in de wijken te investeren. “Heel wat wijken waren niet meer dan een melkkoe: huuropbrengsten, onroerendzaakbelasting en ga maar door. Terwijl er aan onderhoud tientallen jaren niks werd gedaan. En wat krijg je dan? Mensen met een beetje geld trokken weg. Vervolgens gaf ook de middenstand het op en verdween langzaam. Als gevolg van de grootschalige herstructurering werden in heel wat steden kwalitatief goede huizen gesloopt en daarvoor in de plaats kwamen dure woningen. Maar dat leidde niet tot verbetering, zoals ook de Universiteit Utrecht constateerde.”

Alsof de bakstenen het hebben gedaan

Poppe ergert zich groen en geel aan de clichés die nog steeds de wijken-discussie beheersen. “Dat komt omdat ik nooit geldige argumenten hoor voor sloop. Zijn huizen te oud? Ga dan eens kijken in de binnenstad van Amsterdam, Maastricht of Utrecht. Daar krioelt het van de huizen uit de zeventiende eeuw. Maar die zijn wél onderhouden! Nog zoiets: ‘scheefwonen’. Kan wonen te goedkoop zijn? Moét je soms een Mercedes rijden, als je geld hebt? Door dit soort fabeltjes is de cohesie in de woonwijken jarenlang stelselmatig afgebroken. En dan krijg je dus probleemwijken.” Overigens heeft minister Vogelaar toegezegd zich te gaan buigen over de analyse waar Poppe haar om heeft gevraagd. Ook SP-wethouder Peter Verschuren uit Groningen heeft de indruk dat de minister méér wil dan alleen maar sloop. Hij leidde haar op 2 en 3 mei door de twee probleemwijken in zijn stad.

In weekblad Elsevier hekelde columnist Syp Wynia het beleid van ‘geld uitgeven voor slopen, herbouwen en het peperduur oppoetsen van wijken die vaak nog maar enkele tientallen jaar oud zijn.’ En voegde daar aan toe: ‘Alsof de bakstenen het hebben gedaan.’

Net gewone mensen

De Rotterdamse Erasmus Universiteit heeft bewezen wat u allang wist: allochtonen zijn nét gewone mensen. Ze willen een modern huis met tuin in een groene, veilige buurt, waar ze hun kinderen naar gemengde scholen kunnen sturen. Als ze een béétje geld hebben, verhuizen ze dan ook naar een vinex-wijk. De onderzoekers zien de vlucht van allochtonen uit de stad als een ‘gevaar’ voor de vernieuwing van probleemwijken. Dagblad Trouw voorziet zelfs ‘ernstige gevolgen voor de leefbaarheid in de steden’, en ook minister Vogelaar ‘maakt zich ernstige zorgen’. Vogelaar wil ‘van probleemwijken prachtwijken maken,’ maar dan moeten allochtonen natuurlijk niet hun witte buren achterna gaan.

En wat schreef dagblad Trouw aan het einde van het alarmerende bericht? Dat wel dertig procent van de vinex-wijken in de toekomst uit allochtonen zal bestaan!