Tribune 02/2000: "Onevenwichtig en onrechtvaardig"
Het nieuwe belastingstelsel belooft veel, maar geeft weinig (en ook nog eens aan de verkeerden)
Onevenwichtig en onrechtvaardig
| Tekst Peter Verschuren Foto Ed Oudenaarden/ANP |
‘Evenwichtig en rechtvaardig’ zo zou het nieuwe belastingstelsel moeten worden volgens de afspraken in het regeerakkoord van Paars II. In de uitgewerkte plannen bleek daar echter weinig van terug te vinden. ‘Waar is de rechtvaardigheid gebleven?’ vroeg Jan Marijnissen dan ook in het Kamerdebat. ‘Hoe legt het kabinet uit dat iemand die hard werkt over 1000 gulden maximaal 520 gulden belasting betaalt, terwijl iemand die 1000 gulden winst boekt via aandelenspeculatie maar 12 gulden belasting betaalt?’
De belastingherziening, de love-baby van VVD-minister Zalm en PvdA-staatssecretaris Vermeend, is eind januari in rap tempo door de Tweede Kamer geloodst. Vanaf 2001 hanteert de fiscus daardoor nieuwe regels om te bepalen hoeveel u moet bijdragen aan de staatskas. U gaat bijvoorbeeld minder inkomstenbelasting betalen (in alle schijven gaat het tarief omlaag, maar in de hoogste het meest) en meer BTW (het hoge tarief stijgt van 17,5 naar 19 procent). Verder worden de huidige belastingvrije sommen – die de hogere inkomens meer opleveren dan de lagere – vervangen door een heffingskorting, die voor iedereen gelijk uitpakt. En ook wordt de vermogensbelasting afgeschaft en komt er een nieuwe vermogensrendementsheffing. Opmerkelijk is verder dat aan de stelselwijziging een belastingverlaging gekoppeld is van bijna zes miljard gulden.
‘Het nieuwe stelsel werkt niet nivellerend. Terwijl de meerderheid van de bevolking voor kleine verschillen is’
‘Het kindje van Vermeend en Zalm is wel erg blauw geworden,’ verwees Jan Marijnissen naar de kleur van de VVD, om vervolgens een aantal harde noten te kraken. ‘De vrijwel onbeperkte hypotheekrenteaftrek wordt intact gelaten. Dat kost de overheid miljarden en het biedt de huizenbezitter geen enkele zekerheid. Want zolang de excessen niet ingeperkt worden, blijft de discussie doorsudderen. Onherroepelijk gaat de aftrek een keer voor de bijl. Je kunt veel beter nu zekerheid geven. Dus de aftrek voor gewone huizen garanderen en die voor villa’s aftoppen, zoals wij vorig jaar al voorstelden.’
‘Verder is het echt schandalig hoe de aandeelhouders ontzien worden. De vermogensrendementsheffing kijkt niet naar de winst die ze realiseren, maar gaat uit van een vast rendement van vier procent. De afgelopen tientallen jaren lag het gemiddelde jaarrendement op aandelen echter niet op vier, maar op twintig procent. Iemand die dat realiseert en met een vermogen van een ton dus 20.000 gulden verdient, hoeft daarover in het nieuwe stelsel maar 240 gulden belasting te betalen. Absurd!’
‘Een derde groot manco is dat het nieuwe stelsel niet nivellerend werkt. Wij vinden dat dat wél moet. De inkomens groeien momenteel razendsnel uit elkaar, terwijl uit allerlei onderzoeken blijkt dat de meerderheid van de Nederlandse bevolking voor kleinere verschillen is. Dan heb je echt een belastingstelsel nodig dat tegenwicht biedt.’
‘De samenleving heeft meer behoefte aan investeringen in colletectieve voorzieningen dan aan extra lastenverlichting’
‘Nog een hoofdpunt van onze kritiek is de lastenverlichting die gekoppeld is aan de invoering van het nieuwe stelsel. Natuurlijk is het leuk om minder belasting te hoeven betalen. Maar ik ben ervan overtuigd dat de Nederlandse samenleving op dit moment meer behoefte heeft aan investeringen in onze collectieve voorzieningen, dan aan extra lastenverlichting. De belastingherziening kost 5,8 miljard. Daarmee kunnen we alle mensen op of onder het sociaal minimum er elke maand 150 gulden bij geven. Of we kunnen met 3 miljard de wachtlijsten in de zorg oplossen, met nog een miljard erbij vijf procent salarisverhoging geven om het beroep aantrekkelijker te maken en met wat overblijft het lerarentekort van 15.000 personen in het basisonderwijs oplossen.’
Dat het kabinet andere keuzes maakt, heeft volgens Marijnissen alles te maken met de concurrentieslag die de Europese landen uitvechten op fiscaal gebied. ‘Internationaal is er een race to the bottom aan de gang. In plaats van aan te dringen op afspraken op Europees niveau om belastingconcurrentie tegen te gaan, doet Nederland vrolijk mee. Wij staan in Europa al op de tweede plaats van de landen die zich het meest schuldig maken aan concurrentievervalsende belastingvoordelen voor het bedrijfsleven. En met het nieuwe stelsel geven we de aanzet voor weer een nieuw rondje belasting verlagen.’
‘Feitelijk wordt het draagkrachtbeginsel begraven en zijn we qua fiscale beschaving terug in de 19e eeuw’
Met zijn harde kritiek op de belastingplannen staat Marijnissen niet alleen. In de discussies is het kabinet ook op grote schaal onder vuur genomen door economen en belastingprofessoren. In een gezamenlijke verklaring stelden vier hoogleraren Belastingrecht aan de Katholieke Universiteit Tilburg bijvoorbeeld: ‘Feitelijk wordt het draagkrachtbeginsel begraven en zijn we qua fiscale beschaving terug in de 19e eeuw.’ Professor Van der Geld (een van de vier): ‘De overheid zwicht voor de bestaande praktijken van belastingvlucht en fraude.’ Hoogleraar Economie aan de Rijksuniversiteit Groningen De Kam: ‘Het kabinet neemt definitief afscheid van de draagkrachtgedachte.’ Vastgoed-econoom Eichholtz van de Universiteit van Amsterdam: ‘Onbegrijpelijk dat er spastisch over beperking van de hypotheekrenteaftrek wordt gedaan. Nu gebeurt er niets en straks ga je krijgen dat een Nederlandse minister van Financiën ergens in een Duits kasteeltje zit te vergaderen met zijn EU-collega’s en er midden in de nacht wordt besloten tot een bepaalde harmonisatie. Nederland moet dan op korte termijn tot afschaffing overgaan; dan zal zo’n operatie altijd minder gunstig zijn dan wanneer je het op een zelfgekozen moment had gedaan.’ Econoom Went van de Universiteit van Amsterdam: ‘De belastinghervorming versterkt juist de mobiliteit van kapitaal en vermogenden en de groeiende belastingconcurrentie binnen de EU.’ En hoogleraar belastingrecht Zwemmer, ook van de UvA: ‘Het zou toch te denken moeten geven dat een systeem dat we in het begin van de 20e eeuw hebben afgeschaft en dat geen enkel beschaafd land kent, nu als dé oplossing voor de 21e eeuw wordt gepresenteerd.’
De Haagse politiek heeft de kritiek niet opgepikt, omdat de discussie al grotendeels dichtgetimmerd was
Volop kritiek dus. Maar waarom heeft de Haagse politiek daar niet meer van opgepikt? Marijnissen: ‘Omdat de discussie al grotendeels dichtgetimmerd was bij de onderhandelingen over het regeerakkoord. Toen is bepaald dat de stelselwijziging niet nivellerend mocht werken en dat er aan de onbeperkte hypotheekrenteaftrek voor het eerste huis niet getornd mocht worden. Dáár heeft de PvdA het lelijk laten afweten. Vervolgens is er nog wel veel gepraat, maar eigenlijk alleen maar over de uitvoering. En ik vind dat bijzonder teleurstellend. In het begin van de discussie had er een fundamenteel debat moeten plaatsvinden tussen de fractievoorzitters over de hoofdlijnen en de visies erachter. Pas daarna hadden de specialisten aan bod moeten komen. Maar dat hoofdlijnendebat heeft nooit plaatsgevonden.’
Zalm en Vermeend juichen voor hun beurt
‘We gaan er allemaal op vooruit,’ juichen Zalm en Vermeend over hun eigen plannen, ‘en de laagste inkomens het hardst.’ Daar moet een aantal kanttekeningen bij gemaakt worden. In de eerste plaats komen de uitkeringsontvangers (en dat zijn veelal de mensen met de állerlaagste inkomens) er naar verhouding heel bekaaid af. Waar de lage inkomensgroepen profiteren van de belastingsherziening, zijn dat met name de werkenden binnen die groepen. Verder is het goed te realiseren dat drie procent koopkrachtverhoging bij twee keer modaal heel wat meer is dan zes procent koopkrachtverhoging bij het minimumloon. De toenemende inkomensongelijkheid die de laatste jaren duidelijk zichtbaar is, wordt dus niet gecorrigeerd door de belastingherziening, maar juist versterkt. En tenslotte is er alle reden om aan te nemen dat de cijfers heel wat minder rooskleurig uitpakken dan nu wordt voorgesteld. Bij de vorige belastingherziening, de operatie-Oort van 1 januari 1990, heette het vooraf ook dat de mensen met een laag inkomen volop zouden meeprofiteren van de lastenverlichting. Nadat de stofwolken waren opgetrokken, moest Vermeend echter erkennen dat de inkomens tussen minimum en modaal er door Oort gemiddeld 1,6 procent op vooruit gingen, terwijl de inkomens tussen modaal en twee keer modaal er met 3,3 procent meer dan het dubbele uitsleepten. De topinkomens van meer dan twee keer modaal is het nóg beter vergaan. Zij scoorden een gemiddelde inkomensverbetering van 4,2 procent. Dat wordt nu anders, bezweert de staatssecretaris, doordat in de aftrekposten voor de hoge inkomens zó rigoureus geschrapt wordt ‘dat de belastingadviseurs massaal werkloos worden’. In deze optimistische kijk staat Vermeend echter helemaal alleen. Met name de belastingadviseurs zelf zien nog volop mogelijkheden om creatieve sluipwegen te vinden. Het gevolg daarvan zal zijn dat de topinkomens wel de verlaging van het hoogste tarief van 60 naar 52 procent incasseren, maar weinig last hebben van de beperking van de aftrekposten. |
| Zie ook: | De alternatieve belastingplannen van de SP: Kiezen voor delen De eerste termijn van Jan Marijnissen in het debat over de belastingherziening |
Inhoud
- Nieuws: Het Binnenhof / Aktie / Bulletin Board
- Column Jan Marijnissen: Over belastingen
- ‘Boor de Biesbosch niet de grond in’ Brede actie tegen proefboringen in Nationaal Park de Biesbosch.
- Joop Visser maakt zich kwaad over het studiehuis. ‘Wat nou veertien vakken zelfwerkzaamheid, je hebt toch ook niet veertien vakken gymnastiek?’
- Mister Fixit en Keizer Karel: zijn bijnamen duiden al aan dat Karel Aalbers handig en machtig is. Hoe de voorzitter van Vitesse een ultramodern stadion wist te ‘regelen’.
- Onevenwichtig en onrechtvaardig ‘Hoe legt het kabinet uit dat iemand die hard werkt over 1000 gulden maximaal 520 gulden belasting betaalt, terwijl iemand die 1000 gulden winst boekt via aandelenspeculatie maar 12 gulden belasting betaalt?’
- Te zot voor woorden! Joop van den Ende wil op de Nederlandse televisie pleegkinderen in de aanbieding doen. Een ideaal middel om het tekort aan pleeggezinnen weg te werken? ‘Dat tekort is er eigenlijk niet,’ zegt organisatieadviseur voor de jeugdzorg Daan Wincke. ‘Het tekort ligt bij de jeugdzorg.’