Tribune 02/2000: "Boor de Biesbosch niet de grond in!"

Boor de Biesbosch niet de grond in

Tekst Rob Janssen Foto Paul Peters

Onlangs verleende minister Jorritsma de NAM een voorlopige vergunning voor proefboringen in de Biesbosch. Dat gebeurde amper een maand nadat gaswinning in de Waddenzee was afgeblazen. Op initiatief van de SP vormde zich een breed actiefront, dat zich eind januari unaniem uitsprak tegen de zoveelste aantasting van de Biesbosch. Want gasboringen zijn niet de enige bedreiging voor het Nationaal Park.

‘Waar miljarden worden besteed in Zuid-Holland om de risico’s van aantasting van het Groene Hart uit te sluiten, wordt dit zorgvuldigheidsprincipe niet in de Biesbosch toegepast. Moeten we straks ook over dit stukje beleid met schaamrood op de kaken aanhoren hoe we het leefklimaat voor onze jeugd en daarop komende generaties zelf verbrast hebben?’ Die woorden sprak A. van Rijen van de Brabantse Milieufederatie op vrijdag 28 januari aan boord van de Zilvermeeuw 5, die ’s morgens uit het Noord-Brabantse Drimmelen was vertrokken. De SP had op die dag een protestvaart door de Biesbosch georganiseerd. Aan boord van de rondvaartboot manifesteerden zich zo’n honderddertig vertegenwoordigers van uiteenlopende organisaties en verenigingen. Directe aanleiding was het feit dat minister van Economische Zaken Jorritsma op 13 januari de Nederlandse Aardolie Maatschappij (NAM) een vergunning had verleend voor gasproefboringen in het Nationaal Park. De NAM is fifty-fifty eigendom van de oliereuzen Shell en Esso.

Jorritsma’s besluit was een klap in het gezicht van heel wat milieu- en natuurorganisaties. Ook vanuit de politiek klonken meteen krachtige protesten. De SP-Statenfractie van Noord-Brabant diende een motie in die, op de VVD na, door alle fracties werd ondersteund. Milieugedeputeerde L. Verheijen van Noord-Brabant liet weten juridische stappen tegen boringen niet uit te sluiten. De Tweede-Kamerfracties van de PvdA, CDA en D66 vonden dat er bij twijfel over de gevolgen voor het milieu niet geboord mag worden. GroenLinks en de SP wezen de boringen onvoorwaardelijk af. SP-europarlementariër Erik Meijer kaartte de zaak op Europees niveau aan, omdat de Europese Commissie in het verleden de Habitat- en Vogelrichtlijn heeft opgesteld. Deze richtlijn moet voorkomen dat planten- en dierenleven in natuurgebieden verstoord wordt door menselijk ingrijpen.

‘Je moet hier gewoon niet gaan boren. Mijnbouwactiviteiten horen niet in de Biesbosch thuis. Simpel zat’

SP-milieuspeurder Harry Voss: ‘Schade of geen schade aan het milieu; je moet hier gewoon niet gaan boren. De Biesbosch is misschien wel het mooiste aaneengesloten moerasgebied van Europa. Bovendien een van de weinige nog overgebleven zoetwatergetijdegebieden. Er leven hier de prachtigste diersoorten; allerlei soorten vissen, zoogdieren en vogels. In 1988 werden hier nog beverpaartjes uitgezet. Ook vind je er een groot aantal bijzondere plantensoorten. Mijnbouwactiviteiten horen hier gewoon niet thuis. Simpel zat.’ Sinds 1994 heeft de Biesbosch de status van Nationaal Park.

Vorig jaar was Voss ook al regelmatig in de Biesbosch te vinden. Ten zuiden van Dordrecht ligt namelijk de inmiddels beruchte Stort van Troost, waar Shell twintig jaar lang door onderaannemer Troost minstens 115.000 ton chemisch afval liet storten. Met de invoering van de wet Bodembescherming stopten de dumpingen, maar intussen lekt de rommel tot op de dag van vandaag weg naar het grondwater van de Biesbosch. Ook de chemische bedrijven Cindu Uithoorn en Du Pont stortten er naar hartelust.

Begin vorig jaar namen Harry Voss en SP-Kamerlid Remi Poppe de proef op de som en namen eigenhandig enkele grondmonsters in het gebied. Voss: ‘Met een simpele handgrondboor namen we monsters op een halve meter en twee meter diepte. Toen we eraan roken, wisten we eigenlijk al genoeg: het stonk naar petrochemie.’ Een laboratorium analyseerde de bodemmonsters van Voss en Poppe en vond hoge concentraties schadelijke stoffen zoals cadmium, koper, lood en minerale oliën. De SP startte daarop een grote landelijke actie tegen oliegigant Shell. ‘Shell is de belangrijkste verantwoordelijke voor deze ernstige bodemvervuiling. Sanering van de stortplaats kost 80 miljoen en dat geld kan onderaannemer Troost nooit opbrengen. Als Shell zich profileert als maatschappelijk verantwoord ondernemer, dan moet het ook de beurs trekken voor de sanering. Juridisch gezien is het allemaal nogal gecompliceerd, maar er rust een zware morele verantwoordelijkheid op Shell,’ aldus Harry Voss. Ook de Stichting Natuur en Milieu, Greenpeace en de Zuid-Hollandse Milieufederatie eisen dat Shell meebetaalt aan de sanering.

De SP voerde een gesprek met de directie van Shell om de multinational op haar maatschappelijke verantwoordelijkheid te wijzen. Maar Shell verklaarde niet voor de sanering te willen betalen. Wel wilde het bedrijf zijn ‘kennis en kunde ter beschikking stellen’. Sinds december vorig jaar houdt de SP prikacties bij Shell-tankstations in heel Nederland. Shell-klanten worden hierbij over Shell’s verantwoordelijkheid voor het gif in de Biesbosch ingelicht.

‘Tijdens het Waddenzee-debat had Minister Jorritsma nog met een stalen gezicht beweerd dat er niet in de Biesbosch geboord zou worden’

Terug aan boord van de Zilvermeeuw 5. Er heeft zich inmiddels een klein konvooi om het rondvaartschip gevormd. Een klein bootje voert een spandoek: ‘Geen gas, maar moeras’ en ook een oud genievaartuigje sluit zich aan. Een schip van de waterpolitie volgt in hun kielzog. Weldra zal de politie burgemeester Elzinga van Drimmelen in de Biesbosch aan boord van de Zilvermeeuw 5 brengen. Intussen voert Jan Koolen namens de Vereniging Behoud Biesbosch het woord voor de opvarenden. ‘Gasboringen in de Biesbosch; toen ik dat voor de eerste keer hoorde dacht ik: Ook dat nog! Want gasboringen zijn namelijk niet bepaald de enige bedreiging voor de Biesbosch. Ik heb het gebied binnen veertig jaar met 1200 hectare zien krimpen. Massarecreatie, vuilstortplaatsen, jachthavens, golfbanen, aanlegsteigers; noem maar op. Tel daarbij het lawaai van laagvliegende straaljagers en de oprukkende horizonvervuiling door de industrie en je krijgt het beeld van de Biesbosch als terra incognita; iedereen doet hier maar wat thuis niet mag.’ Koolen windt zich vooral op de opstelling van de regering. Minister Jorritsma van Economische Zaken had afgelopen najaar tijdens het Waddenzee-debat nog met een stalen gezicht beweerd dat er niet in de Biesbosch geboord zou worden. ‘Het lijkt ook weinig voorstelbaar dat men rechtstreeks in het gebied zal gaan boren,’ zei Jorritsma toen. Nog geen maand later gaf ze een vergunning tot proefboren af voor het concessiegebied ‘Andel 2’, waarin de Biesbosch ligt.’

‘Het is alsof men denkt: nu het niet meer in de Waddenzee mag, doen we het maar in de Biesbosch’

Enkele jaren geleden heeft seismologisch onderzoek van de NAM uitgewezen dat er mogelijk gas in de Biesbosch zit. Om hierover zekerheid te verkrijgen, moet de NAM ‘enkele gaatjes prikken’. Als er al gas gevonden wordt, zullen er volgens de NAM geen boortorens verrijzen in de Biesbosch zelf, maar zal er ‘vanuit de randgebieden schuin geboord worden’. Bij hoog en laag beweert de NAM dat dit geen gevolgen voor natuur en milieu zal hebben.

Koolen: ‘De discussie over het boren in de Waddenzee was geplaveid met rapporten. Over boren in de Biesbosch weten we niets. Waarom worden hier de mogelijke gevolgen niet onafhankelijk onderzocht? Dat maakt mij allemaal wantrouwig. En waar blijven de ministeries van VROM (milieu) en

LNV (natuurbeheer)? Is Economische Zaken soms de baas in Nederland?’

‘In de Waddenzee en in de Biesbosch gelden dezelfde ecologische argumenten,’ zegt A. van Rijen. ‘Het punt is dat ze voor de Biesbosch anders worden gewogen. Het is alsof men denkt: nu het niet meer in de Waddenzee mag, doen we dat maar in de Biesbosch. Wat ik van minister Jorritsma vind? Nou, voor mij is ze het vleesgeworden poldermodel.’

‘Als het inderdaad alleen maar om klein spul gaat, zou ik zeggen: blijf er dan helemaal weg!’

Woordvoerder Frank Duut van de NAM is vriendelijk, maar begrijpt maar niet waarom half Nederland zich zo druk maakt. ‘Wij gáán niet boren in de Biesbosch, hoe vaak moet ik dat nog zeggen? Het gaat hier alleen maar om proéfboringen. En als het al tot gaswinning zou komen, dan boren we schuin vanuit de randgebieden. Dat kunnen wij, want dat doen wij al vijftig jaar. Maar dan zijn we wel heel wat jaartjes verder. Alle commotie is dus voor niks.’ Maar zijn al die honderddertig mensen aan boord van de Zilvermeeuw 5 dan een beetje simpel? Duut: ‘Nou, dat hoort u mij niet zeggen. Maar ik vind wel dat ze te kort door de bocht gaan. Ik hoor geen steekhoudende argumenten, alleen maar vage vermoedens. Typisch Nederlands, hoor, om zo op de muziek vooruit te lopen. Maar nogmaals: Wij gaan niét boren in de Biesbosch.’ Maar waarom geeft de NAM dat dan niet zwart op wit? ‘Dat is niet aan ons maar aan de minister,’ aldus Frank Duut.

‘Natuurlijk lopen wij hier op de muziek vooruit,’ betoogt Remi Poppe. ‘Want als de NAM inderdaad gas zou vinden, dan moet het ook gewonnen worden. Maar dat wordt verdoezeld, alles gaat heel stiekem en sneaky. Ze zeggen dat ze aan de randgebieden boren, schuin onder de Biesbosch door. En Jorritsma zei dat het alleen maar om klein spul gaat. Als dat zo is, dan zou ik zeggen: blijf er dan helemaal weg! Het is een principiële kwestie: gewoon niet boren in de Biesbosch, ook niet aan de randen! Ik wil er bovendien even op wijzen dat de NAM voor de helft eigendom van Shell is. En met de Stort van Troost in het achterhoofd is Shell geen onbekende in de Biesbosch.’

Nog geen drie dagen later zou de bezorgdheid van het actiefront maar al te gegrond blijken. Want tijdens het overleg tussen de NAM en het Overlegorgaan Nationaal Park de Biesbosch op 31 januari laat de NAM plotseling weten dat de Biesbosch de enig mogelijke boorlocatie binnen het concessiegebied Andel 2 is. De NAM is dus wel degelijk uit op aardgasboringen midden in het natuurgebied. Voss: ‘Wat iedereen eigenlijk wel vermoedde, wordt nu bevestigd. De NAM is een wolf in schaapskleren.’

Shell zegt in feite: ‘Wij hebben het geld, wij hebben de kennis en dus weten wij echt wel wat goed voor u is’

De Zilvermeeuw meert af bij een groen eilandje in de Biesbosch. Hier wordt door burgemeester Elzinga van Drimmelen, gedeputeerde Jan Boelhouwer van Noord-Brabant, Jan Koolen en Remi Poppe gezamenlijk een groot bord met de tekst ‘Boor de Biesbosch niet de grond in’ opgericht. Daarna wordt het startsein gegeven voor de gelijknamige interprovinciale bezwaarschriftenactie, waarbij de deelnemende organisaties duizenden door tekenaar Len Munnik ontworpen protestkaarten verspreiden. Jan Boelhouwer is namens de provincie Noord-Brabant de eerste ondertekenaar, waarna vertegenwoordigers van onder meer Greenpeace, Staatsbosbeheer en de Biesboschfederatie volgen.

‘Mooi zo,’ zegt J. Elzinga, burgemeester van Drimmelen en plaatsvervangend voorzitter van het Overlegorgaan Nationaal Park de Biesbosch. Hij sloeg als een van de eersten alarm over de voorgenomen boringen. ‘Ik voelde me al door Den Haag in de steek gelaten, omdat ik vond dat de Biesbosch als een soort politiek wisselgeld diende voor de Waddenzee-discussie. Het is goed om te zien dat ik niet alleen sta.’ En inmiddels breidt het actiefront van ‘Boor de Biesbosch niet de grond in’ zich met de dag uit met tientallen milieu-organisaties, plaatselijke en provinciale fracties van politieke partijen en gemeenten. Ook zijn in meerdere gemeenteraden al moties ingediend tegen de gasboringen.

Harry Voss: ‘Zowel de Stort van Troost als de voorgenomen gasboringen zijn tekenen aan de wand voor de arrogantie van Shell. Shell zegt in feite: ‘Wij hebben het geld, wij hebben de kennis en dus weten wij echt wel wat goed voor u is. Kortom: wij weten wel hoe u moet denken. Jorritsma laat zich gebruiken door de multinationals, in dit geval dus Shell en de NAM. Niet alleen voor de Biesbosch, maar eigenlijk voor de hele democratie een kwalijke zaak.’