“Apart zijn alle vingers breekbaar. Samen vormen ze een vuist”

Terwijl Geert Noels dat allemaal twitterde vanuit zijn veilige comfortzone, gingen de werkers van Lidl hun zesde stakingsdag in. Een staking die rond de stellingen van Noels draait, en dus ook die van Marx. Volgens Noels is het Dieter Schwarz, de grote CEO van Lidl, die voor de welvaart van iedereen zorgt. Een beetje zoals die Engelse patroon die in de mooie film De jonge Karl Marx aan Karl Marx zegt: “Zonder mij, geen winst, en geen onderneming.” Marx antwoordt gevat: “Zonder werkvolk, geen welvaart.” Die vraag, waar de welvaart vandaag komt, is een cruciale vraag in de geschiedenis.

Welvaart komt uit arbeid. Marx toont aan hoe arbeid zorgt voor meerwaarde, en door welke mechanismen die meerwaarde toegeëigend wordt door een kleine groep. Ten koste van de samenleving. Dieter Schwarz heeft zijn fortuin van 37 miljard euro niet bijeengeraapt door zijn eigen arbeid. Maar wel door de arbeid van de meer dan 300.000 arbeidsters van Lidl in 25 landen. Het is door hun zwoegen dat de familie Schwarz steeds rijker is geworden. Van 10 miljard euro in 2010 naar 37 miljard euro vandaag: 27 miljard euro extra in nauwelijks acht jaar tijd. Dat is 85.000 euro extra per personeelslid. Ondertussen wordt elke beweging geregistreerd. De meest moderne technologie wordt ingeschakeld om alle dode momenten — lees: adempauzes — uit te schakelen. De arbeidstijd wordt geïntensifieerd, tot het uiterste. Tot de mensen dolgedraaid zijn: pallets uitladen, rekken vullen, verse broodjes afbakken, de parkeerplaats schoon houden, de kassa doen, met de glimlach alsjeblieft. Zwoegen voor de enen, 27 miljard euro voor de anderen. Dat is de tegenstelling tussen arbeid en kapitaal vandaag, en je moet al op planeet Twitter zitten om ze niet te zien.

De strijd voor tijd en de strijd voor loon is een strijd tussen verschillende belangen in de samenleving, is een strijd tussen verschillende klassen, aldus Marx. Maar, “elke arbeider afzonderlijk delft weerloos het onderspit”, wist Marx. Arbeiders moeten zich organiseren, hun onderlinge concurrentie opheffen en opstaan. Wat is er anders gebeurd, toen ergens bij Lidl een arbeidster neen zei tegen de toenemende druk, en toen haar collega’s dat ook zeiden, en de vakbonden, en toen het hele magazijn, en toen de andere magazijnen? De arbeidsters bij Lidl hebben zich als klasse georganiseerd, en ze hebben hun strijd gewonnen. Een strijd voor de tijd. Een voltijdse aanwerving per winkel, 305 extra banen in totaal. Dat kost de familie Schwarz en de andere grote aandeelhouders van Lidl negen miljoen euro. Negen miljoen euro, losgetrokken door de sociale strijd en de nieuwe krachtsverhoudingen.

“Er is geen tegenstelling meer tussen arbeid en kapitaal”, aldus de herauten van de heersende klasse. Maar erg zeker zijn ze niet van hun zaak, en dus willen ze er ook voor zorgen dat de werkende klasse zich niet kan organiseren in strijdorganisaties. Vandaar de toenemende aanvallen op de vakbondsrechten en op het stakingsrecht. Als je de ruggengraat van de werkende klasse kan breken, dan ligt het hele terrein open. Dat speelt zich af onder onze neus. Bij Ryanair, waar de werkers met veel vallen en opstaan vakbondsrechten afdwingen tegen kapitalisten als Michael O’Leary. Bij Deliveroo, waar jongeren hun collectieve kracht ontdekken en zich organiseren. Bij Lidl, natuurlijk. En de les is en blijft de les van Marx: alleen door zich te organiseren kan de onderlinge concurrentie in de werkende klasse opgeheven worden. Apart zijn alle vingers breekbaar. Samen vormen ze een vuist.

Dit is een samenvatting van de toespraak die Peter Mertens, voorzitter van de PVDA (België), heeft gehouden op het Marx200-event in Brussel op 5 mei 2018.