SP Tribune 01/2005 :: Robots gevraagd voor medische keuringen

Robots gevraagd voor medische keuringen

‘Ik ga mijn capaciteit als arts niet langer verdoen aan het uit de WAO knikkeren van mensen’

‘Het UWV is een ordinaire verzekeringsmaatschappij die om de haverklap de polisvoorwaarden in zijn voordeel verandert. Het is haast onmogelijk om daar als arts te werken.’ Het relaas van een keuringsarts in gewetensnood.

Tekst: Ronald Kennedy

Foto: Gerhard van Roon/HH - Marcel van den Bergh /HH

Onze verzekeringsarts heeft een indrukwekkende staat van dienst. Hij werkt ruim twintig jaar in de medische sector als huisarts en keuringsarts. Met enthousiasme praat hij over zijn professie die hij als een roeping lijkt te zien. Zijn laatste baan als verzekeringsarts bij het UWV, dat de WW en de WAO uitvoert, liet echter een nare bijsmaak achter. Op tafel liggen alle documenten die zijn verhaal ondersteunen, waaronder zijn beoordelingsrapport. Daarin staat duidelijk dat hij een goede arts is en er geen klachten zijn over zijn functioneren.

Desondanks wordt gesteld dat hij zijn werkzaamheden ‘zo spoedig mogelijk moet beëindigen’. De reden daarvoor is dat hij te veel mensen heeft afgekeurd. Het rapport geeft aan in hoeveel gevallen een besluit van de arts tot een volledige WAO-uitkering heeft geleid, en concludeert vervolgens: ‘Dit percentage is hoger dan in 2003. Dit staat haaks op de WBU, is onrecht­matig, is tot schade van cliënt en maatschappij, ook al wil je de patiënt ermee een dienst bewijzen.’

‘Schade aan de maatschappij? Die opmerking krenkt mij zeer. Nog nooit is er een klacht over me geweest. Patiënten geven me altijd een handje en bedanken me omdat ik altijd zo aandachtig naar ze luister. Dat schijnt niet vanzelfsprekend te zijn. Mijn ervaring is, en ik doe dit werk al ruim twintig jaar, dat vrijwel niemand voor zijn plezier in de ziektewet of WAO zit. Het percentage profiteurs is misschien nog geen 1 procent. Ik ga er van uit, en dat weet ik haast wel zeker, dat mensen in de WAO wel degelijk beperkingen voor arbeid hebben.

Je moet niet alleen kijken naar de kwaal, maar ook naar de omgeving van de cliënt. Dat is je verplichting als arts, om te luisteren naar wat de mens tegenover je te vertellen heeft. Hoe is de sfeer thuis? Zijn er problemen? Psychische klachten neem ik altijd heel serieus. Het UWV doet dat totaal niet naar mijn idee. Wettelijk gezien moeten zij zich namelijk beperken tot klachten die ­objectiveerbaar zijn. Moderne aandoeningen als ME, whiplash en RSI zijn dat niet in strikte zin. Datzelfde geldt voor bijvoorbeeld burnout of depressiviteit. Ondanks dat ik als arts weet dat deze kwalen mensen kunnen slopen, wordt het beleidsmatig buiten de uitkeringsfeer gehouden.

Het vreemde is dat de medische specialisten deze zogenaamde zachte diagnoses wel ­serieus behandelen. Zelfs als er niks op een foto te zien is. Hun expertise wordt dus in twijfel getrokken door het UWV. Natuurlijk is iets als straatvrees niet objectiveerbaar voor een verzekeringsarts, maar dat betekent niet dat een cliënt er geen last van kan hebben.

Voor het vaststellen van ernstige psychische stoornissen (EPS) werken we met een eenvoudige checklist. Feitelijk komt die erop neer dat iedereen die zichzelf uiterlijk kan verzorgen en zelf de boodschappen kan doen, niet psychisch gestoord is. Wel, voor een psychiater is het al moeilijk om zulke diagnoses te maken, en die heeft er zes jaar op gestudeerd. Verzekeringsartsen moeten gewoon met een vragenlijstje een conclusie trekken. Ik zou niet graag naast iemand op de werkvloer staan met ernstige psychische stoornissen. Of wil je iemand die suf is van de pillen achter een gevaarlijke machine zetten? In zekere zin bescherm ik als arts de maatschappij nog ook.

Ik zal je een voorbeeld geven van zo’n bureaucratisch staaltje. Laatst had ik iemand voor me die door een deskundige als zwakbegaafd is bestempeld. Hij kreeg zeer zware medicijnen voorgeschreven en moest onder begeleiding naar ons kantoor gebracht worden. Toch moest ik twee weken na de diagnose van de specialist een herkeuring doen. Op zulke momenten vraag je jezelf echt af: wat doe ik hier nog? Het is toch duidelijk dat deze persoon niet in staat is om fatsoenlijk te werken? En zo zijn er nog veel meer voorbeelden.

Een cliënt was na de dood van zijn kind dusdanig psychisch aangeslagen dat hij niet meer kon functioneren. Toch mankeert hij strikt volgens de regels niets en moet dus aan het werk. In mijn opinie moet je zo iemand de ruimte geven om even tot zichzelf te komen als hij daar behoefte aan heeft. Bij twijfel geef ik altijd het voordeel aan de patiënt.

Je kunt als verzekeringsarts een enorme ­impact hebben op iemands financiële situatie. Natuurlijk zie ik niet graag iemand in de bijstand terechtkomen. Vaak zitten die mensen al in het nauw. Dan probeer je toch een uitkering in de wacht te slepen voor zo’n cliënt. Kennelijk is dat tot schade van de maatschappij.

Het mag toch niet zo zijn dat iemand in de knel komt door het beleid van het UWV dat toch uiteindelijk voortvloeit uit het kabinetsbeleid? Je hoort gewoon het hele verhaal van De Geus erachter. Natuurlijk weegt die verharding van het beleid mee bij mijn ­besluitvorming. Ik vind het doodzonde dat ons mooie sociale stelsel naar de knoppen gaat. Als je mensen boven de vijftig moet goedkeuren, weet je dat ze nooit meer aan de bak komen. Mensen met een handicap zouden via reïntegratiebureaus aan een baan geholpen moeten worden. Maar die bedrijven kosten alleen maar geld. Dan kan de ­regering zulke mensen toch gewoon beter WW geven tot hun pensioen? Het kabinet denkt goedkoper uit te zijn. Die opstelling kun je volgens mij benoemen als penny wise, pound foolish.

Ik zie niet hoe je je als arts kunt verenigen met dat rechtse beleid. Eigenlijk kun je met een medische instelling niet goed werken bij het UWV. Je hebt tenslotte de eed van Hippocrates afgelegd om mensen te helpen. Ik heb geprobeerd als verzekeringsarts te werken, maar kwam hierdoor in conflict met mijn kijk op de wereld. Toen ik nog de oude Ziektewet deed, ging het makkelijker. Je kijkt dan alleen maar naar iemands werk­omstandigheden. Doet iemand zwaar belastend werk, dan kan hij niet werken met een hernia. De WAO is een heel ander verhaal. Je moet dan kijken naar wat iemand nog wel kan. En volgens het UWV kan iedereen nog bijna alles, hoe arbeidsongeschikt mensen in mijn ogen ook waren.

Ik geloof er in om mensen te reïntegreren op de arbeidsmarkt door urenbeperkingen. Onlangs zag ik een patiënt die een zware hartaanval had gehad. Volgens de cardioloog was zijn hart nu stabiel. Dus was hij volgens het UWV weer fit voor de arbeidsmarkt. Maar ik zie die man voor me aan het bureau. Hij was helemaal van streek en letterlijk doodsbang. Zo iemand moet je niet gelijk volle werkweken laten draaien. Ondanks dat ik deze man weer langzaam aan het werk help, wordt het me niet in dank afgenomen.

Je wordt als verzekeringsarts afgerekend op het aantal afkeuringen. Daarbij wordt sec naar de cijfers gekeken. De populatie van je cliënten wordt totaal niet in acht genomen. Ik kreeg veel ouderen en WSW’ers voor me. Veel van de WAO’ers werkten overigens gedeeltelijk of fulltime. Toch werd er alleen gekeken naar mensen die ik 80 tot 100% arbeidsongeschikt verklaarde, oftewel volledige afkeuringen.

De kern van de zaak is dat hoe meer afkeuringen of urenbeperkingen je doorvoert, des te slechter je bent als verzekeringsarts. Bij de beoordelingsgesprekken hebben de af­delingshoofden altijd de cijfers voor zich. Als je boven het gemiddelde uitkomt, lig je er uit.

Mijn grote bezwaar tegen het handelen van het UWV is dat ze twijfelen aan de kundigheid en diagnoses van specialisten. Uiteindelijk wordt er toch gekeken naar de uitslag die het meest gunstig is voor het UWV. Dus: geen beperkingen, aan het werk meneer of mevrouw. Artsen die kijken naar het sociale omstandigheden worden buiten spel gezet. Eigenlijk is het altijd zo geweest. Het GAK had ook al een beleid om het aantal WAO-uitkeringen laag te houden. Vroeger had je het FIS (functie-informatie systeem), nu wordt er gekeken naar de Functionele ­Mogelijkhedenlijst (FML). En dat is eigenlijk allemaal bedacht om zo min mogelijk mensen uitkering te geven. Eigenlijk wordt de hele sociale zekerheid afgebouwd. Zodanig dat iedereen zich uiteindelijk particulier moet verzekeren bij Nationale Nederlanden en AMEV.

Volgens mij leidt alles ertoe dat het UWV binnen drie jaar wordt opgeheven, zodra de WAO stopt. Ik zie het UWV puur als ver­zekeringsmaatschappij die is ontstaan uit de fusie van alle uitvoeringsinstanties. Hierin heeft de overheid veel zeggenschap en dus gaat het niet om objectiviteit maar om zo veel mogelijk mensen hun uitkering te ontnemen. Daarbij wordt voorbijgegaan aan de sociale aspecten van de mens en volgt het UWV simpelweg het harde regeringsbeleid.

Neem de WAZ (Wet Arbeidsongeschiktheid Zelfstandigen), die wordt gewoon opge­heven. Zelfstandigen hebben daar wel altijd premies voor betaald en dan wordt er ineens gezegd: die moet eruit! Het kabinet wil zelfredzaamheid van de burger. Maar ik ben van mening dat veel mensen zichzelf niet kunnen redden. Als arts heb je niet alleen de taak om te keuren, maar ook mensen te helpen.

Ik noem als voorbeeld een pas gescheiden vrouw met twee kinderen die in een stacaravan woont. Kun je die aan het werk sturen? Ik vind van niet. Die vrouw zit zo diep in de problemen, die moeten eerst opgelost worden. Maar volgens de regels zou ze gewoon moeten kunnen werken. Ik wil ruimte kunnen geven aan die vrouw tot zichzelf te ­komen en dat betekent tijdelijke volledige afkeuring. Het kan helaas niet anders.

Toch ben ik beslist geen softie. Ik denk dat ik na zoveel jaar ervaring best wel wat mensenkennis heb opgedaan. Ik weet heus wel wanneer iemand de zaak belazert, ik haal ze er zo uit. Ik durf echt wel de confrontatie aan met frauderende patiënten en dat heb ik ook vaak genoeg gedaan.

In mijn beoordeling staat dat ze zestien rapportages hebben onderzocht, daarvan waren er negen onvoldoende. Alleen hebben ze me nooit verteld wat ik precies verkeerd heb gedaan, en waar mijn diagnose ernaast zat. Dat zou je wel mogen verwachten, lijkt me.

Ik ben er van overtuigd dat met name jonge collega’s handelen naar wat er van ze verwacht wordt: goedkeuringen doorvoeren. Je hoort voortdurend van bovenaf dat je aan bepaalde criteria moet voldoen. De top bestaat niet alleen uit artsen, maar ook managers die alleen kil naar de cijfers kijken. Als verzekeringsarts heb je een bepaald product af te leveren. Met een afkeuring van minder dan vijftien procent scoor je natuurlijk erg goed. Het slechtste product is een volledige afkeuring. Dat weet men donders goed. Als er dan weer e-mails circuleren dat er binnenkort mensen uit moeten, bijten toch veel collega’s op hun nagels. Dan maar wat strenger optreden om goede sier te maken.

Vroeger, bij het GAK, had je al een onderscheid tussen de haviken en de duiven onder de verzekeringsartsen. In die tijd moest je echter nog een achtergrond hebben als huisarts. Tegenwoordig hebben verzeke- rings­artsen nauwelijks curatieve ervaring. Daardoor zijn ze beter te kneden naar het UWV-­model. Op kantoor gold ik wel als die vriendelijke verzekeringsarts. Duif was mijn middle-name. Ik ben namelijk arts geworden omdat ik mensen wilde helpen, niet om ze te beschadigen. En als cliënt mag je toch verwachten dat er een arts tegenover je zit om je te keuren en niet een verlengstuk van een verzekeringsmaatschappij?

Er is een klokkenluidersregeling bij het UWV. Het fijne weet ik er niet van, maar volgens mij komt het er op neer dat je eerst je verhaal moet doen bij iemand die door de Raad van Bestuur is aangesteld. Die ­bepaalt vervolgens wat er aan de klok ­gehangen mag worden. Als ik mijn mond niet open trek, doet misschien niemand het. Dus wellicht wordt dit de nagel aan mijn UWV-doodskist. Het zij zo. Van mij mogen ze me boventallig verklaren. Dan kan ik in ieder geval weer aan het werk, als arts. Het is nog anderhalf jaar tot mijn pensioen en die tijd wil ik nuttig besteden. Misschien ben ik een eenling, ik hoop van niet. Maar ik ga mijn capaciteit als arts niet langer verdoen aan het uit de WAO knikkeren van mensen!’

Commentaar UWV

We hebben het relaas van onze verzekeringsarts voor commentaar voorgelegd aan het UWV. Namens de organisatie reageerde woordvoerder Fanny Bod als volgt: ‘Ons beleid is erop gericht om vanuit de gedachte ‘werk boven uitkering’ te bezien welke mogelijkheden mensen nog hebben om arbeid te verrichten. Wel zijn de criteria in deze onlangs aangescherpt, na goedkeuring door de Tweede Kamer. Wij hebben op geen enkele wijze als doel om ‘mensen uit de WAO te knikkeren’. Ook rekenen wij onze medewerkers niet af op aantallen goed- of afkeuringen. Het werk van de verzekeringsarts is gelukkig nog steeds mensenwerk. Wij vragen daarom van onze artsen om de keuringen op een zorgvuldige en menselijke wijze uit te voeren. Wij betreuren het dat dit door één van onze medewerkers anders wordt ervaren. Overigens, ten aanzien van de klokkenluidersregeling: deze regeling is bedoeld om medewerkers in de gelegenheid te stellen mogelijke misstanden te melden. Wij screenen niet welke signalen tot de regeling behoren. Elk signaal wordt zeer serieus genomen, er wordt altijd een onderzoek ingesteld.’