SP Tribune 01/2005 :: De krokodillentranen van minister Dekker

Extra huurverhogingen lossen woningnood niet op

De krokodillentranen van minister Dekker

‘Ik vind het beschamend dat ik nog steeds moet constateren dat er een groot woningtekort bestaat’. Minister Dekker van Volkshuisvesting bracht het vol vuur op de persconferentie waar ze haar nieuwe huurbeleid toelichtte. Maar zorgen de plannen die ze vervolgens presenteerde ook voor een oplossing?

Tekst: Peter Verschuren Foto: Liesbeth Hoogenboom

De situatie op de woningmarkt is ronduit zorgwekkend. Volgens cijfers van Dekkers eigen ministerie is het woningtekort gestegen van 110.000 woningen in 1998 tot 170.000 in 2002. De nieuwbouwproductie is in 2003 ingezakt naar een historisch laagterecord van 60.000 huizen, terwijl er minstens 80.000 nodig zijn. Daar staat tegenover dat er wel massaal huurwoningen tegen de vlakte gaan. De woningbouwcor- poraties hebben in 2003 zelfs meer gesloopt dan gebouwd: 11.640 tegen 10.710 woningen.

Om het tij te keren zet de minister vooral in op ‘modernisering’ van het huurbeleid. De verhuurders krijgen ruimte voor grotere huurverhogingen, maar moeten dan wel meer gaan bouwen. Marktwerking dus: vergroot de winstmogelijkheden in de huursector en de investeringen nemen vanzelf toe. Dekker wil tot 2009 de huren van de wat duurdere huurwoningen extra verhogen en vanaf 2009 helemaal vrijgeven (liberaliseren). De maximale huurstijgingen van de andere woningen moeten de komende jaren oplopen tot drie procent boven de inflatie en de huren onder 200 euro per maand gaan nog eens extra omhoog. Dat alles levert de verhuurders veel extra geld op, waarvan ze een deel aan het Rijk moeten betalen als bijdrage in de huursubsidiekosten en waarvan ze moeten investeren in extra nieuwbouw. In de ogen van de minister lijden de huurders er geen centje pijn door: hebben ze een laag inkomen, dan krijgen ze huursubsidie. Hebben ze een hoger inkomen, dan zal de huurverhoging ze aanzetten tot doorstroming naar een koophuis en komt er dus een huurwoning vrij om de woningnood op te lossen.

Nieuwbouw niet afhankelijk van extra huurverhogingen

Het blijmoedige geloof van Dekker in de markwerking stuit echter op een lange reeks critici. ‘Doorstromen klinkt leuk en aardig, maar komt er gewoon op neer dat mensen hun huis uit gepest worden’, reageert SP-Kamerlid Krista van Velzen. ‘En die koopwoning waar Dekker ze graag in wil hebben, is voor de meesten onbereikbaar. Vijfentachtig procent van de mensen in huurwoningen heeft een inkomen tot anderhalf keer modaal. Voor hen is kopen niet reëel.’

Uitermate asociaal is de kwalificatie die directeur Piet de Vrije van de Veenendaalse woningstichting Patrimonium gebruikt in het Utrechts Nieuwsblad van 7 december: ‘Gaan we straks met de extra hoge huren meer bouwen? Ik vrees van niet. De bouwproductie wordt niet geremd door gebrek aan geld. We kunnen voldoende lenen via het landelijke Waarborgfonds. Nee, de pijn zit hem in de bestuurlijke kwaliteit van de gemeente en haar capaciteit op het gebied van de ruimtelijke ordening. Gaat een gemeente als Veenendaal door het nieuwe beleid harder lopen? Te vrezen valt van niet. Het kabinet bezuinigt ook op de financiële bijdragen aan gemeenten.’

Ook het Centraal Planbureau dat de plannen van de minister doorrekende, is somber. Het bureau wijst erop dat de voorstellen ook elementen bevatten die de doorstroming juist belemmeren en concludeert: ‘Het voorgestelde huurbeleid is onvoldoende om beweging op de woningmarkt te realiseren.’

Huurverhoging in vijf jaar 26 procent… plus de inflatie

Waar het huurbeleid wel toe leidt, is een forse aanslag op de huurdersportemonnee. Op verzoek van een drietal kritische woningcorporaties heeft onderzoeksbureau RIGO de plannen van de minister doorgelicht. Als de verhuurders de ruimte om huren te verhogen nog maar voor een deel benutten, stijgt de huur voor de huizen die geliberaliseerd worden tot 2009 al gemiddeld met 26 procent, en voor de andere huizen met 11 procent. En let wel: hier komt de verhoging door de inflatie nog bij! Momenteel betalen huurders gemiddeld 20,7 procent van hun inkomen aan huur. Dat kan volgens het CPB toenemen tot gemiddeld 22,9 procent in 2009. De hardste klap valt bij de mensen met de middeninkomens (tot aan de ziekenfondsgrens). Zij hebben geen recht op huursubsidie, en wonen veelal juist in de huizen waarvan de huurprijs geliberaliseerd wordt. Hun inkomensdeel dat opgaat aan huur kan volgens de CPB-berekeningen oplopen tot 32,5 procent in 2009.

Op naar een verdere verkleuring van de wijken

Marktwerking betekent ook dat de taxatiewaarde van het huis een steeds grotere rol gaat spelen bij het bepalen van de hoogte van de huur. In de woorden van minister Dekker: ‘Dat betekent gewoon dat meer betaald moet worden voor woningen op plekken waar iedereen wel wonen wil.’ Het onherroepelijk gevolg zal zijn dat de sociale huurwoningen verdwijnen uit populaire wijken, bijvoorbeeld rond de centra van de grote steden. De ontwikkeling naar inkomenswijken zal versterkt worden doorgezet en terwijl ieder verstandig mens pleit voor meer integratie gebeurt juist het tegenovergestelde: segregatie. Nogmaals directeur De Vrije van woningstichting Patrimonium: ‘Liberalisering betekent dat wijken nog meer verkleuren en segregeren. De hogere inkomens gaan naar de grotere woningen en de nieuwere wijken. De lagere inkomens komen straks terecht in flats, vooroorlogse woningen en wijken die kort na de oorlog zijn gebouwd. En dat is beslist niet alleen in Veenendaal het geval.’

‘Wat Dekker doet is haar begrotingsproblemen afschuiven op huurders,’ vat Krista van Velzen samen. ‘De roerende woorden over het woningtekort zijn krokodillentranen. Wat haar voorstellen opleveren, is dat ze netjes de bezuinigingsdoelstelling haalt, die Zalm voor haar bedacht heeft. De corporaties gaan 250 miljoen per jaar meebetalen aan de huursubsidie. Daar gaat het om: financiële problemen van de overheid oplossen ten koste van de huurders.’

Stop de huurexplosie!

‘Bevordering van voldoende woongelegenheid is voorwerp van zorg der overheid, zo staat het in de Nederlandse Grondwet te lezen. De praktijk is echter heel anders: de woningnood neemt razendsnel toe en de huren rijzen de pan uit.’ Aldus het begin van een informatiefolder die SP-afdelingen op grote schaal uitdelen als onderdeel van de campagne Stop de huurexplosie.

‘We willen daarmee de huurders op de hoogte brengen van wat hen te wachten staat’, licht Krista van Velzen toe, ‘en we roepen natuurlijk ook op in verzet te komen. Waar de hypotheekrenteaftrek onaantastbaar is en de schatkist elk jaar meer miljarden kost, krijgen de huurders klap na klap. Dat accepteren wij niet en dus gaan we de strijd aan voor behoud van de sociale volkshuisvesting. De komende tijd zetten we in het hele land acties op, steunen we huurders die voor hun belangen opkomen, beleggen we debatten en openbare avonden en geven we informatie.’

Meer informatie is te vinden op www.stopdehuurexplosie.nl