SP Tribune 01-2005 :: Nee tegen deze Europese grondwet

Tribune, 21 januari 2005

Nee tegen deze Europese grondwet

Rond juni van dit jaar mag de Nederlandse bevolking in een referendum stemmen over de Europese grondwet waarover de regeringsleiders het eens zijn geworden. De SP is inmiddels gestart met een Nee-campagne. Omdat we vóór Europese samenwerking zijn, maar helemaal niets zien in een grondwet die leidt tot een ondemocratische superstaat, extreme liberalisering en zelfs militarisme.

In 2001 besloten de vijftien Europese regeringsleiders dat het tijd werd voor een gezamenlijke grondwet. Een jaar later ging vervolgens een zogenaamde conventie aan het werk om een tekst voor te bereiden. Onder voorzitterschap van de Franse oud-president Giscard D’estaing werd bijna anderhalf jaar geknutseld aan een voorstel dat uiteindelijk op 29 oktober 2004 in Rome werd ondertekend door de 25 Europese regeringsleiders. Voordat de grondwet in werking kan treden, moeten echter alle landen de tekst nog ratificeren. In minstens acht lidstaten, waaronder Nederland, zal daarover een referendum worden gehouden.

De grondwet giet de neoliberale ideologie in beton

Volgens de EU zelf is de grondwet geen vervanging van de nationale grondwetten maar een aanvulling daarop. Daarnaast vervangt hij een aantal Europese verdragen door één duidelijke tekst, zodat iedereen door de bomen het bos weer kan zien. Dat klinkt heel onschuldig, maar is het beslist niet, stelt SP Tweede-Kamerlid Harry van Bommel: ‘Dit is helemaal geen grondwet maar een politiek programma. Er staat veel meer in dan in een grondwet zou mogen staan, het regelt zaken tot in detail en gaat daarmee veel verder dan bijvoorbeeld onze Nederlandse grondwet. De bevoegdheden van de EU worden aanzienlijk uitgebreid ten koste van de zeggenschap van de regeringen en parlementen in de lidstaten’.

‘Deze grondwet is de eerste uitgesproken kapitalistische grondwet ter wereld: hij giet de neoliberale ideologie in beton,’ aldus SP-Europarlementariër Erik Meijer. ‘In theorie zou de SP door de grondwet als partij buiten de wet geplaatst kunnen worden. Het streven naar socialistisch gemeenschapsbezit van productiemiddelen wordt straks in ieder geval wél ongrondwettelijk. Rechtse Europarlementariërs zijn daar heel enthousiast over. Deze grondwet lijkt wel op die van de oude Sovjet-Unie: ook daarin werd de economische ordening zó vastgelegd dat zelfs democratische veranderingen daarin onmogelijk worden gemaakt.’ Van Bommel: ‘De huidige Europese Unie is een neoliberaal project en dat zie je terug in de tekst van de grondwet. Hij schept vooral goede voorwaarden voor een nóg vrijere markt voor multinationals en maakt politieke aansturing ván en controle óp de economie zo goed als onmogelijk.’ De gevolgen daarvan zijn volgens Meijer heel vérstrekkend. ‘Gemeenschapstaken als stroomvoorziening, water, post, openbaar vervoer en echt álle vormen van dienstverlening en publieke voorzieningen worden voortaan verplicht aanbesteed op de vrije markt. Lidstaten verliezen het recht te besluiten om bepaalde voorzieningen in overheidshanden te houden. Kwaliteit en toegankelijkheid leggen het dan af tegen winstgevendheid.’

De grondwet verplicht tot hogere militaire uitgaven

De Europese grondwet rept diverse keren over de sterke band tussen de EU en de NAVO. Meijer: ‘Voor een militair neutrale positie buiten de NAVO is straks geen plaats meer. Landen als Oostenrijk, Zweden, Finland, Ierland en de nieuwe lidstaten Cyprus en Malta gaat dat meteen een probleem opleveren. Zij zijn geen lid van de NAVO, maar worden via de Europese grondwet wél politiek medeverantwoordelijk voor alle militaire operaties. Dat geldt trouwens voor alle landen die voor een bepaalde operatie géén troepen willen leveren.’ Ook Harry van Bommel gruwt van de grondwettelijke militarisering van Europa: ‘In artikel 41 staat dat de lidstaten zich ertoe verbinden hun militaire vermogens geleidelijk te verbeteren. Ook moet er een Europees bewapeningsinstituut komen. Uitgaven voor defensie zullen dus omhoog gaan, ook in Nederland. De BV Europa wordt zo een militair-industrieel complex met een eigen leger dat vroeg of laat ook daadwerkelijk zal worden ingezet.’ Over dat laatste maakt ook Erik Meijer zich geen illusies: ‘Volgens de grondwet mag zo’n Europees leger ook worden ingezet buíten het grondgebied van de EU of de NAVO en mag het ook gaan om de behartiging van eigenbelang. Dit leidt tot de terugkeer in Europa van oorlog als politiek instrument en tot een militarisering waarvan we dachten dat ’ie voltooid verleden tijd was’.

Volgens de grondwet moet er ook een Europese minister van Buitenlandse Zaken komen. Meijer: ‘Men wil zo een herhaling voorkomen van wat er voor de oorlog in Irak gebeurde, toen lidstaten uiteenlopende conclusies trokken. Dit leidt tot een geforceerd gezamenlijk Europees standpunt, dat volgens mij niet zal afwijken van dat van Amerika. Engeland zal dat nooit toestaan en ook Frankrijk trekt na wat aanvankelijk verbaal protest altijd de keutel weer in. Europa bindt zich met deze grondwet steeds meer aan het Amerikaanse buitenlandse beleid.’

In het Kamerdebat over de grondwet wees Harry van Bommel de gezamenlijke opstelling bij Buitenlandse Zaken en Defensie ook al af: ‘Wij hebben geen enkele behoefte aan een Europese Unie als basis voor militaire grootmachtpolitiek, internationale interventiemachten en preventieve oorlogen. En laat ons daar geen illusies over maken: de militaire krachten van supermachten zijn geen beschavingsinstrumenten maar middelen om economische en strategische posities veilig te stellen.’

De grondwet is een nieuwe stap naar een superstaat die héél ver van de burgers af staat

Nu al is meer dan de helft van de Nederlandse wetten gebaseerd op Europese regels en komen de burgers er bij de totstandkoming niet meer aan te pas. Volgens Erik Meijer wordt dat met deze grondwet alleen nog maar erger. ‘Wat zich aftekent, is de omvorming van de Europese Unie tot een superstaat met veel meer bevoegdheden op veel meer terreinen dan tot nu toe. Deze grondwet combineert de autoritaire elementen van de Franse en Duitse staatsinrichting: een sterke president en een machtige senaat die in het geheim vergadert en waarvan alleen regeringspartijen deel uitmaken.’ Toch krijgt ook het Europese Parlement meer te zeggen. Van Bommel: ‘Dat is een stap in de goede richting, maar wij zien liever dat nationale regeringen en parlementen de bevoegdheden behouden die ze nu nog hebben, zodat zij daarover aan hun eigen bevolking, dicht bij huis, verantwoording kunnen afleggen.’

Het ontbreken van betrokkenheid van de Europese burgers bij de Unie – of eigenlijk andersom – is nóg een reden om met de vorming van zo’n superstaat niet te hard van stapel te lopen. In de webdiscussie die hij over dit onderwerp voerde, vatte Jan Marijnissen samen: ‘Ik ben vóór Europese samenwerking, maar tégen de opheffing van Nederland.’ Volgens Marijnissen houdt het tempo van de Europese integratie geen rekening met de werkelijkheid. ‘Er vindt nu een gelijkschakeling plaats die niet door de mensen wordt gewild; de pretenties zijn gewoon te groot. Samenwerking waar nodig is gewenst, maar dat is iets anders dan dat Europa lidstaten de les gaat voorschrijven tégen de wil van de burgers. Het voorstel voor de Europese grondwet is een volgende en té snelle stap op weg naar de Federatie Europa waarin Nederland een provincie wordt. Dat vind ik niet verstandig. Het temporiseren van de integratie is nu echt het beste, wil de politiek niet volledig vervreemd raken van de mensen die het zegt te vertegenwoordigen’.

De grondwet verdient een succesvolle Nee-campagne

Neoliberalisme, verdere militarisering en de vorming van een superstaat zijn ongewenste ontwikkelingen. Dat vindt de SP, die dus aan de slag gaat om te zorgen dat deze grondwet er niet komt. Hans van Heijningen, fractiemedewerker in de Tweede Kamer coördineert de Nee-campagne die de SP bij het referendum gaat voeren. ‘Als partij gaan we natuurlijk zelf campagne voeren, met Jan Marijnissen als boegbeeld. Dat zal vooral gebeuren zo’n week of twee direct voor het referendum zelf. Daarnaast beginnen we in januari al met de activiteiten van het ‘Comité Grondwet Nee’ waarin mensen van binnen en buiten de SP samenwerken. Vanaf januari is de website www.grondwetnee.org in de lucht met actuele informatie. Verder gaan we natuurlijk folders verspreiden en debatten organiseren. Daarvoor hebben we een aantal interessante gastsprekers op voorraad.’