Tribune 2/2003 Op naar de Staten!

Tribune 7 februari 2003

Oud-bankdirecteur Fons Luijben voert de SP-lijst aan voor de Statenverkiezingen in Zeeland. Productiemedewerker Hennie Hemmes doet dat in Groningen. De Tribune bracht de tegenpolen bij elkaar. Een Zeeuws-Vlaming en een Oost-Groninger over provincies, platteland en politiek.

'Kijk, dat was het postkantoor.' De wandeling voert langs het Pekelder Diep in Oude Pekela met zijn kleine maar fraai opgeknapte huizen. Het pand waar Hennie Hemmes op wijst, valt uit de toon. Het is statiger dan zijn omgeving, maar de ramen zijn met hout dichtgespijkerd. 'In de hele gemeente van 13.000 inwoners is geen postkantoor meer te vinden.'

Hemmes (47, statenlid sinds 1998, geboren en getogen in Oude Pekela) en Luijben (61, voor het eerst statenkandidaat, wonend in Walsoorden) beseffen dat ze kandidaat zijn voor een bestuurslaag die de mensen weinig zegt. 'In Zeeland identificeren de mensen zich vooral met het deel waar ze wonen,' vertelt Luijben. 'Het eeuwenlange isolement van de verschillende eilanden werkt nog steeds door. Bij ons rijden bijvoorbeeld auto's met een sticker Zeeuws-Vlaanderen, landje apart. Er is geen provinciaal wij-gevoel en als je de mensen vraagt wat doet de provincie?, moet je niet rekenen op veel goede antwoorden.' 'Dat is hier niet anders,' antwoordt Hemmes. 'De provincie leeft nauwelijks onder de mensen, maar alleen onder de gemeentebesturen. Die roepen altijd dat ze zich op het provinciehuis niet met de zaken van de gemeente moeten bemoeien.'

'Zo mooi is een dorp niet als alle voorzieningen verdwijnen'

Eén van de terreinen waarop de gemeenten provinciale bemoeienis al snel als irritante betutteling ervaren, is de woningbouw op het platteland. Moet je de kleine kernen klein en pittoresk houden? Of moet je toestaan dat er op ruime schaal gebouwd kan worden? De provincie Groningen is uiterst terughoudend met de toewijzing van woning- bouwcontingenten aan dorpen. De nieuwbouw moet geconcentreerd worden in en rond de stad Groningen en in een aantal grotere kernen. Hemmes heeft er begrip voor dat fraaie terpdorpjes beschermd worden tegen 'witte schimmel', zoals hij de voortwoekerende ontsierende nieuwbouw noemt, maar vindt de provinciale beperkingen te ver gaan. 'Hele dorpen vergrijzen omdat de jongeren geen huis kunnen krijgen en wegtrekken. Met als gevolg dat de voorzieningen nog verder verdwijnen en er nog meer mensen wegtrekken. Wij zeggen: maak beperkt bouwen in de dorpen mogelijk, en bouw vooral ook betaalbaar. Want als er nu iets komt, is het een villa die alleen opgebracht kan worden door iemand van buiten.' Luijben wil nog wel een stap verder gaan en de trek naar het platteland stimuleren. 'In Zeeland wonen nu 385.000 mensen. Als er daar 50.000 bij komen, is de provincie nog leeg. Moet je dan wel zo krampachtig vasthouden aan het klein en mooi houden van de dorpen? Zo mooi is het niet hoor, als alle voorzieningen weggaan. Natuurlijk, waardevolle landschappen en fraaie dorpsgezichten moet je zien te bewaren. Maar zeker in de wat grotere dorpen, waar de voorzieningen inmiddels ook verdwijnen, zou je flink moeten kunnen bouwen. En dan inderdaad goedkoper dan wat er nu neergezet wordt. Iemand met genoeg geld vindt zijn villa in het groen wel. Ik gun ook mensen met minder financiële armslag de gelegenheid om de stad te ontvluchten.'

De wandeling voert langs het beeld van Fré Meis, de communistische politicus die geboren is in Oude Pekela en daar in de jaren zestig en zeventig van de vorige eeuw massale stakingen leidde. Hemmes ging nog met Fré naar school. 'Ik weet nog hoe we deur aan deur met emmertjes langsgingen, kwartjes en dubbeltjes inzamelen voor stakersgezinnen. Fré Meis heeft veel betekend voor Pekela. Het Pekelder Diep was vroeger een open riool voor de strokarton- en aardappelmeelfabrieken. Je kon er bijna op lopen en het hele dorp verging van de stank. Dat het water nu schoon is, en dat er veel geld gestoken is in een opknapbeurt, heeft alles te maken met de angst in de jaren zeventig voor enorme populariteit van Fré Meis en zijn CPN.' Inmiddels doemt echter een nieuwe bedreiging voor het diep op: de bodemdaling. Hemmes: 'De wal is al een paar keer met zandzakken verhoogd om overstroming tegen te houden. De Groningse bodem daalt snel door de aardgas- en zoutwinning. De provincie heeft al becijferd dat ze voor het oplossen van de problemen voor de waterstand de komende 15 tot 20 jaar zo'n 250 miljoen moet neertellen. Daarnaast zullen ook de waterschapslasten gierend omhoog gaan.'

SP-voorstellen: alternatieven voor de magneetzweeftrein, een bus- en veerpas voor scholieren, een provinciaal accommodatiefonds voor sportverenigingen

Van strijden tegen het water weten ze in Zeeland ook mee te praten. Luijben is nog uit Zierikzee weggespoeld tijdens de watersnoodramp van '53. 'Na alle strijd om het water buiten te houden, is Zeeland nu begonnen met ontpolderen. Het water krijgt dan meer ruimte om zich te verspreiden. Dat verhoogt de veiligheid bij hoog water en levert ook nieuwe natuurgebieden op. Ik vind het een goede ontwikkeling.' Een belangrijk SP-onderwerp in Zeeland is de Westerscheldetunnel in combinatie met de toegankelijkheid van het onderwijs. Luijben: 'Die tunnel gaat binnenkort open en dan verdwijnt de mogelijkheid om als fietser vrijwel gratis met het veer mee te gaan. Nogal wat kinderen in Zeeuws-Vlaanderen zitten in Walcheren op school. Dat gaat ze aan extra reiskosten zo'n 550 euro per jaar kosten. Heel wat ouders zullen dan niet voor de meest geschikte school kiezen, maar voor eentje waar hun kind zonder overtocht terechtkan. In de Staten hebben ze het hierover gehad. Er komt geen oplossing voor, omdat ook kinderen in andere delen van de provincie soms met hoge reiskosten zitten. Onze oplossing is simpel: geef alle Zeeuwse scholieren van 11 tot 18 jaar een kaart waarmee ze tegen geringe kosten met bus of veerpont hun school kunnen bereiken. De toegankelijkheid van het onderwijs is dat echt waard. En naast het schoolvervoer is ook de rest van het openbaar vervoer een belangrijk punt voor ons, evenals het tegenhouden van aanslagen op de natuur: het uitdiepen van de Westerschelde en de aanleg van een grote containerterminal.'

In Groningen speelt de eventuele aanleg van een magneetzweefbaan met de Randstad een prominente rol in de SP-campagne. Hemmes: 'De Staten hebben er 245 miljoen euro provinciaal geld voor gereserveerd. Absurd. Als je de infrastructuur en de economie van het Noorden echt wilt stimuleren, kun je zo'n bedrag duizend keer beter op een andere manier inzetten.' Een ander SP-speerpunt is het sportbeleid. 'De provincie geeft volop geld voor een nieuw stadion voor FC Groningen of de start van de Ronde van Italië, terwijl de accommodaties van veel amateurverenigingen van ellende in elkaar zakken. Wij stellen voor om een PAF in te stellen, een provinciaal accommodatiefonds dat sportverenigingen helpt om de ergste problemen op te lossen. Zeker in de armere gemeenten lukt dat niet, met als gevolg dat het voortbestaan van verenigingen in het gedrang komt. Daarnaast is ook de massale woningsloop een belangrijk SP-thema. De provincie stimuleert gemeenten om veel te slopen. Wij hebben vanaf het begin daartegen gewaarschuwd en we krijgen steeds meer gelijk. Inmiddels erkennen de andere partijen ook dat de woningnood terug is. Maar het beleid is nog niet veranderd.'

'Veel Statenleden gaan praten als ambtenaren. Voor niemand is nog duidelijk van welke partij ze zijn'

Statenleden hebben veel minder met concrete onderwerpen te maken dan gemeenteraadsleden en staan veel minder in de schijnwerpers dan Kamerleden. Hoe ga je daarmee om? Wat maakt je tot een goed SP-statenlid? Een vraag voor Hennie Hemmes, eind 2002 door de statenverslaggever van het Dagblad van het Noorden uitgeroepen tot politicus van het jaar. 'Simpel: jezelf blijven, en aan politiek doen. De onderwerpen zijn vaak nogal abstract, wat voor veel statenleden blijkbaar het sein is om maar als ambtenaren te gaan praten. Het beste compliment dat ik kreeg, was dat je als buitenstaander vaak niet kunt zeggen welke partij er aan het woord is, maar dat je dat bij de SP altijd wel weet. Ik praat niet langer dan nodig is, en leg verbanden die de zaken duidelijker maken. Bijvoorbeeld met het landelijke beleid als het over de zorg gaat, of met de amateurverenigingen waarvan de kantines instorten bij de discussie over subsidie voor FC Groningen.'

Waar gaat die werkwijze de SP brengen op 11 maart? Luijben: 'We hopen op drie zetels. Nummer drie is een heel enthousiaste jongen van 19 die ik er erg graag bij wil hebben.' Hemmes: 'Ik ga ervan uit, dat we onze twee zetels minstens weten te verdubbelen.' En dan, collegedeelname? 'Dat verwacht ik niet. Ondanks de goede ervaringen met een links college van gedeputeerden in de jaren zeventig kijkt de PvdA ook hier vooral naar rechts. Maar als we voor een duidelijke koerswijziging kunnen zorgen, dan zijn wij ervoor in.'

Langs het Pekelder Diep staat nóg een standbeeld: een kromgegroeide man en vrouw met een trekband om hun middel die houvast zoeken bij elkaar. Hemmes: 'Mijn vader heeft me ooit de betekenis uitgelegd. Hij heeft ze nog meegemaakt: mensen die de hele dag voor de trekschuit liepen. 'Waarom gebruikten ze daar geen paarden voor,' vroeg ik. 'Paarden waren duurder: die eten haver en hebben verzorging nodig,' was zijn ontnuchterende antwoord. 'Knokken tegen de mentaliteit die daarachter schuilt en die ook nu nog bestaat: dat is mijn motivatie.'