Tribune 12/2003 - 19 december 2003: Help! De zorg verzuipt

Tribune 19 december 2003

HELP! De zorg verzuipt

veel bijval voor de SP-aanpak bureaucratie.

Eigen bijdragen die voor minstens de helft opgaan aan inningskosten, indicatie-instellingen die overbodig werk doen en mensen langer in het ziekenhuis houden dan nodig is, huisartsen die bezwijken onder de formulieren van alle verschillende zorgverzekeraars, en nog veel meer. Bureaucratie verstikt de zorg en verslindt miljarden. Maar het kan anders!

‘Een overbodig waterhoofd. Te absurd voor woorden. Help! De gezondheidszorg in Nederland is gek geworden.’ Deze en nog veel meer hartekreten ontving de SP-bureaucratiebrigade op haar oproep om concrete voorbeelden van bureaucratie in de zorg te melden – zodat ze aangepakt kunnen worden. Het resultaat is een omvangrijk rapport ‘Meer zorg met minder bureaucratie’ (PDF, 300 Kb), dat niet alleen de vinger op de zere plek legt, maar ook verbetervoorstellen aandraagt die een enorme besparing opleveren. Agnes Kant presenteerde het op 18 november en kreeg bij die gelegenheid de nadrukkelijke bijval van onder andere directeur Van der Heuvel van het Rode Kruis-Ziekenhuis: ‘De rekeningenstroom tussen ziekenhuizen en zorgverzekeraars is inderdaad ritueel, omdat ze volstrekt overbodig is. Dat maken de verhalen in dit rapport ook duidelijk,’ en van directeur Van der Dungen van de Landelijke Thuiszorg Vereniging: ‘Ik had grote delen van het rapport zo zelf kunnen schrijven.’

Aandacht voor bureaucratiebestrijding in de zorg is niet nieuw. In verkiezingstijd buitelen partijen over elkaar heen om aandacht te vragen voor de overdreven regelzucht, maar blijft de discussie al snel steken in pleidooien om vooral de uitgaven in de zorg niet te verhogen. Serieuzere aandacht was er echter ook: in 2000 werd de commissie-De Beer ingesteld, die met concrete voorstellen moest komen om de bureaucratie in de zorg aan te pakken. De commissie presenteerde begin 2002 haar rapport ‘Minder regels, meer zorg’, met een flink aantal verbetervoorstellen die samen een besparing kunnen opleveren van 300 miljoen euro. Met die voorstellen is nog altijd nog weinig gedaan. Wel zegt het kabinet vermindering van de bureaucratie hoog in het vaandel te hebben en vermeldt de begroting 2004 dat de plannen van de commissie-De Beer alsnog worden uitgevoerd.

De Beer kwam met een mogelijke besparing van 300 miljoen euro per jaar. Het SP-rapport komt uit op ruim een miljard. Waarin zit het verschil? Kant: ‘De commissie had de opdracht om binnen het bestaande beleid tot mogelijke besparingen te komen. In ons rapport hebben we op een aantal punten keuzes gemaakt voor een ander beleid. Als de politiek écht werk wil maken van het opruimen van de bureaucratie, moet ze ook ongelukkige beslissingen uit het verleden durven terugdraaien, zoals de invoering van de marktwerking, de RIO’s en de eigen bijdragen in de thuiszorg. Met wat meer lef is veel te verbeteren. En niet alleen omdat het besparingen oplevert die weer ten goede kunnen en moeten komen aan de zorg, maar ook omdat minder bureaucratie het vertrouwen versterkt van de mensen op de werkvloer en leidt tot meer werkvreugde, efficiënter werken en meer mensen die in de zorg willen werken.’

Waar komt die bureaucratie in de zorg vandaan?

‘Er heerst een groot wantrouwen dat er zonder intensieve controle veel onnodige zorg wordt verleend. Er is sprake van indicatiegekte vooraf, en een rituele rekeningenstroom achteraf. Natuurlijk moet je voorkomen dat er nodeloze behandelingen plaatsvinden en dat zakkenvullers hun slag kunnen slaan in de zorg. Ik ben er dan ook voor dat er via vergelijkingen en toetsing door vakgenoten beter zicht komt op de werkzaamheden van specialisten. Maar de controle richt zich juist op zaken waaraan niemand kan twijfelen. Net alsof je voor je lol stomazakjes gaat aanvragen. Er wordt te veel gecontroleerd en op de verkeerde aspecten.’

Leeft het onderwerp bureaucratiebestrijding bij de werkers in de zorg?

‘Nou en of. We hebben honderden reacties gekregen op onze oproep, uit alle geledingen van de zorg. En ook de steun voor de voorstellen is hartverwarmend, waarbij afschaffing van de RIO’s met stip op één komt – ongetwijfeld omdat zoveel mensen ermee te maken hebben. Ik spreek nogal eens op bijeenkomsten voor zorgverleners. Als ik dan voorstel te stoppen met de mallemolen van de RIO’s, gaat het dak eraf.’

Waarom zijn ze dan nog niet opgeheven? En waarom bestaat de hele bureaucratie in de zorg eigenlijk nog als afschaffing zoveel geld oplevert?

‘Door die overdreven controlezucht, en door de marktwerking. Terugkeren naar regionale zorgverzekeraars bijvoorbeeld, levert 165 miljoen per jaar op, maar vloekt met het waanidee dat marktwerking goed is voor de zorg. Onlangs heb ik minister Hoogervorst nog eens gevraagd mij uit te leggen waarom marktwerking goedkoper is voor de zorg. ‘Nou dat geloof ik, was zijn eerste antwoord, waarna hij zelf ook besefte dat hij wel erg als een marktfundamentalist klonk.’

Maar willen de mensen niet graag zelf hun zorgverzekeraar kiezen?

‘Mensen willen hun zórg kunnen kiezen. En die keuze wordt juist beknot door de marktwerking, die luid roept om opheffing van de contracteerplicht van zorgverzekeraars. Onlangs pleitte een zorgverzekeraar al voor concurrentie tussen verpleeghuizen door het selectief afsluiten van contracten. Wil je als verzekerde toch naar een verpleeghuis waarmee geen contract wordt afgesloten, dan heb je pech gehad. Om maar te zwijgen van wat er gebeurt als je er al woont.’

Jullie hebben een indrukwekkend rapport gemaakt, hoe gaat het nu verder?

‘Hoogervorst gaat er op reageren en daarna ga ik er een Kamerdebat over aanvragen. En we gaan de voorstellen ook zelf verder uitwerken en er acties rond opzetten die aantonen dat ze breed gesteund worden. De eerste speerpunten daarbij zijn de afschaffing van de RIO’s en van de eigen bijdrage in de thuiszorg.’

Het rapport Meer zorg met minder bureaucratie is te bestellen en ook te downloaden (PDF, 300 Kb)