Tribune 4/99: Erik Meijer: SP-waakhond in "Europa"

(Hij heet Erik Meijer en vertegenwoordigt de SP)

Op 15 maart trad de voltallige Europese Commissie af. Aanleiding daarvoor was een rapport met vernietigende conclusies, dat een "Comité van wijzen" had uitgebracht over Beweerde gevallen van fraude, wanbeheer en nepotisme bij de Europese Commissie. Niet voor niets besloot de SP al eerder een harde eurocampagne te gaan voeren. Want het is van het grootste belang op 10 juni minstens één Nederlandse waakhond in Brussel te krijgen die fraude, vriendjespolitiek en uitholling van de democratie aan de kaak stelt.

"Europa en fraude horen bij elkaar als Cruyff en voetbal," concludeerde Jan Marijnissen in het Kamerdebat over het aftreden van de Europese Commissie. De SP-fractievoorzitter wil niets weten van toeval bij de vele gevallen van fraude en vriendjespolitiek in Brussel. "Er is een direct verband tussen het idee van het grote Europa aan de ene kant en de omstandigheden waaronder fraude kan gedijen aan de andere kant." De Eurocommissarissen stapten zelf op, toen duidelijk werd dat ze een debat met het Europees Parlement niet zouden overleven. Het Comité van wijzen had een negental affaires bestudeerd en concludeerde "dat de commissarissen handelwijzen gedoogden of aanmoedigden die onaanvaardbaar waren." Zo hadden miljoenen guldens voor humanitaire hulp aan Bosnië en Midden-Afrika die gebieden nooit bereikt en had de Franse Eurocommissaris Cresson een bevriende tandarts aan een contract geholpen voor een dubieus maar goed betaald aids-onderzoek. De eindconclusie van het Comité van wijzen ging over de voltallige commissie: "Het wordt moeilijk om nog iemand te vinden die nog enig gevoel voor verantwoordelijkheid heeft."

Onverantwoordelijk gedrag is in Brussel schering en inslag. Ook het Europees Parlement heeft er een handje van. In de tien jaar dat de Fransman Hersant er bijvoorbeeld deel van uitmaakte, heeft hij slechts één vergadering bijgewoond: de dag van zijn installatie. Hersant is recordhouder. Maar andere parlementsleden zijn eveneens meesters in het zich drukken. Berucht zijn vooral de vrijdag-vergaderingen in Straatsburg. Van de 626 parlementsleden tekenen er gemiddeld 250 om 9.00 uur de presentielijst, die recht geeft op een vergadervergoeding van 508 gulden. Ongeveer 60 van hen nemen vervolgens metéén de auto met chauffeur naar het vliegveld. Veel anderen volgen snel. Aan stemmingen die rond het middaguur plaatsvinden nemen nog maar zeventig tot negentig leden deel. Toen een televisieploeg eens vastlegde hoe parlementariërs tekenen en vervolgens direct weggaan, luidde het commentaar van collega-parlementslid Hedy d'Ancona (PvdA): "Het is huiveringwekkend dat er mensen zijn die zo met de regels omgaan." Maar in het boek Europese Idealisten onthult onderzoeksjournalist Joep Dohmen dat d'Ancona van de 36 keer dat ze tussen '94 en '98 op vrijdag in Straatsburg haar vergadervergoeding int, ze 17 keer binnen een uur weg is! Dohmen heeft ook onderzocht hoe partijen hun eigen kas spekken met Europese middelen. Het geld wordt gegeven voor "politieke voorlichting over het parlement en zijn fracties" en mag niet gestoken worden in verkiezingscampagnes. Toch sluist de PvdA in 1994 ruim een half miljoen door naar haar "drie-in-één-fonds", waaruit de campagnes voor de Europese, landelijke en gemeenteraadsverkiezingen betaald worden. Verder gaat er jaarlijks zo'n anderhalve ton Europees geld naar het PvdA-ledenblad en naar regionale partij-activiteiten. Ook D66 gebruikte informatiegelden voor campagnedoeleinden. VVD en CDA weigerden Dohmen inzage in de boekhouding.

Ver verwijderd van de aandacht van de mensen en de media, is Europa een waar lustoord voor lobbyisten en parlementariërs die wat extra willen verdienen als commissaris of "adviseur" van een grote onderneming. In een register staan 1093 officiële lobbyisten bij het Europees Parlement ingeschreven. Alleen autofabrikant Fiat heeft er al 25. Van bedrijven als IBM en Mars is bekend dat ze zelf wijzigingsvoorstellen schrijven op Europese plannen en de ze laten indienen door parlementariërs die ze als commissaris of adviseur aan zich verbonden hebben. Karla Peijs (CDA) nam zitting in de belangrijke commissie Economische Zaken en werd vervolgens commissaris bij Aegon, Vendex en Mercedes Benz. Ook werd ze Ð vier dagen na haar herverkiezing in 1994 Ð voorzitter van de Exportraad Midden- en Kleinbedrijf. Frits Castricum (PvdA) is woordvoerder spoorwegen in de commissie Vervoer en Toerisme. Hij is ook lid van de raad van commissarissen van de NS. Wim van Velzen is de enige Nederlandse specialist voor telecommunicatie in het Europees Parlement en tevens betaald adviseur van telecombedrijf DVV. En dan hebben we het alleen nog maar over Nederlandse voorbeelden.

Op basis van de stemmen bij de laatste Kamer- en Statenverkiezingen kan de SP erop rekenen vanaf juni ook in Europa vertegenwoordigd te zijn. Lijsttrekker en toekomstig Europarlementariër is Erik Meijer (54) uit Rotterdam. Meijer heeft veel ervaring in het opbouwen van contacten met andere linkse partijen in Europa. In het verleden deed hij dat voor de PSP en GroenLinks, sinds ruim drie jaar voor de SP. Meijer is momenteel raadslid in de Rotterdamse deelgemeente Delfshaven. Hij was vice-voorzitter van GroenLinks en jarenlang Statenlid in Zuid-Holland en hij weet wat hem in Brussel te doen staat: tegengas geven. "Fraude en vriendjespolitiek kun je alleen aan de kaak stellen als je er met je neus bovenop zit. Dat zal ik dus doen. En verder wil ik er voor zorgen dat in het Europarlement niet alleen de stem van de grote bedrijven gehoord wordt, maar ook die van de gewone mensen. Europa betekent dat er veel te veel macht overgeheveld wordt naar een anonieme superstaat die vooral de belangen van de grote ondernemers dient. Maar áls dat gebeurt, kun je er maar beter bij zijn. Om tegengas te geven. Het Europees parlement is de plek waar hét politiek debat op Europees niveau plaatsvindt. Als daar geen tegenspraak wordt gehoord, dan zijn de dingen vanzelfsprekend. Er moet een fractie zijn die de tweedeling aanklaagt, de winsthonger en de uitholling van de democratie. Anders kan men straffeloos doorgaan."

In het Europarlement zal de SP zich aansluiten bij de fractie van Verenigd Links, die momenteel 34 zetels bezet. De afgelopen jaren zijn er al regelmatig contacten geweest met de fractie en de deelnemende partijen. Onder andere op de "Tegentop" die de SP in '97 in Amsterdam organiseerde, toen de Europese ministers er vergaderden. Binnen de Nederlandse afvaardiging in Brussel zal het een zaak worden van de SP tegenover de rest. Meijer: "GroenLinks en de PvdA gaan zich sterk profileren dat ook zij opkomen voor milieu en sociaal beleid. Maar ze denken dat je op die terreinen grote vooruitgang kunt boeken door meer te centraliseren op europees niveau. Dat is echt een illusie. De Europese organen staan zo ver van de mensen af, dat de lobby's van de industrie hier veel beter terechtkunnen dan bij de nationale parlementen. Bij beslissingen die op een hoger niveau genomen worden is altijd sprake van minder invloed van de mensen. De sociaal-democratie en de vakbeweging hebben in het verleden wel geroepen dat we een sterk verenigd Europa nodig hebben om het grootkapitaal te kunnen aanpakken. De praktijk is echter dat dít Europa een instrument geworden is voor de multinationals om de politieke besluitvorming uit te schakelen en daarmee de democratie uit te hollen."

Meijer noemt de Europese Centrale Bank, die verregaande bevoegdheden krijgt op financieel gebied, "de kleinste heersende elite sinds de Middeleeuwen". "Een klein groepje bankiers krijgt een grote macht en hoeft zich tegenover niemand te verantwoorden. In het Verdrag van Maastricht is zelfs vastgelegd dat zij onafhankelijk moeten zijn van elke politieke invloed. Dat wil zeggen: los van elke democratische controle."

Naast ondemocratisch wordt het ene Europa van de euro ook a-sociaal. Meijer: "Ze verkopen het heel fraai. Zo van kijk eens, u hoeft niet meer te wisselen als u op vakantie gaat naar Spanje. Maar in werkelijkheid is de euro niets anders dan een bezuinigingsafspraak tussen regeringen. Ze hebben aan elkaar beloofd om zwaar te bezuinigen op de collectieve sector, waaronder de sociale verzekeringen, om de begrotingstekorten klein te houden en de belastingen te verlagen. Het gevolg is dat er voor allerlei belangrijke zaken geen geld meer is. Geen geld voor goede zorgvoorzieningen, geen geld voor het openbaar vervoer, geen geld voor de volkshuisvesting, het onderwijs, enzovoort. Het snijden in de WAO, de Weduwenwet, de bijstand en de gehandicaptenvoorzieningen heeft alles te maken met de wil van Paars om te voldoen aan de Euro-criteria." Meijer wijst erop dat heel wat Amerikaanse economen jaloers zijn op de verschillende munteenheden en rentestanden in Europa, waardoor crisissen gedempt kunnen worden. "De euro en de ene Europese rente zijn te vergelijken met een thermostaat. Als je die afstemt op de temperatuur in Frankrijk, smelten de mensen in Zuid-Spanje en bevriezen ze in Noord-Zweden. Vertaald in economische temperaturen betekent dit, dat delen van Europa verpauperen en dat andere overstroomd worden door nieuwe immigratiegolven."

De verwachtingen voor 10 juni zijn, dat de opkomst dramatisch laag wordt. Meijer beseft dat "Europa" ver van de kiezers afstaat en dat veel mensen de buik vol hebben van alle valse Europropaganda. "Maar juist díe mensen moeten hun stem laten horen. Het is immers: wie zwijgt stemt toe. Ook als maar 10 procent van de mensen gaat stemmen, worden alle zetels van het Europees Parlement bezet. Het zou rampzalig zijn als daar alleen voorstanders van dít Europa komen."