Tribune 10/99: Manhattan aan de Schelde

Manhattan aan de Schelde (...maar ten koste van wie?)

In Vlissingen vechten projectontwikkelaars en bouwconsortiums al een jaar om het Scheldeterrein. Dolgraag willen ze het oude havengebied vernieuwen en er een modern recreatiecentrum van maken. Het 'Eiland', een knusse oude woonwijk aan de boulevard, is in hun visie een toplocatie voor luxe appartementen. Er doet zich alleen een niet gering probleem voor: er wonen nog mensen. En die willen niets liever dan daar blijven wonen…

Als je de huizen aan de Piet Heinkade op het Vlissingse 'Eiland' ziet, is het eerste wat je denkt: 'Goh, hier zou ik ook wel willen zitten.' Prachtig aan het water gelegen staan de 93 etagewoningen pal aan de fraaie Vlissingse boulevard. Aan de voorkant kijken de bewoners uit over de haven, een blik uit het achterraam levert een adembenemend uitzicht over de Westerschelde op. Het stadscentrum en het station liggen op nog geen vijf minuten loopafstand. En dat voor een huurprijs van tussen de vier- en zeshonderd gulden per maand! Geen wonder dus, dat de 'Eilanders' er erg graag toeven en trots zijn op hun mooie stukje Vlissingen.

Maar er hangen donkere wolken boven de Westerschelde. Want Vlissingen heeft grootse plannen met het havengebied in de binnenstad. De scheepswerven van de Koninklijke Schelde Groep (KSG) zullen namelijk 'om bedrijfstechnische redenen' verplaatst worden naar Vlissingen-Oost en de hele havenomgeving moet omgebouwd worden tot 'een badplaats met internationale allure'. Compleet met jachthaven. Het 'Eiland' is in de visie van de projectontwikkelaars een toplocatie, waar eerder luxe appartementen en penthouses thuishoren dan oude en goedkope huurflatjes. Dus kregen de bewoners op 17 december vorig jaar een brief van woningbouwvereniging Basco, die 'toevallig' ook als projectontwikkelaar bij het genoemde Schelde-plan betrokken was. Toen zij dit zinnetje lazen "Het plan waar Basco bij betrokken is, omvat een vernieuwing van het Eiland", wisten de bewoners al hoe laat het was: sloop. Niet lang daarna verklaarde een Basco-woordvoerder in de Provinciale Zeeuwse Courant dat de huidige flatjes 'sleets' waren. Weliswaar zegde de verhuurder toe voor vervangende woningen 'in de buurt' te zorgen, maar die belofte blinkt uit in vaagheid. Want waar komen die woningen dan wel, en bovenal: wat gaan ze kosten?

"Het kwalijke van de zaak is, dat de politiek zich gewoon op de vlakte houdt"

Het schrijven van Basco bracht heel wat ongerustheid teweeg onder de 'Eilanders'. "De dag dat die brief kwam staat in mijn geheugen gespijkerd," vertelt een bewoonster. "Ik had net een heleboel vertimmerd aan mijn woning en dan krijg je zoiets. Ik wil hier helemaal niet weg. Het is een gezellige groep mensen en we hebben veel contact met elkaar. Vooral in het begin had ik de nodige moeite met het idee dat ze ons weg willen hebben. Nu eigenlijk nog, want hoe moet het nu verder?"

Jaco Boot, voorzitter van de dit jaar opgerichte bewonersbelangenvereniging, valt haar bij. "Veel mensen zijn natuurlijk erg geschrokken van dat bericht. Logisch, ze wonen hier gemiddeld al 22 jaar. Vooral de ouderen maken zich vreselijk ongerust. Maar het kwalijke van de zaak is, dat de gemeente geen uitsluitsel geeft over wat er nu werkelijk gaat gebeuren. De politiek houdt zich gewoon op de vlakte. Wachten, wachten en nog eens wachten, dat is blijkbaar de tactiek. De onrust onder de bewoners wordt steeds groter, vooral doordat er in de krant voortdurend berichten over het ambitieuze Schelde-plan te lezen zijn."

De Zeeuwse dagbladen doen regelmatig verslag van de strijd tussen de verschillende bouwgroepen en -consortiums die in de race zijn om het KSG-terrein op te kopen en te vernieuwen. De plannen van de ene groep zijn nog mooier dan die van de andere, maar de 'Eilanders' komen in hun 'stedebouwkundige visies' niet voor. Zodoende vrezen de bewoners het ergste. Te meer daar verhuurder Basco eind vorig jaar 190 woningen uit de sociale sector aan belegger Vastgoed Syndicaten NV verkocht, toen renovatie nogal duur bleek. Omdat Basco de huizen ver onder de prijs had verkocht, vroeg SP-Kamerlid Remi Poppe onlangs aan staatssecretaris Remkes om opheldering over die kwestie.

"Iedereen ziet wat hier staat te gebeuren, maar niemand trekt z'n bek open"

Peter de Jonge, fractievoorzitter van de Vlissingse SP, ziet zodoende de bui voor het 'Eiland' al hangen. "Die grond is gewoon heel veel geld waard. Het ligt op een van de mooiste plekken van de stad. Basco is flink bezig en alles wijst erop dat er geen betaalbare woningen terugkomen als het 'Eiland' gesloopt wordt. De woningen die hier de afgelopen tijd gebouwd zijn, zijn niet voor Jan met de pet. Wij zijn dus bang dat er dure koop- en huurwoningen boven de huursubsidiegrens op het 'Eiland' komen. Van de sociale woningbouw blijft zo weinig over. Ik vind dat de gemeente de opbrengst van het gemeentelijke Grondbedrijf moet gebruiken voor sociale woningbouw. Want juist bij dat Grondbedrijf wordt heel veel winst gemaakt. Zoiets zullen wij tijdens de komende Algemene Beschouwingen ook voorstellen. Maar zoals het nu gaat, lijkt het er op dat de gemeente handjeklap speelt met de diverse projectontwikkelaars. En daarbij laten ze de bewoners zo lang mogelijk in het ongewisse."

Gemeentewoordvoerder J. Schroevers vindt dat de bewoners zich "niet helemaal ten onrechte" zorgen maken, maar vindt het voor de gemeente nog "te vroeg" om iets te ondernemen. "We beperken ons in eerste instantie tot de toekomst van het bedrijfsterrein an sich. Wat er met de betreffende woningen gebeurt, wordt door de eigenaar en de uitvoerder van het Schelde-plan bepaald. Pas als dat helemaal duidelijk is, zouden wij als gemeente iets kunnen doen."

"Wat moeten we daarmee?" vraagt een 'Eiland'-bewoonster zich af. "Ik snap die hele gemeentepolitiek niet. Iedereen ziet wat hier staat te gebeuren, maar niemand trekt z'n bek open. Weet je wat wij van de Vlissingse PvdA-fractievoorzitter te horen kregen? Geniet nog maar even van de tijd dat je er nog woont. En dat was het. Het gaat allemaal alleen maar om geld, het is de macht van het kapitaal. Ze willen van Vlissingen een soort Manhattan aan de Schelde maken. Over een paar jaar kunnen rijkelui dan vanuit hun appartement op het 'Eiland' zo in hun jacht springen. Voor hen moeten wij weg. Zo simpel is dat."

"Met name de houding van de PvdA, de grootste partij in Vlissingen, vind ik onacceptabel"

SP'er Peter de Jonge: "De gemeente wil dit gewoon zo. De verantwoordelijke PvdA-wethouder deelt zogenaamd onze bezorgdheid, maar meldt vervolgens dat hij er niks aan kan doen. Hij wìl gewoon niet. De gemeente houdt zich gedeisd en de mensen weten niet waar ze aan toe zijn. Het is een schande. Vlissingen is van huis uit een arbeidersstad. Nu worden de scheepswerven afgebroken en laten ze de arbeiders stikken. Met name de houding van de PvdA, de grootste partij in Vlissingen, vind ik in deze kwestie onacceptabel."

Halverwege dit jaar werd bekend dat Basco als mede-projectontwikkelaar niet meer in de race is om het Schelde-terrein te 'herstructureren'. Daarna stopte de sowieso al karige informatievoorziening richting 'Eilanders' helemaal en vanaf nu tastten ze volledig in het duister. "Wij weten evenveel als de bewoners," weet een woordvoerster van Basco ons te melden. In feite staan de bewoners dus met de rug tegen de muur. Mocht de sloop niet tegen te houden zijn, dan hebben ze nog twee mogelijkheden. De eerste is overgaan tot kopen van de woningen en de andere is tijdelijk weggaan en terugkomen als de nieuwbouw klaar is. Dat laatste gaat vanzelfsprekend alleen op als de nieuwe huizen betaalbaar zijn. Jaco Boot van het bewonerscomité beseft terdege dat de kansen erg klein zijn. "Basco wil de woningen natuurlijk niet aan ons verkopen. Deze grond moet miljoenen opbrengen, maar de woningen zijn getaxeerd op een ton. En als je de prestigieuze bouwplannen in de haven ziet, snap je wel dat de kans op voor ons betaalbare nieuwbouw niet echt reëel is." En terwijl de projectontwikkelaars elkaar aftroeven met het ene na het andere 'ontwikkelingsplan', staan de 'Eiland'-bewoners erbij en kijken ernaar. Hoe lang kunnen zij nog in hun geliefde huisjes aan het water wonen? En als ze weg moeten, waar komen ze dan terecht en wat gaan de nieuwe woningen kosten? Niemand die het weet. "Basco zegt dat onze huizen oud zijn en daarom gesloopt moeten worden," vertelt een bewoner. "Nou, ik zou zeggen: Als onze huizen dan zo 'sleets' zijn, knap ze dan verdomme op en laat ons hier gewoon wonen!"