Tribune 1/98: Eén tegen de tweedeling

Eén tegen de tweedeling

Een bomvol Paradiso vormde het decor voor het slot van de campagne "Nederland in tweeën?!" Drie maanden na de start trad voor de twaalfde en laatste keer een keur aan bekende Nederlanders aan onder het motto: "Nederland in tweeën?! Nee, bedankt!"

22 December, acht uur. De stevige klanken van de Rotterdamse Tjet-Setters hebben het toegestroomde publiek verwelkomd. Omringd door kunstwerken uit het hele land die "tweedeling" als inspiratiebron hebben, is een vol Paradiso nu strak in tweeën gedeeld. Aan de "rijke" kant luxe stoelen en champagne van het huis; aan de "arme" kant harde houten stoelen en taaie popcorn en lauw malt-bier te koop. Net zomin als in het gewone leven hebben de bezoekers hun plek zelf kunnen kiezen. Presentator Hans Böhm opent. Hij heeft het stokje overgenomen van Babette Niemel, Cees Grimbergen en Antoinette Hertsenberg, die de voorgaande edities presenteerden. Böhm: "Hoewel Nederland in tweeën?! een initiatief is van de SP, strekt de betekenis ervan veel verder. Staan we erbij en kijken we ernaar - of doen we er iets tegen? Daar gaat het vanavond over." Dan begint het programma, waaraan iedereen belangeloos meewerkt, net als tijdens de elf eerdere edities. Ook daar steeds vrijwel volle, helemaal volle of zelfs bomvolle zalen. Oud-PvdA-kamerlid Frans Moor kan er niet over uit: "Steeds zoveel mensen op een politieke avond, daar droom je van! En hier gebeurt het keer op keer. Hoezo zijn mensen niet geïnteresseerd in de politiek? Het is eerder andersom. De politiek laat de mensen steeds weer in de kou staan."

Stampvoetend van woede slingert Simon Vinkenoog zijn "Tweedeling Aria" de zaal in

Op het podium mengen videobeelden van de afgelopen twaalf campagne-weken in twaalf provincies zich met de live-optredens van de artiesten. Columniste Carrie boort de inzameling van "kerstpakketrestanten voor de armen van Rotterdam" met Carriaanse grondigheid de grond in. Er is muziek van Fred Piek en Walter Kuijpers, inclusief het altijd mooie "Kaapren varen". Jan Rot bezingt met "Meisjes!" uit eigen ervaring de tweedeling in de muziek. Gé Reinders en Cor Mutsers moeten vannacht nog bij Radio 3 aan de bak, maar eerst vullen hun populaire Limburgse klanken de Amsterdamse poptempel. En Harry Hardhold vermaakt in de pauze het publiek met zijn muziek. Veel indruk maakt dichter Simon Vinkenoog. De oude meester lijkt vastbesloten op deze slotavond in Paradiso een top-prestatie te leveren - en slaagt daar uitstekend in. Muisstil luisteren de mensen hoe Vinkenoog stampvoetend zijn "Tweedeling Aria" de zaal in slingert. Harry Sacksioni laat zijn gitaar virtuoos de verschillen vertolken in sociale status. En carabetier Marcel Verreck laat Paradiso gul lachen als hij zijn vaardigheden bewijst door opmerkingen uit het publiek naadloos in zijn optreden te verwerken. Collega Erik van Muiswinkel hield al eerder tijdens de tour als "beleggingsadviseur" de armen van nu voor, dat als ze tien jaar geleden maar begonnen waren met beleggen, ze nu niet arm zouden zijn. Vanavond is hij voorzitter van internationale organisatie van rijken die "goed werk" doet voor de armen in de wereld - door eetfestijnen aan te richten en snoepreizen te organiseren.

In de zaal kijkt fotograaf Roel Visser tevreden rond. Toen "Nederland in tweeën?!" nog slechts in voorbereiding was, reisde hij al het land af om de sociale tweedeling te vangen voor zijn fotocamera. Het resultaat: een prachtig fotoboek en een indrukwekkende fototentoonstelling die in de afgelopen twaalf weken op tientallen plaatsen te zien is geweest, van de Amsterdamse Dam en de Apeldoornse bibliotheek tot het Venlose Dominicanenklooster.

"In plaats van alle lapmiddelen, moet het sociaal minimum fors omhoog"

Tussen de artiesten door discussieerden aan een in tweeën gedeelde keukentafel de afgelopen weken vele prominenten en deskundigen over de toenemende tweedeling. Prof. Jan Leyten van de Hoge Raad was erbij, de economen Arjo Klamer en Arnold Heertje, oud-vakbondsman Herman Bode, journalisten als Martin van Amerongen, Stella Braam en Hans Krikke, dominee Hans Visser, pastor Rogier 't Hoen, Ton Hymans van de Raad van Kerken, Maria van Veen van de Woonbond, ziekenfonds-directeur Fred van den Heuvel, actievoerders als Daan Keller van de Rotterdamse uitkeringsgerechtigden, Agnes Kant van "Zorg voor Iedereen" en Jolanda Hennekam van "de Arme Kant van Nederland". Vanavond praten Frans Moor en budgetteringsdeskundige Christine Groenewegen over armoe en rijkdom in Nederland. Moor hekelt de opeenhoping van geld bij weinigen. Groenewegen geeft feiten over de armoede: "Elke keer als ik aan mensen vraag wat je van een minimuminkomen zou moeten kunnen doen en ik tel op wat dat kost, kom ik minstens driehonderd gulden tekort. Dus in plaats van alle lapmiddelen, zou de politiek het lef moeten hebben het sociaal minimum fors te verhogen. Anders raken we nooit uit deze ellende!"

Frans Moor mag de entree-opbrengst van vanavond overhandigen aan de Witte Jas, die zich bezighoudt met medische hulp aan onverzekerden. Elf keer eerder is zo al aan solidariteit concreet invulling gegeven.

"Hartverwarmend," noemt initiatiefnemer Jan Marijnissen de grote opkomst, de medewerking van al die bekende en onbekende Nederlanders die hun naam verbonden hebben aan het initiatief. Maar hij zegt ook: "Laat dit slot niet het einde zijn, maar ook het begin van de lange en moeilijke weg die we moeten gaan als we daadwerkelijk een halt willen toeroepen aan verdere tweedeling van onze samenleving en Amerikaanse toestanden in Nederland willen voorkomen." Het opklinkende applaus mag worden beschouwd niet alleen als een waardering van de nu afgelopen campagne, maar evenzeer als een verplichting naar de toekomst.

Van idee tot werkelijkheid Het idee voor "Nederland in tweeën?!" werd begin 1997 geboren, mede naar aanleiding van de reacties die Jan Marijnissen kreeg op zijn spraakmakende boek "Tegenstemmen". Marijnissen: "Het gevoel bleek breed te leven dat we de opsplitsing van de samenleving niet zijn gang mogen laten gaan. Wie ziet dat het fout gaat, moet iets ondernemen om het tij te keren. Nou, dat leek me een heel goede reden om een groot aantal mensen uit te nodigen om samen de schouders onder een veldtocht tegen de tweedeling te zetten." "Natuurlijk ben ik verguld met de medewerking van tientallen bekende Nederlanders aan de theatervoorstellingen. Die zorgden precies voor het extraatje dat zo'n initiatief nodig heeft. Maar het mooist is de grote steun die het initiatief onder de bevolking heeft gekregen. Daardoor is de sociale tweedeling en de noodzaak om daar een halt aan toe te roepen een stuk hoger op de politieke agenda gekomen. In de komende verkiezingsstrijd zullen politici met elkaar wedijveren wie ervoor verantwoordelijk is dat het tegenwoordig zo goed gaat met zoveel mensen. Mede dankzij deze campagne zullen er ook mensen zijn die hen vragen wie de verantwoordelijkheid neemt voor het feit dat het tegelijk zo slecht gaat met zoveel anderen."