Tribune 1/98: Ogoni-land: Door God geschapen, door Shell vernietigd

Ogoni-land:

Door God geschapen

Door Shell vernietigd

Milieu-advocaat Oronto Douglas over de kwalijke rol van een oliemultinational in Nigeria:

"Shell respecteert mens noch natuur"

Op 10 november 1995 reageerde de wereld geschokt op de executie van Ken Saro Wiwa door de junta van Nigeria. De officiële lezing luidde dat de schrijver/milieu-activist terechtstond wegens moord op vier stamhoofden. Maar algemeen wordt aangenomen, dat hij moest boeten voor het verzet van zijn Ogoni-volk tegen de verregaande vervuiling door multinational Shell.

Op uitnodiging van MilieuDefensie bezocht de Nigeriaanse advocaat voor Environmental Rights Action, Oronto Douglas, onlangs ons land. Zijn verhaal maakt duidelijk dat de strijd tegen vervuiling en onrecht nog lang niet gestreden is. "Wat de Shell in de Niger-delta uitspookt," zegt Douglas, "is in één woord onacceptabel. Shell is rechtstreeks betrokken bij de vernietiging van het milieu, de schending van mensenrechten en de uitbuiting van de bevolking."

"Door enorme hoeveelheden gas te verbranden, draagt Shell bij aan het broeikaseffect"

Shell plundert de natuurlijke rijkdommen van Ogoni-land, zegt Oronto Douglas. Maar de manier waarop maakt hem nog kwader.

"Sinds 1927 is Shell actief in Nigeria. Jaren later ontdekte het bedrijf, in het centrale deel van de Niger-delta, ruwe olie in commercieel interessante hoeveelheden. Vanaf dat moment wordt dat gebied op grote schaal geëxploiteerd. Wij vinden dat een onderneming sociale en ecologische verantwoordelijkheden heeft. Maar Shell kennelijk niet. Ik heb in Engeland gestudeerd en gezien hoe Shell zich daar gedraagt. Het verschil is schokkend! In Europa respecteren ze natuur en mens, maar in Nigeria absoluut niet. Oliewinning is sowieso schadelijk, maar je kunt die schade minimaliseren. Dat doet Shell niet. Ze zijn zo onverantwoordelijk bezig, dat het een verwoestend effect heeft.

Tussen 1937 en 1992 heeft Shell, over een breedte van tien meter en een lengte van 6000 kilometer, bomen omgehakt. Als een dementerende cartograaf, langs de seismografische lijnen. Daarnaast vernietigen ze het land ook nog met dynamiet. Dat brengen ze honderden meters onder het aardoppervlak tot ontploffing. Met rampzalige gevolgen voor flora, fauna... en de huizen, niet te vergeten. En dan komt de oliewinning zelf! Shell laat kanalen graven van de kust naar de olievelden. Daardoor komt zout water terecht in een zoet-watersysteem. Het resultaat is dramatisch. Vissen, planten, alles sterft. Shell had dat kunnen voorkomen met deugdelijke milieu-inpassingen, of door landverbindingen te gebruiken, in plaats van kanalen. De meeste vervuiling is veroorzaakt door onverantwoord gedrag en gebrek aan onderhoud. Shell beweert dat het komt door sabotage aan de pijpleidingen. Dat hebben ze echter nooit kunnen bewijzen. Het is telkens het woord van Shell tegenover dat van de samenleving. En dan is er nog de kwestie van het gas dat vrijkomt bij de oliewinning. In plaats van die grondstof fatsoenlijk te gebruiken, worden enorme hoeveelheden ervan zomaar verbrand. Op die manier draagt Shell nodeloos bij aan het broeikaseffect."

"Een aantal Ogoni's zijn door de Shell-politie gearresteerd en uitgeleverd aan het bewind"

Alsof de geüniformeerde macht van het regime nog niet voor genoeg repressie in Nigeria zorgt, houdt Shell er een eigen legertje agenten op na. Oronto Douglas: "In Afrika betekent mensenrechten: recht op overleven, recht op zelfbeschikking, recht om je cultuur en erfgoed te beschermen voor toekomstige generaties. Als een onderneming de bodem en het water vervuilt, schendt ze daarmee ons recht op overleven. Shell bedreigt dus onze mensenrechten. Ook door het geweld dat wordt gebruikt. Vijftien jaar geleden importeerde Shell 700 handwapens, bestemd voor de mobile police force. Met die wapens werden gewone mensen vermoord! Onlangs probeerde Shell opnieuw wapens in te voeren, maar publiciteit in de Britse pers verhinderde dat. Waarom is een multinational betrokken bij wapenimport? Waarom beschikt het in Nigeria over een eigen politiemacht? Officieel heeft de Shell-politie tot taak personeel en eigendommen van het bedrijf te beschermen. Maar in werkelijkheid gaan ze veel verder. Ze plegen onderzoek en verrichten arrestaties. Van de eenentwintig leden van de Ogoni-stam die al bijna drie jaar vastzitten, zijn sommigen door de Shell-politie opgepakt en overgedragen aan de militairen."

"Op het Shell-hoofdkantoor werd besloten het Ogoni-virus uit te roeien"

Oronto Douglas zegt zelf op de dodenlijst te staan, sinds hij Ken Saro Wiwa verdedigde. Zijn grootste angst is "stilletjes vergiftigd" worden, ook al is hij ondergedoken. Douglas kent de Nigeriaanse praktijk...

"De eenentwintig gearresteerde Ogoni's zijn beschuldigd van moord op vier stamhoofden. Maar ik denk dat Shell en de junta daar zelf achter zitten. Het was hun manier om het verzet te breken. Daarom was de regering ook niet geïnteresseerd in een openlijk onderzoek naar de moorden op de stamhoofden. Het verzet van de Ogoni-stam begon in 1990. Toen ontstond ð onder aanvoering van Ken Saro Wiwa ð een geweldloze beweging. Drie jaar later was die Movement for the Survival of the Ogoni People uitgegroeid tot een grote organisatie, die protesteerde tegen de praktijken van Shell. Uiteindelijk kwam het bedrijf daardoor zo onder druk te staan, dat op het hoofdkwartier in Londen besloten werd het Ogoni-virus uit te roeien. Shell was als de dood, dat andere bevolkingsgroepen het Ogoni-voorbeeld zouden volgen. Via een door Shell geregisseerde lastercampagne werd Ken Saro Wiwa afgeschilderd als een terrorist. De volgende stap was voor de militairen een klein kunstje: totale vernietiging van de beweging. In nauwe samenwerking met Shell veroorzaakte het regime een crisis in Ogoni-land. Ken Saro Wiwa werd met een aantal vrienden opgepakt en beschuldigd van moord. In dezelfde periode werden zo'n tweeduizend Ogoni's gedood. Wie dat op zijn geweten heeft moet nog onderzocht worden, maar wij menen zeker te weten dat agenten van het bewind en Shell dat gedaan hebben. Als advocaten van Saro Wiwa konden wij onomstotelijk bewijzen dat Ken en zijn mensen valselijk beschuldigd waren. En toch werden ze met z'n achten ter dood veroordeeld en geëxecuteerd. Het vonnis werd niet geveld door een gewone rechtbank, maar door een militair tribunaal. Bewijzen werden niet onderzocht en getuigen niet ondervraagd. De hele rechtszitting was een farce. Dat is bevestigd door de Britse Advocaten Liga en mensenrechtenorganisaties, die op onze uitnodiging het proces gevolgd hebben."

"Het enige verschil met Zuid-Afrika zit in de gezichten van de onderdrukkers"

De geschiedenis herhaalt zich, zegt Oronto Douglas. "Nigeria is opgericht door de multinationals. En nog maken ze de dienst uit. Het eerste verzet stak de kop op in 1895. De bewoners van de Niger-delta kwamen in opstand tegen de United African Company. Dat bedrijf exploiteerde palmolie, zonder er ook maar iets voor te betalen. De bevolking trok naar het UAC-hoofdkwartier en vernielde voorraden en werktuigen. De Company riep vervolgens de hulp in van de Britse marine. 4000 mensen werden afgeslacht. Honderd jaar later vielen er dus wéér 2000 doden in dat gebied. Van palmolie naar ruwe olie, van UAC naar Shell. De historie van Nigeria is er een van multinationale onderdrukking, onrecht, vernietiging en uitbuiting."

"De militairen zorgen voor de stabiliteit, de ondernemingen voor de illegale winsten. Maar die komen alléén ten goede aan de elite. De overgrote meerderheid van de Nigerianen leeft in bittere armoede. Terwijl het land eigenlijk heel rijk is. De situatie is te vergelijken met die van Zuid-Afrika tot enkele jaren geleden. Het enige verschil zit in de gezichten van de onderdrukkers. Dezelfde woede en pijn die in Zuid-Afrika bestonden, vind je in Nigeria. Voor mij staat het als een paal boven water dat Shell een koloniale macht is. Een macht, die arrogant is en beslissingen over leven en dood neemt. Zonder rekening te houden met de belangen en de rechten van de bevolking. Wat mij betreft komt er vandaag nog een boycot van Shell op gang. Het lijkt de enige manier om het bedrijf te dwingen zijn kwalijke beleid te veranderen."