Spanning september 2009 :: Verhoging AOW-leeftijd ongewenst, onzinnig en onnodig

Verhoging AOW-leeftijd ongewenst, onzinnig en onnodig

Tekst Nico Schouten

Het is wonderlijk om te zien hoe kritiekloos de massamedia omgaan met pleidooien voor een verhoging van de AOW-leeftijd. Er wordt een trend gezet in plaats van een serieus debat gevoerd. Niettemin geven opiniepeilingen aan dat de meerderheid tegen is. Maar er is ook gelatenheid. En voor veel jongeren valt de AOW-leeftijd buiten hun horizon. De voorstanders speculeren daarop.

Naast het voeren van campagne, moeten we het debat ook inhoudelijk goed voeren, want de voorstanders vindt men vooral onder de hoger opgeleide lagen van de bevolking. Dat zijn de mensen met een hogere gezonde levensverwachting en meestal ook interessanter werk. Ze zijn oververtegenwoordigd in de publieke meningsvorming. Ze zijn begrijpelijkerwijze ook oververtegenwoordigd in de Tweede Kamer en in adviesraden.

In 2006-7 schreef ik voor het Wetenschappelijk Bureau van de SP het rapport De vergrijzing betaalbaar, de cijfers en politiek keuzes achter het vergrijzingsdebat. Dit rapport ging vooral in op het debat over de kosten van AOW en de gezondheidszorg. De inhoud staat nog steeds als een huis, maar we zijn twee jaar verder en nu staat de AOW-leeftijd centraal in het debat. Daarom komt er nu een nieuw rapport dat alleen dáárover gaat, met dezelfde titel als de titel die boven dit artikel staat. Het rapport gaat kritisch in op argumenten van de voorstanders en brengt gezichtspunten naar voren die bij hen amper aandacht krijgen.

Toename levensverwachting geen argument

In het nieuwe rapport besteed ik veel aandacht aan de levensverwachting. Sterftecijfers van rond 1957 tonen aan dat de AOW-leeftijd van 65 toen voor vrij veel mensen te hoog was. Gegevens over 1993 en later laten zien dat door de verhoging van de AOW-leeftijd naar 67 jaar ruwweg gesproken vier procent van iedere generatie de AOW niet haalt (bovenop het aantal dat de 65 niet haalt). Dat zijn dus de mensen die in die twee jaar overlijden en dat zijn in de praktijk vooral mensen met een lagere opleiding. Want zij hebben gemiddeld genomen een lagere levensverwachting. Zij hebben ook minder gezonde jaren. Een flink deel kampt al voor het 65e jaar met gezondheidsproblemen. Het is daarom onterecht de toename van de levensverwachting te gebruiken als argument dat mensen langer kunnen doorwerken. Men kan zelfs stellen dat de levensverwachting mede is toegenomen door de vroegere pensionering in afgelopen decennia.

Bezuinigingsmaatregel

Het rapport rekent ook af met de demagogie dat de vergrijzing een veel te grote druk legt op de schouders van de potentiële beroepsbevolking. De verhoging van de AOW-leeftijd is vooral een bezuinigingsmaatregel. Volgens een berekening van het CPB zou het vanaf de volledige invoering in 2040 vier miljard euro per jaar kunnen opleveren. De onderbouwing hiervan is dubieus. Want er wordt vanuit gegaan dat een groot aantal mensen toch eerder met pensioen gaat, zodat de kosten voor werkloosheid en bijstand niet veel zullen toenemen. Maar dan kan men niet rekenen op een besparing bij de pensioenpremies, want er moet een AOW-gat worden overbrugd.

En als dit niet gaat is het handiger om toch zo lang mogelijk in de WW of de bijstand te blijven zitten in plaats van eerder je pensioen op te eten. Het CPB rekent zich rijk en dat doet minister Donner ook.

Bij de prognose wordt ook geen rekening gehouden met een autonome groei van de arbeidsdeelname van 65-plussers. Er wordt dus een verkeerde vergelijking gemaakt. Er wordt winst ingeboekt die er toch wel zou komen en die kan groeien als het mensen makkelijker wordt gemaakt om vrijwillig door te werken als ze 65 zijn. Het moet dan wel gaan om extra banen, want de doorstroming voor jongere werknemers en schoolverlaters mag niet worden belemmerd. Ook hiervoor is er geen aandacht.

Het rapport Verhoging AOW-leeftijd ongewenst, onzinnig en onnodig, geschreven door Nico Schouten van het

Wetenschappelijk Bureau is via de online SP-shop te bestellen: www.sp.nl/service/goederen