Spanning, januari 2008 :: Inleiding: Kinderarbeid, school de beste werkplaats

Kinderarbeid wordt al jaren als een groot maatschappelijk probleem gezien. Wie krijgt er geen tranen in de ogen bij het zien van een foto waarop een kind van vier jaar op een berg afval zit om blikjes plat te slaan voor de handel. Zeker mensen die zelf kinderen hebben, kunnen en willen zich niet voorstellen dat hun eigen bloedje daar zou zitten.

Zouden de ouders die rond 1830 in Nederland hun kind naar een werkplaats droegen om het daar te laten werken ook die weerzin hebben gevoeld? Of zagen ze het als een voor de hand liggende oplossing om als arbeidersgezin te overleven in een bikkelharde maatschappij? Zoals ouders het nu heel normaal vinden dat hun veertienjarige een bijbaantje heeft omdat ’ie zo alsnog de nieuwste iPhone kan kopen, zonder welke hij zich niet staande kan houden in de bikkelharde je-bent-wat-je-kooptmaatschappij. Of ouders er in 1830 zo luchtig over dachten kunnen we niet te weten komen omdat aan die mensen vrijwel nooit iets werd gevraagd. Onder de meer gegoeden kwam langzaam maar zeker wel de opvatting op dat mensen recht hebben op een onbekommerde kindertijd. Daarbij hoorde in hun opvatting dan ook dat kinderen naar school gaan, want dat betekent dat ze het ook in hun latere leven verder kunnen schoppen. Dat was nog goed voor de economie ook. Iedereen blij.

In zijn bijdrage aan deze Spanning wijst de historicus Cor Smit erop dat het baanbreken van die moderne inzichten niet vanzelf ging. Veel moderne kapitalistische ondernemers hadden er helemaal geen probleem mee om zeer jonge kinderen aan machines aan het werk te zetten. Slechts maatschappelijke discussie en een wetswijziging maakten een einde aan dit misbruik van kinderen.

De les die we uit dat verleden kunnen trekken is dat afschaffing van kinderarbeid niet zonder strijd gaat. Er zullen altijd tegenkrachten zijn die voor het kortzichtige, egoïstische gewin kinderen in dienst willen nemen. Ook zullen sommige ouders hun kinderen door armoede gedwongen naar die bazen laten gaan. De oplossing van het probleem waarvoor zowel de hoogleraar kinderarbeid Lieten als de woordvoerder van de Internationale Arbeids Organisatie (ILO) Röselaers pleiten is niet eenvoudig. Alleen maar een wettelijk verbod uitvaardigen, leidt waarschijnlijk niet tot het gewenste resultaat. Ook een minimumloon en goede onderwijsvoorzieningen horen bij het noodzakelijke pakket maatregelen. Vanuit de ontwikkelde landen van het kapitalisme is het zaak om druk uit te oefenen op bedrijven die betrokken zijn bij de handel en productie in landen met kinderarbeid.

De strijd tegen kinderarbeid maakt deel uit van de bredere strijd tegen armoede. In het kader van die strijd schreven Ewout Irrgang en Riekje Camara het rapport Een Betere Wereld Begint Nu waaraan in deze Spanning ook aandacht wordt besteed.

In de serie het Rijke Rooie Leven vertelt Margreet Schrevel het een en ander over het leven van Van Kol, de man die rond 1900 niet alleen woordvoerder koloniale zaken van de SDAP was maar zelf ook optrad als een koloniaal.