Spanning, oktober 2006 :: Het nieuwe optimisme van Huub Oosterhuis
Het nieuwe optimisme van Huub Oosterhuis
Voor veel bezoekers van het 14e SP-Congres was de toespraak van lijstduwer Huub Oosterhuis een van de hoogtepunten van de dag. De dichter en theoloog Oosterhuis pleit daarin voor het opkomen voor alles wat zwak is in de samenleving. Hieronder drukken wij deze toespraak af, voorafgegaan door een inleiding van Anja Meulenbelt, lid van de Eerste Kamer voor de SP.
‘Jezus, we worden toch geen gristelijke partij?’ hoorde ik een SP’er zeggen na de toespraak van Huub Oosterhuis, de lijstduwer, op het SP-Congres. Een ander was weggelopen, die wilde het niet horen. Haar hele verleden als kind in een zwaar gereformeerd nest kwam weer boven. Toch waren er veel meer die zeiden: ik ben niet gelovig, maar ik was wel geraakt door dat verhaal.
Voor mij, die al jarenlang zondags bij Oosterhuis in de kerk zit, in de Amsterdamse Studentenekklesia, de plek waar ik me heb laten dopen (en die ik als grap, maar toch ook weer niet, mijn ‘linkse kerk’ noem), is het niet verbazingwekkend dat ongelovige Jan en gelovige Huub elkaar hebben gevonden. Ze delen een aantal principes: de vertaling van het SP-socialisme in ‘menselijke waardigheid, gelijkwaardigheid en solidariteit’ ligt heel dicht tegen de werkelijke oorsprong van het christendom aan, zoals dat door Oosterhuis c.s. weer wordt opgediept en uitgediept. Het evangelie dat zegt dat Jezus zich vereenzelvigde met de ‘minsten der mensen’, en wilde dat de armen niet meer arm zouden zijn. En dat hij vond dat iedereen dat moest willen en zijn leven moest veranderen om aan die omwenteling deel te nemen.
Gekscherend zeg ik wel eens dat alle devote SP’ers, die maar doorgaan met flyeren en betogen en huuracties organiseren en moskeeën langs gaan, allemaal op hun manier ‘gelovig’ zijn. Waar haal je anders de energie vandaan om tegen de politieke ontwikkelingen in te blijven geloven dat een betere wereld mogelijk is? En wereld zonder armoede, of ten minste een wereld met minder armoede? Of God bestaat of niet zou helemaal niet zo hoog op onze agenda hoeven te staan, heeft Oosterhuis wel eens gezegd. Maar dat we armoede niet verdragen, en de behandeling van vluchtelingen en asielzoekers, dat we ons zorgen maken over de verharding en de polarisatie, en de uitverkoop van de beschaving, dat wel.
En Marx dan, die gezegd heeft dat godsdienst de opium is van het volk? In het boek Socialisme. What’s Left?, samengesteld door Ronald van Raak, legt Oosterhuis uit dat Marx in zijn tijd volstrekt gelijk had om de kerk te zien als klassenvijand. De kerk die fungeerde als ‘pleitbezorger van de door God gevestigde orde’, die bepaalde dat de armen nu eenmaal arm waren, maar als ze braaf en vroom bleven daarvoor in het hiernamaals beloond zouden worden. ‘Tegenover deze christelijke godsdienstigheid moest het socialisme zich wel atheïstisch noemen’, schrijft Oosterhuis. Maar er is nog een ander verhaal. Vele socialisten en revolutionairen haalden hun inspiratie uit het evangelie. Domela Nieuwenhuis begon als predikant. In Chili en Nicaragua werden opstanden tegen dictaturen geleid door priesters en theologen, in het verzet tegen de apartheid in Zuid-Afrika speelden christenen als Desmond Tutu een grote rol.
Dat religie, opnieuw, een rol speelt in het debat heeft misschien vooral te maken met de schok die Nederland trof toen de nieuwe Nederlanders uit Turkije en Marokko hun godsdienst, de islam, mee naar Nederland namen. Voor veel net ontzuilde en seculiere Nederlanders die hier al langer waren wordt religie vaak geassocieerd met conservatisme. Een conservatisme dat we hier net achter de rug leken te hebben. Toch bleken die moslim-migranten bij de laatste verkiezingen massaal op links te stemmen. Dat gooit onze overzichtelijke categorieën aardig in de war. Ondertussen, en dat is waar gelovige en niet-gelovige socialisten elkaar vinden, zitten we met een regering die openlijk uitgaat van een ‘chistelijk-joodse cultuur’, en tegelijk ongeveer alles doet waar Jezus tegen ageerde: de armen worden armer, de verzorgingsstaat wordt afgebroken, meer marktdenken is ingevoerd in de zorg, en vluchtelingen worden behandeld als criminelen. Of het CDA zo vriendelijk wil zijn om te kiezen: toon je sociale hart, of lever anders die C maar weer in!
Nee, de SP wordt geen christelijke partij! Maar wel één waar de ‘ware’ christenen, die van ‘heb de ander lief die is als jij’, en van ‘mens waar is je broer’, zich thuis horen te voelen.