Tribune 03/2006 :: 7 maart 2006: De verdubbeling onder de loep

De verdubbeling onder de loep

7 maart 2006: cijfers, analyses en commentaren

Tekst: Ronald Kennedy, Elma Verhey, Rob Janssen

Foto: Suzanne van de Kerk Illustratie: Gideon Borman

De verkiezingswinst van 7 maart laat zich alleen in superlatieven beschrijven. Het aantal raadszetels verdubbelde en er was niet één gemeente waar de SP meedeed, waar geen zetels werden behaald. In de gemeenten Heerlen, Doesburg, Uden, Boxmeer, Valkenburg, Oss en Vught werd de SP de grootste partij. In Vught zelfs in één klap. Lijsttrekker Henri Swinkels treedt daar niet alleen voor het eerst aan; hij zal meteen met een voorstel moeten komen voor de vorming van een college.

‘Een communistische overwinning,’ grapte Agnes Kant tijdens de verkiezingsavond over het resultaat in haar woonplaats Doesburg. 38,3 procent van de stemmen haalde de SP in de Gelderse plaats; een aanzienlijke winst nota bene ten opzichte van het vier jaar geleden al opvallend hoge percentage van 32,4 procent. In Doesburg verloor de PvdA (in percentage) en SP-wethouder Bouman denkt dat de winst van zijn partij mede te danken is aan het hoge aantal allochtonen dat vertrouwen in het beleid heeft.

Oss, en ook Schijndel, Zoetermeer, en Leidschendam, zijn een geval apart. Het zijn de enige gemeenten waar verlies werd geboekt. In Oss (nog steeds goed voor 28,9 procent van de stemmen) verloor de SP vier zetels. ‘Niet leuk’, geeft raadslid Paul Peters ruiterlijk toe. Op verlies was gerekend, maar op vier zetels? Zoveel niet. Hij wijt het aan de slag om het ziekenhuis die werd verloren, aan het ‘Wouter Bos-effect’(de PvdA had twee zetels en nu vijf), maar ook aan het feit dat de SP de afgelopen jaren minder zichtbaar is geweest. Het grote aantal van vijftien (!) raadszetels en de drie wethouders hadden een prijs.

Is de winst in al die andere plaatsen te danken aan de landelijke uitstraling van de SP? Ja en nee. Nieuwkomers van Almelo tot Zandvoort profiteerden daar natuurlijk van. Maar alleen lokale inspanningen verklaren waarom in plaatsen als Haarlem, Leiden, Lelystad of Delft zoveel winst is geboekt. Lijsttrekker Hilde van der Molen in Haarlem (van twee naar zeven zetels) ziet het zo: ‘Op twee zetels winst rekenden we, vanwege de landelijke uitstraling van de SP. En op nog eentje omdat wij ons hebben verzet tegen de bouw van een nieuw, duur stadskantoor, waar veel protest tegen bestaat. Maar die extra twee zetels hebben we te danken aan alle acties die we hebben gevoerd en aan onze hulpdiensten. Interessant is verder, dat we ditmaal opvallend goed scoorden in de wijken met koopwoningen.’

Interessant fenomeen is ook dat in Nijmegen en Boxmeer, waar de SP collegeverantwoordelijkheid draagt, winst is geboekt. Volgens de Boxmeerse wethouder Emile Roemer heeft dat alles te maken met het functioneren van de lokale afdeling. ‘Toen Beppe (Vermeent -red.) en ik wethouder werden, konden we ons natuurlijk veel minder met het afdelingswerk bezighouden. Maar we beseften, dat het van levensbelang is om aan de lokale basis te blijven bouwen. We moesten back to the roots gaan en ons opnieuw afvragen: Wat is ons bestaansrecht als partij en hoe belangrijk is het gegeven van ‘actie en fractie’? Het was een lang proces, maar het is gelukt en we hebben ervan geprofiteerd. Tijdens de campagne konden we niet minder dan zestig man permanent op de been brengen. Al die mensen op straat vormden de sleutel van ons succes in Boxmeer,’ aldus Roemer.

In de twee plaatsen waar de SP besloot uit het college te stappen omdat de coalitiegenoten gemaakte afspraken niet nakwamen, is dat door de kiezer maar al te goed begrepen. In Culemborg werd gewonnen en in Heerlen werd de SP op overdonderende wijze zelfs de grootste partij: van zeven naar elf zetels. Heerlens raadslid en ex-wethouder Peter van Zutphen: ‘Natuurlijk heeft de gunstige landelijke tendens een rol gespeeld. Maar de overwinning in Heerlen heeft ook alles te maken met het feit dat wij destijds kozen voor onze principes en gemaakte afspraken en opstapten. Iedereen in Heerlen - vriend en vijand – zei het: Eindelijk een partij die de rug recht houdt en niet aan het wethouderspluche vastgeplakt zit. De mensen weten precies hoe de vork hier in de steel zit.’

Het patroon dat zich in 32 jaar gemeenteraadspolitiek aftekent, wordt door deze historische uitslag alleen maar bevestigd. De SP groeit van klein naar groter, groot. En het geldt ook voor de steden.

De echte groei begon in Oss; Tilburg, Nijmegen en Heerlen waren moeilijker te veroveren. Maar nu is de SP ook groot in steden als Arnhem, Groningen, Haarlem, Leiden of Eindhoven. In bijna de helft van de vijftig grootste gemeenten is zelfs sprake van een linkse meerderheid (PvdA, SP en GroenLinks). Het legt een grote verantwoordelijkheid op de SP, vindt Bernard Gerard, lijsttrekker in Eindhoven (van drie naar zes zetels). ‘Natuurlijk moeten we de onderhandelingen ingaan. De kiezer verwacht dat ook van ons. Maar alleen als er echt iets te winnen valt, moeten we het ook doen.’

Ook in de vier grootste steden boerde de partij goed. In Rotterdam krabbelde de SP met twee zetels weer wat op na het echec van 2002 (van vier naar één zetel) en ook in Den Haag en Utrecht werd twee zetels winst geboekt. In Amsterdam bedroeg de winst in zetels eveneens twee, maar met 13,3 procent had de hoofdstad wel het hoogste aantal stemmen van de grootste vier.

Commentaren uit het land

‘In Heerlen zijn de mensen dubbel gepakt. Eerst door het kabinet en toen door het college!‘

Riet de Wit, lijsttrekker in Heerlen.

‘Sommige mensen roepen: Jullie succes is te danken aan het ‘Jan-Marijnissen-effect’. Maar dat Jan-Marijnissen-effect komt direct uit de samenleving!

John van den Heuvel, afdelingsvoorzitter in Lelystad

‘Met onze acties, onze manier van debatteren en profileren hebben we de zittende partijen verrast. Gewoon door aan de mensen duidelijk te maken waar ons hart naar uit gaat in Vught.’

Henri Swinkels, lijsttrekker in Vught

‘We waren weliswaar collegepartij, maar nooit lieten we de banden los met de mensen.’

Willem Bouman, lijsttrekker en wethouder in Doesburg

Lees ook:

• Een droom gaat in vervulling
• Raadsverkiezingen 7 maart 2006, uitslagen SP