Tribune, 01/2006: Blunderend het jaar door

Tribune, januari 2006

Blunderend het jaar door

Tekst: Elma Verhey Illustratie: Gideon Borman / www.immitz.nl

Januari: Remkes weigert uit zijn luie stoel te komen

De prijs voor de eerste brekebeen van 2005 komt zonder meer toe aan Johan Remkes. Vanuit zijn buitenhuis op het vooral onder oudere heren geliefde Thaise eiland Koh Samui (dat gespaard bleef van de Tsunami-ramp) liet de minister van Binnenlandse Zaken weten in goede gezondheid te verkeren (dank u). Maar dat hij niet van plan was zijn vakantie te onderbreken voor een bezoek aan het rampgebied. De Tweede Kamer kwam er aan te pas om Remkes uit zijn luie stoel te krijgen. Pikant detail: samen met zijn ‘Groningse vriendenclub’ bleek Remkes ook een optrekje te bezitten in het al even zwoele Brazilië.

Koud terug van reces werd minister van Economische Zaken Laurens-Jan Brinkhorst op het matje geroepen vanwege de administratieve chaos bij energiebedrijven. Zoals gebruikelijk werd er véél onderzoek aangekondigd.

Februari: Nicolai vindt dat de kiezers net zo goed thuis kunnen blijven

Piet-Hein Donner (Justitie) en Cees Veerman (Landbouw) traden aan voor een spoeddebat, aangevraagd door de SP. In een uitgelekt rapport stond zwart op wit wat insiders al jaren weten: veevoervervuilers en andere milieucriminelen worden door justitie geen strobreed in de weg gelegd. Krista van Velzen: ‘Zo tiert ‘Nederland Fraudeland’ welig voort.’

Staatssecretaris Atzo Nicolaï van Europese Zaken (eerlijk hadden we nooit eerder van de goede man gehoord) meende dat de kiezers bij het Europese referendum net zo goed thuis konden blijven; het kabinet trok zich toch niks van de uitslag aan. Wat niet wegnam dat hij een ‘oorlogskas’ wilde aanboren, die de kiezers op andere Europese gedachten moest brengen. In november werd bekend dat de ‘stemt-u-toch-alstublieft-vóór-Europa-campagne’ (3,5 miljoen euro) uit een wel héél bijzonder potje was betaald: een fonds voor internationale samenwerking, doorgaans bedoeld voor vredesoperaties.

Minister van Vreemdelingenzaken Rita Verdonk werd naar de Kamer gehaald vanwege de onthulling door Netwerk, dat de Immigratie en Naturalisatiedienst (IND) vertrouwelijke informatie over uitgeprocedeerde asielzoekers doorgeeft aan de autoriteiten van Congo. Niks van waar, loog Verdonk. Voorspellende conclusie van de SP: ‘Over deze zaak is het laatste woord nog niet gezegd.’

Maart: Thom de Graaf, de enige minister met principes

Verdonk toonde wederom tanden met haar actie tegen ‘26.000 Gezichten’, filmpjes over uitgeprocedeerde asielzoekers. Media werden om de oren geslagen met dossiers waaruit zou moeten blijken dat de vluchtverhalen uit de duim waren gezogen (hoezo privacy?) en financiers van het project werden bedreigd met stopzetting van subsidie.

Defensieminister Henk Kamp wist te vertellen dat Irak helemaal geen kernwapens bezat, en over de Amerikaans/Britse oorlogsstrategie was hij ook niet te spreken. Terwijl Nederland nog bijkwam over zoveel eerlijkheid, peuterde Kamp dertig kruisraketten los, die dringend nodig zijn in ‘de strijd tegen het terrorisme’.

Maart stond verder geheel in het teken van Thom De Graaf, minister voor Bestuurlijke Vernieuwing. Hij toerde met een bus door Nederland, in een laatste poging de gekozen burgemeester aan de man te brengen. Zijn definitieve nederlaag haalde De Graaf in de Eerste Kamer. Exit een huilende Thom, de enige minister dit jaar die over principes bleek te beschikken.

Even leek het Kabinet te wankelen, maar de verkiezingen waar Jan Marijnissen om vroeg, kwamen er niet. D66 verving De Graaf door Alexander Pechtold, die met het plannetje kwam om ‘softdrugboulevards’ aan te leggen, een soort afwerkplek voor verslaafden. Van bestuurlijke vernieuwing, ooit de ‘kroonjuwelen’ van D66, werd weinig meer vernomen. Ronald van Raak: ‘De ideeën van Pechtold daarover passen op een bierviltje.’

April: Donner dreigt met oorlog

Een sidderende CDA-achterban kreeg van Donner ingepeperd dat áls Nederland het waagde tegen het referendum over de Europese Grondwet te stemmen, er een ‘Balkan-scenario’ dreigde, compleet met oorlog en al. Harry van Bommel: ‘Ik hoop niet dat dit het niveau is waarop de regering de campagne wil gaan voeren.’ Het werd erger. Minister van Buitenlandse Zaken Ben Bot dreigde met een ‘economische dip’. Toen ‘het volk’ ook daar niet van onder de indruk raakte (de peilingen bleven ‘nee’), liet het kabinet onderzoeken of het referendum niet kon worden afgeblazen.

April was ook de maand van premier Jan-Peter Balkende, die na de stroom berichten over zelfverrijking door topbestuurders, met zijn langverwachte deltaplan kwam. Iedereen werd vriendelijk verzocht niet meer te graaien. Agnes Kant: ‘Het is zó slap, dat ik moet concluderen dat onze premier van ‘normen en waarden’ zijn verontwaardiging slechts veinst.’ In juni werd bekend dat salarissen van topmanagers met gemiddeld dertien procent waren gestegen.

Mei: Zalm liegt dat het dik in orde is met de euro

Gerrit Zalm, minister van Financiën, schitterde in mei. Oud-directeur Szász van De Nederlandsche Bank vertelde dat de gulden bij de overgang naar de euro was onder-gewaardeerd – eindelijk een official die toegaf dat de prijzen exorbitant zijn gestegen. De opvolger van Szász, Brouwer, viel hem bij. Maar volgens Zalm moesten we de beide heren niet geloven. ‘De mensen hebben waar voor hun geld gekregen’, zei hij zonder blikken of blozen. Het parlementaire onderzoek waar de SP om vroeg kwam er niet.

De sfeer rond het referendum werd er niet prettiger op door minister Brinkhorst. Bij een ‘nee’ zou in Nederland het ‘het licht uitgaan’. Een wanhopige Bot vroeg de kiezers maar liever niet te stemmen. Dat kan ik beter, dacht Balkenende. Hij bracht een afwijzing in verband met Auschwitz. ‘Je hebt elkaar in Europa echt nodig om zulke dingen te voorkomen. Daar mag best meer aandacht voor zijn.’

Juni: De Geus kiepert tienduizenden arbeidsongeschikten in de bijstand

Op 2 juni stemden de Nederlandse kiezers massaal tegen de Europese Grondwet. Een groot succes voor de SP. Een deemoedige Balkenende kondigde een – dringend nodige – discussie aan. Die werd een paar maanden later bij gebrek aan Haagse belangstelling afgeblazen. Het viel ‘de domme nee-stemmers’ toch niet uit te leggen.

Donner mocht ook in juni weer spierballen tonen. De ontsnapte TBS-er Wilhelm S. werd opgepakt vanwege de moord op een 73-jarige Amsterdammer. De enorme hoeveelheid fouten die er in de zaak Wilhelm S. waren gemaakt, zorgden voor speculaties over een aftreden. Maar Donner hield zich dapper staande. Net als Verdonk, die op het bericht van Netwerk, dat de IND wel degelijk informatie over ex-asielzoekers doorsluist naar de Congolese autoriteiten, stug volhield dat allemaal net niet waar was.

22 juni werd een historische dag. Door de afschaffing van de WAO, ooit het ‘kroonjuweel’ van Nederland, werden 150.000 mensen naar de bijstand verwezen. Nog afgezien van toekomstige arbeidsongeschikten. Blind, doof, een been kwijt, of een andere lelijke kwaal? Volgens Aart-Jan de Geus komt u heus nog wel aan de slag.‘Bij chaos ben ik weg,’ sprak Hans Hoogervorst ferm, toen alle deskundigen een puinhoop voorzagen, vanwege zijn nieuwe zorgstelsel. Daar houden we hem aan.

Juli: Verdonk verwijst vierduizend asielzoekers naar de straat

Met zachte hand lukt het niet, concludeerde Verdonk. Dus moest het leefgeld van vierduizend ama’s (minderjarige asielzoekers) worden ingetrokken. Waar de SP-fractie voor waarschuwde gebeurde: de jongeren, hier dubbel en dik ingeburgerd, gingen niet terug, maar zwierven over straat. In december waren tachtig gemeenten het op-straat-zet-beleid van Verdonk beu. Als het zo doorgaat, voeren wij uw beleid niet meer uit, kondigden ze aan.

De Geus kreeg een rapport van de Gezondheidsraad onder de neus, waarin stond dat de uitvoering van de nieuwe WAO-wet technisch onmogelijk was. Tegen de Kamer had De Geus volgehouden (gelogen?) dat hij zich ervan had ‘vergewist’, dat de Gezondheidsraad achter hem stond. De Geus kreeg ook de provincie Groningen op de stoep, die vanwege een motie van de SP in de Staten, aandacht vroeg voor het groeiende armoedevraagstuk. De nieuwe Wet Werk en Bijstand (WWB) – waarin ook al die ‘genezen’ verklaarde WAO’ers belanden – zorgt er ook in Groningen voor dat steeds meer mensen zijn aangewezen op voedselbanken. Jan de Wit: ‘Bij WWB dacht ik eerst nog aan Wet, Water en Brood, maar laat dat Brood er ook maar vanaf’.

Augustus: de ‘hardwerkende’ Veerman krijgt vergiffenis

Augustus was geen vakantiemaand voor minister Veerman. Hij dreigde met aftreden als er aan de EU-landbouwsubsidies werd getornd. Nogal wiedes: Veerman bleek 180.000 euro subsidie te ontvangen voor zijn eigen Franse landbouwbedrijven. Hij had niet eens de moeite genomen om zijn investeringen onder te brengen in een aparte stichting, zodat hij althans op papier niet van belangenverstrengeling beschuldigd zou kunnen worden. De ‘slordigheid’ werd de ‘hardwerkende’ Veerman graag vergeven. Pikant detail: op de vraag van de SP of er soms méér kabinetsleden waren met niet gemelde nevenfuncties, bekende minister Remkes dat hij ambassadeur is van het Jenevergenootschap.

Voor minister van Volkshuisvesting Sybilla Dekker was de vakantiepret er ook af, toen de Volkskrant een boekje open deed over de riante salarissen van directeuren van woningbouwcorporaties (200.000 euro en hoger). Een verontwaardigde Dekker vond dat dat niet kon. Realiseerden de dames en heren zich wel dat de enorme vermogens door belastingbetalers bij elkaar zijn gebracht? Krista van Velzen was ontroerd, maar toen puntje bij paaltje kwam zei de minister geen maatregelen te zullen nemen.

September: Donner komt met alles weg

De dagen van Donner leken geteld, toen (alweer) Netwerk onthulde dat het Openbaar Ministerie de rechtbank had voorgelogen. Er was destijds DNA-materiaal gevonden dat niet overeen kwam met het DNA van Cees B., de man die vier jaar onschuldig vastzat voor de Schiedammer parkmoord. Het OM, dolgelukkig met de ‘bekentenis’ van B., had die informatie weggemoffeld. Nederland stond op z’n kop. Maar Donner wist de schuld in de schoenen van ‘de media’ te schuiven, die de zaak hadden ‘opgeblazen’. De motie van wantrouwen van SP en GroenLinks haalde het niet.

Donner kwam ook weg met de zaak Khan, de Pakistaanse atoomspion. Diens strafdossier was verdwenen en de vice-president van de rechtbank Amsterdam opperde dat het wel eens in opdracht van de CIA kon zijn gebeurd. Ex-premier Ruud Lubbers verraste vriend en vijand met het verhaal dat Nederland Khan op verzoek van de CIA had laten lopen. Het kwam de Amerikanen destijds goed uit als Pakistan een atoombom ter beschikking kreeg.

Donner bleek al maanden te weten dat het dossier Khan zoek was. Hoe dat te rijmen viel met het verhaal dat hij Krista van Velzen had verteld (‘dossier-onderzoek heeft geen inmenging van de CIA aangetoond’) bleef een raadsel.

Hoogervorst gaf blijk van zijn ‘niveau’ door tijdens de Algemene Beschouwingen, toen het over het vermaledijde zorgstelsel ging, een kotsgebaar te maken.

Oktober: ‘correct’ en ‘adequaat’ gehandeld

In de herfst was staatssecretaris Henk van Hoof (Sociale Zaken) aan zet met zijn plan om alle voorschriften over arbeidsomstandigheden af te afschaffen. Zelfs het recht bij de bedrijfsarts op spreekuur te gaan, moest in de prullenbak. Verdonk had ook een ideetje. Buitenlanders die een overtreding begaan, moesten onmiddellijk op het vliegtuig worden gezet. Dat de Nederlandse wetgeving (gelukkig) niet toestaat dat mensen die hier legaal verblijven na een winkeldiefstal over de grens worden gezet, was een detail dat ‘nader’ zou worden onderzocht.

Artsen worden onder druk gezet WAO’ers die medisch gezien arbeidsongeschikt zijn, toch goed te keuren, wist RTL-nieuws te melden. Een zaak waar de SP zich al maanden druk over maakt. Minister De Geus hield vol dat het leugens waren.

Wat collega Kamp kan, kan ik ook, moet Bot hebben gedacht. Dus herhaalde hij nog maar eens dat de inval in Irak ‘misschien niet verstandig’ was geweest. Een boze Balkenende kwam er aan te pas om Bot bij de les te houden. Minister Pechtold mocht twee keer excuses maken bij de MP. Eerst vanwege zijn uitspraak over de hyptheekrenteaftrek, en een week later toen hij het kabinet verweet onnodige angst te creëren. ‘We moeten eens wat minder kakelen over terreurdreiging.’

In de nacht van 27 oktober brandde het cellencomplex op Schiphol af. Elf mensen vonden de dood. Al snel deden verhalen de ronde over de slechte brandveiligheid en deuren die niet opengingen. Maar Verdonk en Donner hadden geen onderzoek nodig. Zij wisten op voorhand al dat er ‘correct’ en ‘adequaat’ was gehandeld.

November: Hoogervorst vindt de actie Noodrem ‘misleidend’

Vanwege alarmerende berichten over de opvang van de Schiphol-slachtoffers werden Verdonk en Donner naar de Kamer gehaald. De media kregen weer eens de schuld. En hoe VluchtelingenWerk en Amnesty kwamen bij verhalen over mensen die in isoleercellen waren gezet? Het woord ‘leugens’ viel nog net niet. De SP vroeg Verdonk opnieuw om clementie. IJzeren Rita kondigde aan iedereen bij de eerste de beste gelegenheid op het vliegtuig te zetten.

Minister Hoogervorst leek het tijd weer eens iets van zich te laten horen. De Actie Noodrem van de SP over het nieuwe zorgstelsel was ‘misleidend’. En dat steeds meer artsen actiemateriaal in hun wachtkamers neerlegden? Hoe durfden ze!

De twee bebaarde, in djellaba’ s geklede mannen die op CS Amsterdam in de boeien waren geslagen wegens terroristisch uiterlijk, schreven een brief aan de Eerste Kamer. Tiny Kox nodigde hen uit voor de Algemene Beschouwingen. Veel senatoren lieten weten zich zorgen te maken over het opgeklopte terrorismegedoe. Maar Verdonk en Balkenende, ook aanwezig, vonden het niet nodig de twee zelfs maar te woord te staan.

December: ‘Geeft niks hoor Rita’

December was een ware feestmaand. Verdonk hield een iets te ijverig pikkende ekster voor een terreuraanslag. Donner vond het maar flauwekul dat de gemeente Haarlemmermeer het cellencomplex op Schiphol wilde sluiten. Niemand minder dan Pieter van Vollenhoven, voorzitter van de Onderzoeksraad voor Veiligheid, zette Donner voor schut. Hij had zoveel missers ontdekt bij de brand op Schiphol, dat alle cellencomplexen die op dezelfde manier waren gebouwd, onmiddellijk moesten worden gecontroleerd. ‘Je wilt het als Raad niet op je geweten hebben dat straks weer ergens iets misgaat en je hebt er niet voor gewaarschuwd.’ De rechtbank van Den Haag stelde vast dat de IND een van de dodelijke Schiphol-slachtoffers onterecht had laten opsluiten (foutje bedankt).

Dezelfde IND bleek niet alleen de Congolese autoriteiten te hebben verteld dat de terugkerende landgenoten afgewezen asielzoekers waren, maar ook autoriteiten in 31 andere landen. Verdonk kon niet anders dan toegegeven dat ze de Kamer had voorgelogen. ‘Geeft niks hoor Rita’, troostten de coalitiepartijen haar. Zelfs het onderzoek naar de IND waar de SP om vroeg, kwam er niet.

Hoezeer het kabinet opgaat in de wedstrijd ‘wie heeft de meeste spierballen’, bleek uit de 35 euro affaire, het presentje dat de Kamer had bedacht voor de gestegen energieprijzen. Over mijn lijk, reageerde Zalm en dreigde de stekker uit het kabinet te trekken. Op de valreep van het nieuwe jaar bekende de minister dat hij al dat geklets over armoede maar overdreven vond. ‘Wij dronken niet eens koffie thuis.’ Proost Gerrit! Op het nieuwe jaar! En neem gerust nog een oliebol!