Tribune 12/97 Interview: Stella Braam

Interview

Stella Braam

Samen met collega Mehmet Ülger schreef ze een geruchtmakend boek over de opmars van de extreem-rechtse Turkse Grijze Wolven in Nederland. Dat werd Stella Braam niet in dank afgenomen. Bedreigd en geïntimideerd moest ze wekenlang onderduiken en ging door een hel. Exclusief voor de Tribune doorbreekt ze de zelfgekozen media-stilte rond haar persoon. "Ik heb een serieus debat op gang willen brengen over het falende integratiebeleid. Als de politiek er niets mee doet, moet je niet raar opkijken als over tien jaar, of nog eerder, de boel uit de hand loopt."

"Wat de politiek moet doen, is de voedingsbodem voor extreem rechts weghalen"

Een serieus debat op gang brengen over het falende integratiebeleid, dát was het doel van dit boek. Want de opmars van de Grijze Wolven is een gevolg van een mislukt integratiebeleid, dat eigenlijk slechts op papier bestaat. Voor mij was dat niet nieuw. Ik kwam al jaren over de vloer bij allochtone gezinnen waar alleen de Turkse of Marokkaanse TV aanstond. Kinderen groeien op met alleen maar die taal. Als ze vier zijn, komen ze op school en spreken geen woord Nederlands. Toen ik voor mijn vorige boek under-cover ging werken, had ik ook veel met allochtonen te maken. We stonden zij aan zij schoon te maken.

In december 1995 werden we erop gewezen dat er steeds meer afbeeldingen van grijze wolven en vlaggen met drie halve manen verschenen in moskeeën. Dat vormde eigenlijk de aanleiding voor het boek. We zijn ons onderzoek begonnen in het hol van de leeuw. Bij de MHP in Turkije, de rechtse Nationalistische Actie Partij waarvan de Grijze Wolven deel uitmaken. Zij verwezen ons naar de Turkse Federatie in Nederland. Om de zaak van binnen te bekijken, heeft mijn collega Mehmet zich toen aangemeld bij diverse organisaties, die daarbij zijn aangesloten. Ik zelf ging openlijk als journalist op pad. Zo hebben we het hele netwerk in kaart gebracht van mantelorganisaties waarachter de Grijze Wolven schuil gaan. Via koffiehuizen, jongerenverenigingen, culturele centra en sportclubs propageren zij hun extreem-rechtse ideologie van het Turks nationalisme en hun afkeer van integratie. Uit alle macht proberen zij jongeren terug te halen naar het Turkse nest en geen kans te geven in Nederland. Door ons boek staan hun subsidies nu op het spel. Daarom zijn ze zo woedend en voelen ze zich bedreigd. Dat die subsidiestroom zo lang zonder controle heeft kunnen doorgaan, komt volgens mij doordat het de gemeenten geen flikker interesseert wat daar werkelijk gebeurt. Een laksheid van de eerste orde. "Geef die Turken maar wat subsidie dan zijn ze lekker bezig..." Dat is pas echt discriminatie. Die wethouders moeten ter verantwoording worden geroepen. Maar ook de actieve rol van de Turkse overheid is een kwalijke zaak. Zij steunt de Grijze Wolven in Nederland op allerlei manieren en bij elke bijeenkomst zit de consul of de vice-consul erbij.

In mei 1996 bezochten we een Grijze Wolven-festival in het Belgische Hasselt. Dat was echt een dieptepunt. Bij de ingang werd Mehmet eruit gehaald. Ze vertrouwden hem niet, omdat ie met mij was. Een blanke en dus nogal opvallende vrouw. Toen een andere bezoeker hem herkende werd hij weggevoerd, in een busje vastgehouden en bedreigd met pistolen. Op dat moment vroegen we ons serieus af of we wel moesten doorgaan. In juni van dit jaar ging het weer helemaal mis. We kwamen in contact met de "divisie geweld" van de Grijze Wolven-maffia. Die houdt zich volgens de politie bezig met afpersing, liquidaties en ontvoeringen. Om de verbanden tussen criminelen en Grijze Wolven te onderzoeken ben ik met die mensen gaan praten. Er bleek ook een ex-politieman uit Utrecht bij te zitten. De bedreigingen uit die hoek werden van kwaad tot erger. Eerst in de trant van we weten je wel te vinden, maar na de publicatie van het boek dreigden ze zelfs mijn assistente dat ze haar dochtertje zouden ontvoeren. Het laatste half jaar is een complete nachtmerrie geweest. Het is niet te beschrijven door wat voor hel je dan gaat.

Na de verschijning van het boek werd het écht te gevaarlijk en moesten we onderduiken. Toen ik drie weken op een boerderij gezeten had, wilde ik per se terug, maar dat mocht niet van de recherche. Later is mij verteld dat er iemand uit Turkije was gestuurd om me te vermoorden. Kun je je dat voorstellen? Als het aan de politie had gelegen zat ik nu nog steeds ondergedoken. Pas na lang zeuren en door tussenkomst van minister Dijkstal werd mij politiebescherming toezegd.

Het uiteindelijke doel van het hele onderzoek was een discussie over integratie. Dat de SP heeft voorgesteld hierover een parlementaire enquˆte te houden, vind ik echt fantastisch. Ik hoop echt die er komt. Ik weet dat minister Dijkstal de zaak heel serieus neemt. We zijn vorige week bij hem geweest en hij zit te wachten op een partij die hierin het voortouw wil nemen. Om verder te gaan met het onderwerp allochtonen en de uitzichtloosheid van de jongeren, waardoor zij vatbaar worden voor het groot-Turkse ideaal. Die perspectiefloosheid begint al bij het onderwijs. Een belangrijke reden waarom allochtone kinderen daar falen, zijn de lage verwachtingen die docenten hebben van buitenlandse kinderen. Ze laten hen dingen uit het hoofd leren, terwijl witte kindertjes worden aangemoedigd om zélf na te denken. Als ze wat ouder zijn, kunnen ze nóg nergens terecht. In buurthuizen worden ze vaak met de nek aangekeken. En als dan de enige club in een wijk waar je wél welkom bent een Grijze Wolven-club is, dan ga je daarheen.

Op alle fronten zijn veranderingen nodig. Ook in de media. Je kunt het hen wel kwalijk nemen dat ze alleen maar Turkse TV kijken, maar je kunt je ook afvragen hoe dat komt. Ze herkennen zich gewoon niet in de Nederlandse media. In soaps lopen bijvoorbeeld nog nauwelijks Turken rond. Dat begint nu te komen, maar het is niet geïntegreerd. Ook op de arbeidsmarkt wordt nog steeds fors gediscrimineerd. Dat heb ik zelf meegemaakt. Ik ken hoog opgeleide allochtonen die in de catering werken, omdat hun diploma's hier niet erkend worden. Werkgevers zouden moeten inzien dat meerdere culturen in hun bedrijf een verrijking is. Niet alleen onder de schoonmakers, maar ook in de hogere functies. Het woningbeleid faalt eveneens. Als het gaat om de bouw van dure woningen in een goedkope buurt, is er geen probleem. Maar gaat het om goedkope woningen in een duurdere wijk, dan staat de VVD op z'n achterste poten. Dat krijg je er niet doorheen. We tolereren apartheid, waar we in Zuid-Afrika altijd zo op tegen waren.

Voor de Grijze Wolven is dat een rijke voedingsbodem. En niet alleen voor de Grijze Wolven. Als je de fundamentalistische en nationalistische organisaties erbij optelt, strekt hun gezamenlijke invloed zich uit tot zeker 150.000 mensen. Dat is zowat de helft van alle Turken in Nederland. Bij Marokkanen en Surinamers zie je een gelijksoortige ontwikkeling als bij Turken: een toenemende afkeer van Nederlanders. Dat heeft alles te maken met het sociale isolement waarin zij zich bevinden. Je kunt het vergelijken met degenen die op de CD van Janmaat stemmen. Mensen uit oude volkswijken die geen uitzicht geboden wordt. Hetzelfde als de Turkse jongeren die geen kant op kunnen en bij de Wolven terechtkomen. Dat is niet goed te praten, maar wel te begrijpen. Daarom heeft het zomaar verbieden van een organisatie ook niet zoveel zin. De essentie van wat de politiek zou moeten doen, ligt bij het weghalen van de voedingsbodem voor extreem rechts. Daar moeten we nu op een positieve manier aan gaan werken.

Als journalist voel ik mij een tolk. Ik moet vertolken wat er werkelijk leeft onder dat laagje vernis van het poldermodel. De onvrede. Eigenlijk zouden de journalisten in staking moeten gaan, want heel ons vak is in gevaar. Altijd maar gericht op sensatie en schandalen, maar geen onderzoeksjournalistiek meer. Journalisten van mijn generatie, zo tussen de 35 en 40, zijn een ingeslapen zootje. Doodzonde, want we zijn de hoeders van de democratie. We horen de macht te controleren en we horen te onderzoeken wat er speelt in de onderste lagen van de samenleving. Dat dit uitblijft, is niet alleen vervelend voor journalisten, de hele informatievoorziening in Nederland klopt dan niet meer. Tot nu toe heeft iedereen zich bijvoorbeeld erg gefocust op de subsidies aan de Grijze Wolven. Dat is een week lang hét nieuws geweest. De lijn van die hele mislukte integratie is nauwelijks opgepakt. Ik zit daar eigenlijk wel op te wachten. Het zou mij heel erg teleurstellen als de politiek er niets mee doet. Dan moet je als samenleving ook niet raar opkijken als over tien jaar, of nog eerder, de boel uit de hand loopt.

Stella Braam (35) is een der laatste Mohikanen van de onderzoeksjournalistiek. Na omzwervingen in Zuid-Amerika werkte zij als vrijwilligster voor Amnesty International. Haar journalistieke loopbaan begon zij bij de FNV. Een tijdlang runde ze een eigen productiebureau dat onder meer TV-programma's maakte. Stella Braam kreeg nationale bekendheid en de Rooie Reus-prijs voor haar boek "De blinde vlek van Nederland", een indringend onderzoek naar de onderkant van de arbeidsmarkt.