Spanning, juni 2005 :: Krista van Velzen: Nooit eerder hebben wetenschap en techniek voor zo’n grote uitdaging gestaan

Spanning • juni 2005

Krista van Velzen:

‘Nooit eerder hebben wetenschap en techniek voor zo’n grote uitdaging gestaan’

Wat doet de Tweede Kamer met een grootschalig VN-milieuonderzoek? En hoe staan we er in Nederland voor op het snijvlak van milieu en politiek? Antwoorden van Kamerlid Krista van Velzen. ‘Elk jaar krijgen we de boodschap dat het een beetje beter gaat, maar niet goed genoeg’.

‘Het Millennium Ecosystem Assessment is het zoveelste wetenschappelijk rapport dat aangeeft dat de beschadigingen door de mens aan de planeet zodanige vormen aannemen dat ze onomkeerbaar worden – en dat het dus de hoogste tijd is om wat te doen. Het is beslist één van de betere rapporten, doordat het heel concreet is. Bijvoorbeeld over de gevolgen van de stikstofbemesting, een zaak die ook in Nederland speelt: de bemesting van de grond heeft zo’n grote impact op het grondwater, dat we –ook als we nu de bemesting terugdringen – nog jarenlang met verzuurde grond zitten. Maar uniek is de boodschap niet: ieder jaar krijgt de Kamer de Milieubalans van het RIVM. Die gaat over de situatie in Nederland en heeft elke keer als conclusie dat het een beetje beter gaat, maar niet goed genoeg.’

Wat doet de politiek met zo’n uitgebreid VN-onderzoek?

‘Ja, hoe gaat zoiets: het rapport wordt besproken in de vaste Kamercommissie voor VROM en de standaardreactie is dan dat de commissie een reactie vraagt van de bewindslieden. Dit rapport is gelukkig zo serieus genomen dat gevraagd is om een reactie van de minister-president. Die is gekomen en was nogal mager, waardoor er nu op verzoek van de Kamer een hoofdlijnendebat met Balkenende over komt.’

Wat verwacht je daarvan?

‘Milieu is de afgelopen jaren een onderschoven kindje geweest. Zo’n hoofdlijnendebat zet het onderwerp hoger op de agenda. We zullen het gebruiken om de minister-president te overtuigen van de urgentie van de problemen.’

Is dat nodig?

‘Nou en of. Kijk naar het verkeers- en transportbeleid. De vervoerssector is de grootste veroorzaker van de CO2<supuitstoot en dus het broeikasaffect. Toch bezuinigt het kabinet op het openbaar vervoer en is de kilometerheffing uitgesteld tot 2014. Als SP hebben we de nodige voorstellen gedaan om de CO2-emissie door het verkeer terug te dringen: instellen van 80-kilometerzones bijvoorbeeld of verbieden van personenauto’s die minder dan 1 op 8 lopen. De voorstellen zijn niet overgenomen. Of neem de Kyoto-afspraken. Nederland zal die waarschijnlijk wel halen, maar doet dat wel als een boekhouder door de CO2-reductie elders in te kopen, vooral in het Oostblok.’

Wat is daar op tegen?

‘Het is kiezen voor de gemakkelijkste weg – maar wel eentje die doodloopt. We ontkomen er niet aan verder te gaan dan het plukken van het fruit dat het laagste hangt. We kunnen in Nederland veel beter inzetten op technologische vooruitgang die de uitstoot hier vermindert. Dat zal ook een impuls opleveren voor onze economie. Bovendien: we hebben niet alleen problemen met CO2-uitstoot, maar een luchtkwaliteitsprobleem dat verder gaat. Op veel plaatsen is feitelijk sprake van een bouwstop doordat de lucht er te sterk vervuild is met fijn stof.

Nederland zou een doorstart moeten maken met de ontwikkeling van schonere technieken. Maar dat gebeurt niet: de subsidie op de ontwikkeling van duurzame energie bijvoorbeeld is gestopt omdat er te veel gebruik van gemaakt werd. Maar zo breek je wel het vertrouwen in de overheid af.’

Elders in deze Spanning zegt professor Leemans van het VN-onderzoek dat we een klein beetje de goede kant opgaan. Zie jij dat ook zo?

‘Op wereldschaal niet: de soortenrijkdom gaat snel achteruit, de CO2-emissie neemt toe ondanks Kyoto, en vooral: één van de grootste veroorzakers van milieuproblemen is de armoede. En die neemt alleen maar toe. In Nederland groeit wel het besef dat we niet eeuwig zo kunnen doorgaan. Dat vertaalt zich ook in maatregelen, zoals bijvoorbeeld de subsidie op roetfilters voor oude auto’s en de verplichting ervan voor nieuwe auto’s. En net vandaag is er een motie van PvdA en SP aangenomen om de subsidies voor de suikerboeren om te bouwen. Nu betekent die subsidie dat de Europese suiker de ontwikkelingslanden kapot kan concurreren – in de toekomst moet hij ingezet worden om het platteland in stand te houden en bieten te telen voor de productie van bio-ethanol, een CO2-schone brandstof. Voorwaarde is nog wel dat we ook Brussel van de noodzaak overtuigen.’

Laten we maar wat beter voor de mens zorgen, de natuur zorgt wel voor zichzelf, zegt Theo Richel van het Heidelberg Appeal: ‘Milieupessimisme is onterecht, hypocriet en het vormt een groot obstakel voor de vooruitgang’ Wat is jouw reactie hierop?

‘Natuurlijk veranderen ecosystemen voortdurend. Maar het Millenniumrapport laat overtuigend en wetenschappelijk gefundeerd zien dat de mens de laatste vijftig jaar de ecosystemen sneller en ingrijpender heeft doen veranderen dan ooit. Dat kun je niet luchtigjes afdoen met een verwijzing naar de veerkracht van de natuur. Het onderkennen van de problemen is geen pessimisme.

Er is wel degelijk reden voor hoop, maar dan moeten belangrijke politieke en maatschappelijke veranderingen worden ingezet. We staan voor een enorme uitdaging om het tij te keren en die oplossing ligt juist in de vooruitgang: in technische innovatie en de wetenschap. Nooit eerder hebben wetenschap en techniek voor zo’n grote uitdaging gestaan!’

We hebben het vooral over de overheid. Maar hoe zit het met de verantwoordelijkheid van de mensen zelf?

De oproepen van kijk eens naar jezelf hebben vaak een onwijze truttigheid en daar ben ik niet voor. Maar ik heb ook ooit eens meegedaan aan het meten van mijn eigen ecologische voetafdruk. Daarbij kijk je naar je leefpatroon: voeding, reizen, energieverbruik enz. en wat dat ecologisch gezien kost. Dat was heel leerzaam. Natuurlijk is het zinvol om milieuproblemen terug te brengen naar het niveau van een individu, maar de grote winst is toch te halen in de productie en het overheidsbeleid.’

En een SP-afdeling, wat kan die met het milieu?

‘Ik was bij een kennismakingsavond van de afdeling Spijkenisse waar een wereldmaaltijd geserveerd werd: eten op basis van een eerlijke verdeling van het voedsel in de wereld, met mensen die daar boeiend over konden vertellen. Dat was echt leuk. Wat kunnen afdelingen meer doen: het inkoopbeleid van de gemeente tegen het licht houden, hoe zit het met de bouwmaterialen, het hout voor de speeltoestellen, noem maar op. Op verkeersgebied is van alles te doen – al is het maar het wegnemen van hindernissen die mensen belemmeren te gaan fietsen. Kijk eens naar het luchtkwaliteitsbeleid, zet je in voor groengebieden die onder druk staan. Of heel concreet: we hebben als Kamerfractie een rapport gemaakt over het stimuleren van biologische landbouw. Met dat in de hand kun je elke gemeente aanspreken op wat ze in de kantine serveert.’