Tribune 09/2005 - Duitsland naar links?

Bundeling van socialisten uit oost en west wil de werkloosheid bestrijden, niet de werklozen

Duitsland naar links?

Er gloort weer hoop voor links in Duitsland. Op 18 september hebben onze oosterburen verkiezingen. En de socialistische PDS, waarmee de SP in de Europese fractie van Verenigd Links zit, heeft een kansrijk verbond gesloten. De nieuwe ‘Linkspartei’ wil de socialisten in het oosten met die in het westen verenigen en zo de derde partij worden. De vooruitzichten zijn goed. ‘Dat heeft een groot land als Duitsland nodig.’

Tekst: Rob Janssen Foto: PDS

Het is een zee van rode vlaggen en ze zijn er allemaal als de nieuwe linkse partij – officieel: die Linke.PDS – op 19 augustus aftrapt voor de Bondsdagverkiezingen van 18 september. De PDS-topkandidaten Gregor Gysi, Gesine Lötzsch, Lothar Bisky, Petra Pau, Dagmar Enkelmann worden warm onthaald op de Marktplatz in Bernau ten noordoosten van Berlijn. ‘Nu doen we mee van Beieren tot Schleswig-Holstein. En dat zit de andere partijen niet lekker,’ roept Gregor Gysi het bomvolle plein toe. Campagneleider Bodo Ramelow: ‘De Bondsdag heeft ons nodig. Wij willen de werkloosheid bestrijden, niet de werklozen. Met de nieuwe partij krijgen werklozen, gepensioneerden, studenten en alleenstaande vrouwen met kinderen weer een stem.’

Omstreden werkloosheidswet

legt kiem voor linkse eenheid

Eindelijk gloort er weer hoop voor links in Duitsland, dat de afgelopen jaren barre tijden doormaakte. Terwijl Schröders SPD en zijn Groene coalitiegenoten een neo-liberale koers kozen, haalde de PDS bij de vorige Bondsdagverkiezingen in 2002 de kiesdrempel van vijf procent niet eens, waardoor de partij het moest doen met twee rechtstreeks gekozen parlementsleden uit Berlijn. De populariteit van de PDS in de oostelijke deelstaten stond weliswaar buiten kijf, maar in het veel grotere westen kregen de socialisten geen voet aan de grond. Nu liggen de kaarten compleet anders, en lijkt links ook in het westen van Duitsland wortel te schieten. De basis daarvoor is gelegd in de hete herfst van 2004 toen de Duitsers massaal de straat op gingen tegen Hartz IV, de zwaar omstreden nieuwe werkloosheidswet. De PDS sprak zich als enige gevestigde partij uit tegen Hartz IV, en demonstreerde volop mee. Tegelijkertijd ontstond in het westen het ‘Wahlalternative für soziale Gerechtigkeit’ (WASG: kiezersalternatief voor sociale gerechtigheid), waarin vooral vakbondmensen en teleurgestelde Groenen en sociaal-democraten zich bundelden. Toen kanselier Schröder afgelopen mei zozeer in het nauw gedrongen was, dat hij in een vlucht naar voren nieuwe verkiezingen uitschreef, was de tijd rijp. Links in Oost en West staken de koppen bij elkaar en sloten een verbond. Een nieuwe, échte linkse partij was geboren. Met als topkandidaat: Oskar Lafontaine, de razend populaire voormalig SPD-minister en -partijvoorzitter, die ook als WASG-woordvoerder in harde bewoordingen het sociaal-economische beleid van kanselier Schröder had gekraakt.

De peilingen van deze zomer wakkerden de linkse hoop aan: de ‘Linkspartei’ werd gepeild op elf procent van de stemmen. Zelfs in het traditionele SPD-bolwerk Nordrhein-Westfalen scoorde de nieuwe linkse alliantie eind augustus acht procent in de peilingen.

’Het lijkt wel of de Bondsdag vol zit

met lobbyisten voor grote bedrijven’

Siegfried Baumanns (65) uit Mönchengladbach in Nordrhein-Westfalen is hoopvol. ‘De PDS was altijd zwak in Mönchengladbach. Maar nu is er prima samenwerking met de WASG. En Oskar Lafontaine is hier zeer geliefd. Tien procent van de stemmen voor de Linkspartei zit er best in, denk ik.’ Baumanns ondersteunt de verkiezingscampagne van de Linkse Partij in zijn stad . Dat de vooruitzichten voor zijn partij goed zijn, verbaast hem niks. ‘Het lijkt wel of de hele Bondsdag alleen nog maar uit lobbyisten voor de grote bedrijven bestaat. Met werklozen of gepensioneerden zijn ze totaal niet meer bezig. En dat de mensen juist in de SPD teleurgesteld zijn, zie je terug in de uitslag van de deelstaatverkiezingen. Nog nooit heeft de SPD in Nordrhein-Westfalen zo zwaar verloren als laatst in mei. En nu zoekt de bevolking een alternatief. Logisch. De mensen willen het anders.’

De vierenveertigjarige Engelbert Dohmesen, eveneens uit Mönchengladbach, heeft het ook helemaal gehad met Schröder. ‘Ik ben nu zelfstandig ondernemer, maar ik was een tijdlang werkloos. Met 650 euro in de maand moest ik rondkomen. Met geen enkele kans op een reguliere baan.’ Dohmesen weet nog niet wat hij straks gaat stemmen. ‘Ik twijfel nog tussen de Linkse Partij en de FDP. Maar de Linkse Partij spreekt me wel aan, omdat die voor fundamentele linkse oppositie kan gaan zorgen. Dat heeft een groot land als Duitsland nodig: sterke oppositie links van de sociaal-democraten. De SPD moet niet meer regeren, laat die partij maar eens een tijdje oppositie voeren. Ze moet afgestraft worden voor het beleid van de afgelopen jaren. En de Groenen al helemaal.’

Toch is het nog maar de vraag of Schröders SPD buiten de nieuwe regering blijft. Want de peilingen wijzen inmiddels op dermate gecompliceerde verhoudingen, dat het wel eens zou kunnen uitdraaien op een zogenaamde Grote Coalitie van de christendemocratische CDU/CSU met toch weer de SPD. Dat zou met name op het sociale vlak de weg vrij maken voor nog méér van hetzelfde, want de christen-democraten hebben nooit echt afstand genomen van Schröders omstreden sociaal-economische hervormingsplan ‘Agenda 2010’. PDS-woordvoerder Katrin Kluger laat vanuit Berlijn weten: ‘Voor echte veranderingen zal een Grote Coalitie inderdaad niet gaan zorgen. Maar dat biedt op de langere termijn kansen voor alternatieven. Je hebt dan namelijk in de Bondsdag de Linkse Partij, de Groenen en de FDP in de oppositie. Met hun alternatieven kunnen die partijen de burger kritischer maken tegenover de regering. Tot voor kort zeiden namelijk alle partijen, behalve de PDS, dat er géén alternatieven zijn voor Agenda 2010 . Als meer partijen laten zien dat dat onzin is, kan het verzet gedijen.’

Ze beginnen hem te knijpen

Intussen worden de ontwikkelingen rondom de kersverse Linkspartei met argusogen gadegeslagen, en gaat het er bij de tegenaanvallen fel aan toe. Zo duikt op de Marktplatz in Bernau ineens een handvol CDU-jongeren op. Ze houden borden omhoog met het portret van het vroegere DDR-staatshoofd Erich Honecker en de tekst: ‘Nie wieder Saarländer’; een toespeling op Oskar Lafontaine, die ook uit het Saarland komt. Verder regent het vooral vanuit de Beierse CSU beledigingen en diskwalificaties aan het adres van de Linkse Partij en de Oost-Duitsers, en wordt SPD-chef Franz Müntefering niet moe te benadrukken dat zijn partij met iedereen wil regeren, behalve met ‘die Linken’. Het gerenommeerde weekblad Der Spiegel plaatste een ‘onheilspellend doembeeld’ op de cover: een portret van Karl Marx met de tekst ‘Ein Gespenst kehrt zurück’ (Een spook keert terug). De gevestigde orde begint zich kennelijk zorgen te maken.