SP Tribune 06/2004: Werken tot je erbij neervalt

Tribune 6 juni 2004

Einde poldermodel in zicht na van tafel vegen prepensioen?

Werken tot je erbij neervalt

Gaan de vakbonden de kater over het Najaarsakkoord strijdvaardig wegwerken nu het kabinet het prepensioen op de helling heeft gezet? Met het FNV-referendum, onrust in de Rotterdamse haven, een werkonderbreking bij Corus en oprichting van het vakbondsledencomité begint het daarop te lijken. Nul procent l oonsverhoging in 2005 kan het kabinet in ieder geval wel vergeten.

Met het mes op de keel van de vakbeweging ging het kabinet de onderhandelingen over het prepensioen in. ‘Voor 1 mei moeten er afspraken zijn, anders schaffen we de mogelijkheden af om onbelast te sparen voor het prepensioen’, was de boodschap. In de gesprekken bleek vervolgens dat het kabinet onwrikbaar vasthield aan de eis dat het prepensioen niet langer collectief geregeld mocht worden. Voor de vakbonden was dat onverteerbaar. ‘En dat is maar goed ook’, vindt Kamerlid Jan de Wit. ‘ Het uit kunnen stappen, opting out, wat het kabinet wil regelen, wordt in Engeland al toegepast. Met dramatische gevolgen. Velen hebben hun geld zien verdampen of zitten nu met gigantische schulden door dubieuze beleggingen van verzekeraars. De Britse regering heeft zelfs een onafhankelijke autoriteit in het leven geroepen die waarschuwt voor de risico’s van opting-out. Zij concludeert dat uit een pensioenstelsel stappen vrijwel altijd betekent dat de vergoeding bij pensioen lager is. En ook de Nederlandse Wetenschappelijke Raad voor het Regeringsbeleid concludeert dat individueel sparen nadelig is. De bonden hebben kortom een dramatische verslechtering afgewezen die alle werkenden zal treffen. Het verschil tussen de voorstellen van kabinet en vakbeweging is niet een half jaar of jaar eerder of later met pensioen. Het is wel of geen prepensioen. Het is tijdig kunnen stoppen met je werk of doorbuffelen tot je 65e.’

Berend Woning uit Kampen heeft geen goed woord over voor de plannen van het kabinet. De nu 62-jarige ex-wegenbouwer onderbreekt zijn verhaal diverse keren met ‘ik kan er gewoon emotioneel van worden.’ Woning: ‘Net als veel mensen van mijn generatie ben ik al op jonge leeftijd gaan werken. In 1957- ik was vijftien jaar- ben ik begonnen als matroos. Daarna heb ik een lange tijd als stuurman gevaren op de kleine handelsvaart.’ In 1968 kwam Berend Woning aan wal en begon hij in de wegenbouw. ‘Al die jaren heb ik, net als velen, mijn VUT-premie betaald en al die tijd ben ik er vanuit gegaan dat ik op 57,5 jarige leeftijd van mijn VUT zou kunnen genieten. En dat is natuurlijk niet zomaar. Het is keihard werken in de wegenbouw; zware lichamelijke arbeid met lange dagen.’

De lange dagen begonnen inderdaad hun tol te eisen en Berend Woning, inmiddels uitvoerder kon het niet meer aan. ‘Of je het nou wilt of niet, het lichaam heeft zijn grenzen en daar heb ik veel te lang geen gehoor aan geven. Ik kon niet meer.’ Na een periode van gedwongen rust, sloeg het noodlot nog eens toe. Woning: ‘Door een reorganisatie bij Heijmans Wegenbouw kwam ik ook nog eens op straat te staan. Later heb ik nog een periode van acht maanden gewerkt. Maar prepensioen kan ik vergeten.’

Sterker nog, zoals het er nu uitziet belandt Woning via de verlengde WW over anderhalf jaar in de bijstand, waar hij tot zijn pensioengerechtigde leeftijd van 65 jaar zal blijven. ‘U kunt zich misschien voorstellen hoe ik me voel na een leven van hard werken en keurig meebetalen aan collectieve regelingen,’ zegt hij.

In het spoeddebat met de Tweede Kamer over het mislukte prepensioenoverleg gaf premier Balkenende geen krimp. Hij sprak met klem tegen dat het kabinet de solidariteit overboord heeft gegooid –integendeel zelfs: het kabinetsplan is volgens hem juist heel solidair– maar erg overtuigend klonk het allemaal niet. De Wit: ‘Het prepensioen is een op solidariteit gebaseerde regeling waaraan iedereen mee spaart en die een gegarandeerd inkomen op oudere leeftijd geeft. In het eindbod van het kabinet hoeft niemand aan het collectieve sparen deel te nemen en kan iedereen er op ieder gewenst moment uitstappen. Het uitstappen wordt zelfs beloond, doordat je het geld meekrijgt dat gespaard is door de werknemer en de werkgever. Het lijkt heel aantrekkelijk om tijdelijk hoge uitgaven te kunnen betalen of een hoger nettoloon te hebben. Maar de rekening krijg je later in je leven gepresenteerd. Als je dan op je 45e besluit om toch nog te gaan sparen voor een prepensioen is dat onbetaalbaar geworden. Bovendien wordt de basis te smal, en gaan dus de premies omhoog waardoor nog meer mensen zullen afhaken. Het kabinetsvoorstel is simpelweg de doodsteek voor de prepensioenregelingen. Maar veel ouderen zijn op of worden afgeschreven rond hun 60 e. Hun oude dag wordt dan de WW of bijstand. Wel, als dat geen afbraak van de solidariteit is.’

Maarten Zeegers uit het Noord-Hollandse Heerhugowaard ervaart de plannen van het kabinet als een klap in het gezicht. ‘ Ik werk nou bijna veertig jaar in de bouw en dan ga je het echt wel voelen. Misschien is het niet de weg, maar ik heb De Geus en Balkenende een brief gestuurd met de uitnodiging om een weekje bij mij op de steiger mee te draaien. Dan kunnen die mannen zelf eens ondervinden hoe dat voelt, en kunnen ze zien dat het verlangen om er op gepaste leeftijd mee te stoppen niet zo vreemd is. Nou zie ik De Geus, met zijn postuur, nog wel toe in staat om zo’n week vol te maken, maar Balkenende lazert na twee dagen van ellende echt van die steiger. Dat weet ik zeker.’ Ook over de argumenten van Balkenende, solidariteit en het probleem van de vergrijzing, wordt Zeegers op z’n zachtst gezegd niet enthousiast. ‘Wat een complete lulkoek,’ zegt hij terwijl hij driftig in een map met artikelen en aantekeningen zoekt. ‘Hier’! zegt hij triomfantelijk en hij laat een krantenknipsel zien. Het verhaal geeft weer dat het voorstel van vakbonden en werkgevers over prepensioen en verlofsparen duurder is dan de variant van het kabinet. Het verschil loopt op van 600 miljoen in 2006 tot 1,1 miljard in 2011. Zeegers: ‘In de vuilnisbak met dat verhaal over vergrijzing en solidariteit. Het is een gewone centenkwestie. Zalm heeft dat hele kabinet in zijn greep en iedereen staat erbij en kijkt er naar. En ik? Ach, voor mij geldt hetzelfde als voor vele Nederlanders: werken tot je er letterlijk bij neervalt.’

Ook De Wit wees tijdens het Kamerdebat op de leidende rol van de VVD in het kabinet Balkenende: ‘Het is de VVD-agenda van extreme individualisering die hier door het kabinet wordt uitgevoerd. Jongeren worden tegen ouderen opgezet. Hen wordt voorgehouden dat nu betalen voor een prepensioen hetzelfde is als je geld in een zwart gat gooien, en dat zelf sparen en beleggen veel beter is. Dat is demagogie. Deelnemen aan een pensioenfonds is sparen voor jezelf met hulp van je collega’s.’

Vakcentrale FNV heeft inmiddels besloten een referendum te gaan houden onder haar leden over het prepensioenvoorstel van kabinet en werkgevers. Daarbij zal ze de leden adviseren er niet mee in te stemmen. Ook het CNV, dat de komende tijd ledenraadplegingen over het voorstel gaat organiseren, legt het met een negatief advies aan zijn leden voor.

In de aanloop naar de onderhandelingen deelde SP’ers op tal van bedrijven en bouwplaatsen folders uit, waarin uitgelegd werd waar de prepensioenstrijd over gaat, en hoe hun partij erover denkt. Ook bij de ledenraadplegingen en de bijeenkomsten over het referendum zal de SP present zijn, kondigde Jan Marijnissen aan. ‘Met een oproep aan alle werknemers, georganiseerd of ongeorganiseerd, jong en oud, om te vechten voor de solidariteit en een goede oude dag. Wie nu zwijgt, doet zichzelf en alle werkenden van Nederland tekort.’

Breekpunten voorjaarsoverleg prepensioen