Tribune 07/2001 Interview met Lalla Weiss

Tribune 6 juli 2001 Interview Lalla Weiss

Erg blij is Lalla Weiss met de 30 miljoen gulden compensatie die de Nederlandse staat heeft toegekend aan de Sinti en de Roma. 'Niet om het geld, maar om de erkenning dat ook wij slachtoffer zijn van de holocaust en dat de overheid na de oorlog heeft gefaald in de opvang van de overlevenden.' Maar de strijd tegen discriminatie en criminalisering van Sinti en Roma is nog lang niet gestreden. 'Zigeuners zijn vuil en ze stelen. En om niets wordt een heel bataljon politie opgetrommeld.'

‘We kúnnen niet meer vluchten, dus moeten we onze mond opendoen’

Eindelijk zijn de Sinti en Roma erkend als oorlogsslachtoffers. Dat heeft om twee redenen zo lang geduurd. Ten eerste hebben we zelf nooit onze mond opengetrokken. Want praten over de doden doe je niet met buitenstaanders. Ten tweede heeft de Nederlandse overheid er nooit bij stil willen staan dat ook wij oorlogsslachtoffers zijn. Alle commissies die onderzoek deden naar de gevolgen van de oorlog sloegen de Sinti en Roma over. Of besteedden nauwelijks aandacht aan ons lot. De commissie Van Kemenade kwam in een duimdik boekwerk niet verder dan precies twintig regels. Toen hebben we gezegd: dat kan écht niet en deden een persbericht de deur uit. Dezelfde week zaten we bij premier Kok in het Torentje en kregen we officiële erkenning als slachtoffers. Later kwam de financiële compensatie. Maar het ging ons niet in de eerste plaats om het geld. Dat bedrag is ook niet voor wat ons in de oorlog is aangedaan, maar voor het feit dat de Nederlandse overheid heeft gefaald in de begeleiding van Sinti en Roma. De joodse gemeenschap heeft terecht geklaagd over hun kille opvang, maar zelfs dát hebben wij niet gehad. En als je het verdomt om een volk dat al 600 jaar in Nederland woont te helpen, ga je toch werkelijk de fout in. Daar hebben we nu ons gelijk in gekregen.

De Tweede Wereldoorlog heeft een enorm gat in onze gemeenschap geslagen. Er heerst ontzettend veel wantrouwen. We draaien niet mee in deze maatschappij. Met die argwaan ten opzichte van mensen buiten de groep is ook voor een deel onze sociale achterstand te verklaren. Ik ken een meisje dat bijvoorbeeld de telefoon niet op durft te pakken, omdat ze bang is iets te verraden. Als ik haar vraag wát ze dan kan verraden, zegt ze: Dat weet ik niet, maar dadelijk worden we opgepakt. Ja maar meisje, waarvoor dan? Dat weet ik niet. Het zijn angsten die de ouderen onbewust doorgegeven hebben.

De schooluitval onder Sinti is groot. De problemen die zich bij allochtone leerlingen voordoen, spelen ten dele ook bij Sinti- en Roma-kinderen. Ook onze zoontjes en dochtertjes leren pas Nederlands op de kleuterschool. Als ze daar al naar toe gaan. In onze beleving hoort een klein kind namelijk nog bij zijn moeder en niet op school. Onze kinderen voelen zich onbegrepen. Er wordt bijna automatisch van uitgegaan dat ze toch niet kunnen leren. En omdat hun ouders vaak geen onderwijs hebben genoten, komt van die kant ook weinig stimulans. Ik ken jongens en meisjes van vijftien, zestien jaar die nog nóóit naar school zijn geweest.

Niet zelden krijgt een Sinti-kind dispensatie van de school. Het hoeft niet meer te komen. We hebben de leerplichtambtenaar moeten dwingen om de ouders bekeuringen te sturen, want dat gebeurde gewoon niet. Sinti-kinderen tellen in de bekostiging van scholen voor 1,7. Dit houdt in dat een school meer geld voor ze krijgt. Maar kinderen die niet meer naar school gaan, blijven vaak wel ingeschreven staan. Van dat extra geld wordt dan bijvoorbeeld het schoolplein opgeknapt. Wij van de LSO houden contact met de school en met thuis, hameren op het belang van onderwijs voor een betere toekomst voor de kinderen.

Op school én daarbuiten is nog veel discriminatie ten aanzien van zigeuners. Een ontzettend beledigende term trouwens. Het is een samentrekking van de Duitse woorden ziehen (trekken) en Gauner (boef). Rondtrekkende boeven dus. Die gangbare clichés worden vaak blindelings aangenomen: zigeuners zijn vuil, vies en ze stelen. Dus mogen niet alle kinderen op school met jouw kinderen spelen en is het personeel in winkels uitermate 'vriendelijk' en 'behulpzaam'; ze volgen je van de ingang tot je het pand verlaat.

Voor een deel heeft dat denk ik te maken met onze naar binnen gerichte cultuur. Wat mensen niet kennen, dat wantrouwen ze. Maar Nederlanders hebben ook nooit de moeite gedaan ons te leren kennen. Ze weten alles over bijvoorbeeld indianenstammen in het oerwoud van Brazilië. Wij wonen hier al meer dan 600 jaar en van ons weten ze niks. Waarom heeft nooit iemand bij de Sinti of Roma informatie gehaald? In de dertien jaar dat de LSO bestaat, hebben we de journalisten, wetenschappers en antropologen op de vingers van één hand kunnen tellen.

Dus geef ik voorlichting. Voor organisaties als Amnesty International, maar ook op universiteiten en scholen. Het mooiste zijn de middagen op basisscholen. Je krijgt de meest vreemde vragen. Zigeuners, zijn dat dieren? Hoe word je zigeuner? In groep vijf en zes vraag ik de kinderen wat het woord zigeuner in hen oproept. Dat levert een schoolbord vol stereotype beelden op, die we één voor één gaan analyseren. Uiteindelijk blijven er hooguit twee over die min of meer kloppen.

Mensen hebben het ook vaak over de vrijheid we zouden hebben. Maar dat rondreizen is uit nood ontstaan. Overal werden we weggejaagd. Er was geen plaats voor ons. Hoe vrij ben je dan nog als je altijd op de vlucht bent? Bovendien mógen we niet meer rondtrekken. De woonwagencentra zijn permanente woonplaatsen geworden. We kúnnen niet meer vluchten. Dus moeten we onze mond opendoen.

Ook de politie laat zich leiden door vooroordelen. Om niets wordt een heel bataljon agenten opgetrommeld. Een jaar of vijf geleden ontsnapte bij ons in de buurt een man uit een arrestantenwagen. Hij is richting woonwagencentrum gelopen. Waar hij daarna naartoe is gegaan weet niemand. Maar in een rikketik was het kamp afgezet en zag het blauw van de politie. Een of andere leidinggevende bobo kwam het terrein oprijden en zei letterlijk: uitzoeken die kankerzooi. Iedereen kreeg een revolver op de borst gezet en mocht zich niet verroeren. De woonwagens werden omgekeerd, suikerpotten leeggegooid. Alsof die arrestant zich daarin verstopt zou hebben!

Mijn nichtje van twaalf paste die middag op haar kleine zusje. Omdat de toiletten buiten zijn, en zij die peuter niet alleen kon laten, was ze in de kamer ernaast even op het potje gaan zitten. Op dat moment kwamen die agenten binnengestormd. Onder dreiging met een pistool moest dat kind op het potje blijven zitten. In de woonkamer hoorde ze haar zusje huilen in de box. Mijn nichtje is die angst nooit meer kwijtgeraakt. Ze is nu zeventien en fietst de bosjes in wanneer ze een politieauto ziet. Zo ontzettend bang is ze. Het is allemaal vreselijk dubbel. We hebben Willem-Alexander mogen ontvangen, de LSO is uitgenodigd op de nieuwjaarsreceptie van het koninklijk huis, we kregen de Geuzenpenning uit handen van prinses Margriet… maar toch kan de politie zo bruut optreden…