Spanning februari 2010 :: Spierballen krijg je niet vanzelf!

De Zaakwaarnemer is dood, leve de Judy’s

Spierballen krijg je niet vanzelf!

Judy Lock is één van mijn helden. De kleine dame die je zou kunnen onderschatten als je haar ziet staan. Áls… want zo groot is ze niet, zo bleek ook toen ze sprak op het SP-Congres in de Nieuwe Luxor in Rotterdam. De kleine Judy kwam amper boven het katheder uit. Maar ze sprak, ze overtuigde en ze inspireerde. Judy is het tastbare toonbeeld van de nieuwe vakbond. Met een plan, met een visie en met ballen: spierballen!

Links: Schoonmakers in actie in Rotterdam.

Rechts: Judy Lock overlegt met FNV-organizer en SP’er Said Afalah

Tekst: Dennis de Jong, SP-Europarlementariër Foto: Bas Stoffelsen

Judy is schoonmaker op Schiphol en ze is ‘trots lid van de Vakbond van Schoonmakers’, zoals ze dat zo mooi zegt. Ze toont een vorm van onverschrokkenheid die je zelden ziet. Die kreeg ze niet in de schoot geworpen door tovenaars, zaakwaarnemers of messiassen, maar door haar eigen ervaringen. Judy bouwde met haar collega’s aan een muur van verzet en ze heeft geproefd dat de macht van het collectief zoet smaakt. En nu wil ze meer!

Judy werkt in een sector waarin slechts 10 procent van de mensen georganiseerd is. Enkele jaren geleden besloot FNV Bondgenoten uitgerekend in de schoonmaak allesomvattende campagnes te ontvouwen. Met alle ingrediënten die noodzakelijk zijn om David van Goliath te laten winnen. Menig SP’er zal denken, dat doen wij toch al lang? Ja en nee. Inderdaad: de SP is de meest actieve partij op straat en de SP heeft vaak getoond campagnes te kunnen voeren. Maar: ook veel SP’ers zijn vergeten dat je een sterke muur niet op de eerste plaats via parlementaire middelen bouwt. In een aantal opzichten hebben SP’ers namelijk ook last van zaakwaarnemerschap. Hoeveel SP’ers regelen politieke kwesties immers wel even in de gemeenteraad? Hoeveel SP-afdelingen interpreteren ‘de wijken in’ als ZO-kranten in de brievenbus deponeren? Hoeveel partijgenoten voeren een actie zonder een uitgewerkt plan, strategie, onderzoek en voorbereiding?

Een nieuwe samenleving bouwen

De vakbond verkoopt geen dienst, en de SP geen opvattingen. Beide bouwen een nieuwe samenleving. Daarvoor zijn stenen, specie en vooral handen nodig.

De vakbeweging raakte over de gehele wereld verstrikt in een web van individualisme en zaakwaarnemerschap. Een visie of strategie op het opbouwen van een sterke-mensen-vakbond, leek niet noodzakelijk. Tel daarbij op dat goed georganiseerde sectoren geld en middelen ‘vasthielden’ en alle ingrediënten voor aftakeling zijn aanwezig. En aldus gebeurde. In het westen daalde de organisatiegraad van vakbonden met zo’n 20 procent. Er werd gedacht dat bestaande leden behouden konden worden door hen ‘vet te mesten’ met nieuwe vormen van individuele dienstverlening. De rest – inclusief een toestroom van nieuwe leden – zou dan vanzelf, of via allerlei op zichzelf staande marketingtrucs, wel volgen, luidde het credo. Tegenvallende resultaten van een commercieel bedrijf worden immers ook al gauw toegeschreven aan niet toereikende dienstverlening of een falend marketingbeleid. Terwijl de vakbeweging meer energie stak in individuele vakbondsleden en in onbegrijpelijk en vooral afstandelijk gelobby en geregel, vervreemdde zij zich van een (nieuwe) meerderheid op de werkvloer. Daarmee werd de vakbeweging zij in plaats van wij.

Vraag een willekeurig vakbondslid naar het belang van de vakbond en het antwoord zal niet zelden luiden: “als ik problemen heb, dan lossen ze die voor me op.” Vakbondsleden die willen weten of de vakbond kan helpen bij het ‘kwijtraken’ van lastige buren, zijn geen zeldzaamheid. De vakbond als grote goeroe. Een voor de hand liggende maar onmogelijke positie. De kracht en invloed van vakbonden worden immers vooral bepaald door de bereidheid van

de leden om iets wel of niet te doen. Als diezelfde leden niets anders doen dan staren naar hun zogenaamde zaakwaarnemer, dan is er duidelijk sprake van ‘pudding

in de spieren’.

Agnes Jongerius is niet het probleem

Het is precies die houding die de sociale beweging op een - gezien de publieke opinie - welhaast onmogelijke achterstand gezet heeft in het AOW-gevecht. Degenen die stellen dat Agnes Jongerius het probleem is, houden zichzelf voor de gek. Het probleem zit veel dieper. Natuurlijk: als je niet gelooft in actie, dan ben je ongeloofwaardig als je gedwongen wordt tot actie. Helemaal waar. Maar het ontbreken van een goed onderbouwd plan om die strijd te winnen, is niet eens het grootste probleem. Het ontbreken van een overtuigend antwoord op de waarom-zijn-wij-op-aarde-vraag van de vakbeweging is dat wel. Er kan slechts één antwoord zijn: om sterker te worden. Want als je sterker wordt, krijg je een rechtvaardiger stuk van de taart. En dus: als je spierballen wil, kun je niet volstaan met het betalen van contributie. Iedere werknemer dient zelf de gewichten op te pakken.

Er bestaan geen messiassen of tovenaars in de echte-mensen-wereld.

En daar zit ook een gevaar voor de SP. Worden we regelaars en zaakwaarnemers van de problemen van mensen of kiezen we voor opbouwen vanaf de grond en in de uiteenlopende gemeenschappen? Doen wij het ‘voor’ mensen? Of leveren wij de gewichten en zeggen we erbij: wil je sterker worden, dan moet je ze zelf oppakken?

Hoe mooi doelstellingen als een ‘rechtvaardige verdeling van inkomen en vermogen’ en ‘invloed van werkers op ondernemingen’ ook mogen zijn, ieder die zich opstelt als verzekeraar en zaakwaarnemer, wordt ook zo beoordeeld. Wat is de logische reactie van vakbondsleden of stemmers als hun ‘zaakwaarnemer’, hun ‘tovenaar’, hun ‘goeroe’ niet aan de verwachtingen voldoet? Zij gedragen zich als echte consumenten en gaan elders shoppen. Oftewel: een vakbond van consumenten is geen sterke vakbond. Met consumentisme bind je namelijk geen mensen. En dat geldt eveneens voor schriftelijke vragen in de gemeenteraad of een voorstel in de Tweede Kamer.

De spierballen van Judy

Sociale vooruitgang ontstaat immers niet vanzelf. Zij is altijd een resultaat van het handen inéénslaan van een groep mensen met een duidelijk idee over hoe het beter zou kunnen.

Om in te zien dat georganiseerde mensen de wereld ten positieve kunnen veranderen, hoef je niet te geloven in de revolutie van de verworpenen der aarde. Je hoeft slechts te geloven dat mensen samen op hun eigen werkplek meer kunnen bereiken dan tig zaakwaarnemers op afstand. Dat mensen begrijpen wat haalbaar is en wat onhaalbaar is, als en zolang ze zelf onderdeel van het proces zijn.

Kiezen voor fundamentele verandering in elke vezel van het vakbondslijf. In de levens van mensen staan, verbanden durven te leggen met gemeenschappen, leiders op de werkvloer vinden en ontwikkelen. FNV Bondgenoten maakt die keuze, langzaam maar zeker. Dat is goed, maar het moet nog veel massaler. Kiezen voor een allesomvattend plan, voor een boodschap, en bovenal voor de gewichten die klaar liggen om opgepakt te worden. Het lef hebben om de vakbond te ‘verliezen’ aan de mensen. Opdat zij weer wij wordt. De spierballen van alle Judy’s in de schoonmaak tonen het gelijk van die verandering.

Wij zijn geen bedrijf dat een dienst verkoopt

We zijn een organisatie die door arbeiders is opgericht om uitdrukking te geven aan hun gezamenlijke macht en deze uit te oefenen. Wij zijn het middel waardoor onze leden in verzet kunnen komen tegen hun werkgevers en degenen die macht in de maatschappij hebben. Via ons kunnen ze zeggen: “Luister naar ons, we hebben recht op en eisen het recht om met respect te worden behandeld. We zijn geen ‘menselijk kapitaal’. We eisen het recht op dat naar onze zorgen wordt geluisterd, niet uit beleefdheid of als een gunst maar gewoon omdat je wel móét luisteren naar wat we te zeggen hebben.”

Michael Crosby, Power at work: rebuilding the Australian union movement, Sydney 2005, p. 80

FNV Bondgenoten werkt al enkele jaren aan de hand van de organizing-methode. Onderzoek, visie, plan om te winnen, leiders zoeken en spierballen kweken.

De actiecampagne Schoongenoeg is een voorbeeld van een organizing-aanpak.

Meer informatie op www.wijhebbenerschoongenoegvan.nl

Lees online