Tribune 08/2012 :: Het gebeurt al!
Het gebeurt al!
In de aanloop naar de verkiezingen worden de idealen van de SP soms als luchtfietserij bestempeld. ‘Niet haalbaar’ of ‘te duur’, klinkt het dan. Zeker als er woorden als ‘kleinschaligheid’ vallen, of ‘menselijke maat’. Maar veel van wat we willen gebeurt al! Vier voorbeelden van pioniers die tegen de stroom in laten zien dat het kan.
Terug naar een schaal om trots op te zijn
SP-verkiezingsprogramma
Schoolbestuurders kijken te veel naar geld en cijfers en lijken onderwijzers en leerlingen uit het oog te verliezen. Wij streven naar kleinere scholen en klassen zodat leerlingen, leraren, ouders en schoolleiding een gemeenschap kunnen vormen.
De Amarantis Onderwijsgroep is volgens SP-Tweede Kamerlid Jasper van Dijk (foto) een schoolvoorbeeld van schaalvergroting. Verdeeld over meer dan zestig scholen en opleidingen in Noord-Holland, Flevoland en Utrecht kregen ruim dertigduizend leerlingen voorgezet onderwijs en middelbaar beroepsonderwijs. Tot afgelopen jaar faillissement dreigde. Tegen de algemene verwachting in koos interim-bestuursvoorzitter Marcel Wintels niet voor verdere schaalvergroting maar splitste hij de scholen op in vijf logisch samenhangende scholengroepen.
Half februari werd Wintels door de minister van Onderwijs gevraagd om te redden wat er nog te redden viel. ‘Er zat geen enkele logica in de soorten onderwijs en verschillende steden die samengebracht waren onder één bestuur. Deze scholen konden alleen gered worden als er weer betrokkenheid zou komen. We moesten terug naar de schaal van een school waar je trots op kunt zijn. Trotse en betrokken docenten maken het verschil in het onderwijs, niet 2 of 3 procent theoretische efficiency-winst in de ondersteuning door schaalvergroting. Ik heb op dat punt dan ook veel sympathie voor de lijn van de SP dat de vervreemding door schaalvergroting gestopt moet worden. De menselijke maat moet terug.’
Marjoke van Hinnen werkt voor een mbo-opleiding van Amarantis in Amsterdam en was medeorganisator van acties voor kleinschaligheid. ‘Bij interne cursussen werd erop gehamerd dat hoge kosten voor ondersteuning normaal zijn. Managers zag je niet in het onderwijs, die vergaderden. Er werd veel geld in nieuwe opleidingen gestoken, die sneuvelden omdat er niet over de doelgroep was nagedacht. Met subsidie werd van alles gekocht, maar zodra de subsidie op was, was er geen geld meer. We konden essentiële dingen niet kopen en er waren geen kerst- of eindejaarsfeesten meer. Maar het bestuur van Amarantis zat wel in een duur kantoor op de Zuidas.’
Jarenlange schaalvergroting heeft volgens Wintels sporen nagelaten. ‘Je ziet dat uitgeven makkelijker is als je niet verantwoordelijk bent voor je eigen geld, een ander lost het wel op. Nu is er een nieuw beginpunt en zal iedereen zelf verantwoordelijkheid moeten nemen. Gelukkig is iedereen intern zeer positief.’ Hinnen: ‘We hopen dat er eindelijk weer geld is voor onderwijs. Het was een moeilijke, maar vooral mooie periode.
Je kunt het heft in eigen handen nemen, niemand is een nummer. We hopen dat de oude sfeer blijvend plaatsmaakt voor openheid en vernieuwing.’
SP-verkiezingsprogramma
- Geen nullijn of prestatieloon voor leraren, schoolmanagers gaan ook lesgeven
- Geen gemorrel aan de studiefinanciering, de boete voor ‘langstudeerders’ wordt afgeschaft
- In het basisonderwijs geen verplichte Cito-toets, wel een maximale klassengrootte
‘Ik kan het iedere werkgever aanraden’
SP-verkiezingsprogramma
Gemeenten krijgen meer mogelijkheden om mensen aan het werk te helpen. Het werk van mensen op de sociale werkplaats gaan we behouden, ondernemers die mensen met een beperking in dienst nemen gaan we belonen.
Mensen met een arbeidsbeperking zijn een verrijking voor je bedrijf. Zeefdrukkerij Grafotex uit Enschede is volgens SP-Tweede Kamerlid Sadet Karabulut het levende bewijs. Het bedrijf bedrukt onder meer tasjes en zadelhoesjes; het grootste deel van het productiewerk wordt verricht door dertien werknemers met een arbeidsbeperking.
Aan het werk bij Grafotex - foto: Grafotex
Martin Hofstra van Grafotex nam zo’n vijftien jaar geleden voor het eerst twee jongeren met een beperking in dienst. ‘We hadden mensen nodig voor het stapelen van tasjes; maar er was niet genoeg geld. We kregen de tip om eens een jonggehandicapte in dienst te nemen. Dan krijg je een tegemoetkoming in de loonkosten. Met het meisje ging het meteen goed, maar aan de autistische jongen moesten we heel erg wennen. Hij wilde zelf eigenlijk ook niet. Na een uitleg van zijn begeleider heb ik uitgezocht wat autisme is. Ik vind het heel erg interessant hoe je met zo iemand om moet gaan. Met veel praten en luisteren heb ik hem ook voor me kunnen winnen en ze werken hier allebei nog steeds.’
‘Voor mij is iedereen gelijk, iedereen heeft wel een beperking’, vindt Hofstra. ‘Zelf ben ik bijvoorbeeld woordblind. Lezen en schrijven gaat, maar ik heb er wel moeite mee. Zo heeft ieder wel iets. Ik vind het prachtig om te zien hoe mensen hier groeien, ook privé. Soms komen ze binnen met schulden, en leren ze van ons zelfs te sparen voor een auto.’ De 24-jarige Jonathan Kleine werkt nu twee jaar bij Grafotex. ‘Het werk is leuk en ik kan het goed vinden met mijn collega’s. In het begin had ik wat meer hulp nodig, maar ik ben goed begeleid waardoor ik nu al vrij veel zelf kan. Ik heb mijn eigen machine op het werk, die ik zelf instel. Ik vraag altijd even na of de druk goed is ingesteld en dan begin ik met het bedrukken van zadelhoesjes.’
Hofstra is zo enthousiast over zijn medewerkers dat hij iedereen aanraadt ook iemand met een arbeidshandicap aan te nemen. ‘De buurman hier op het bedrijventerrein heeft een stratenmakersbedrijf. Hij heeft een jongen die met de kruiwagen loopt en gereedschap aangeeft. De andere buurman heeft ook een jongen met een beperking werken. En mijn oom heeft een bedrijf dat tilliften plaatst. Met zijn twee monteurs gaat een jongen met een beperking mee. Hij haalt het gereedschap uit de auto, veegt de werkplek schoon en bergt het gereedschap op. Zo kunnen de monteurs langer werken.’
SP-verkiezingsprogramma
- Wie naar vermogen werkt, krijgt in ieder geval het wettelijke minimumloon, eventueel met loonkostensubsidie
- Iedere jongere onder de 27 jaar kan werken of naar school gaan zonder sociale rechten te verliezen
- De huishoudtoets in de bijstand wordt geschrapt, werken met behoud van uitkering met een inwerkperiode van drie maanden blijft mogelijk
‘Iedereen wordt blij van kleinschaligheid’
SP-verkiezingsprogramma
Als je ziek bent of een handicap hebt, moet je kunnen vertrouwen op goede zorg. We gaan de zorg meer in de buurt en op een menselijke maat organiseren. Bestuurders en zorgverzekeraars krijgen minder te zeggen over de zorg – patiënten, artsen en verpleegkundigen des te meer.
Bewoners helpen bij de aanleg van een tuin - foto: De Herbergier
Als er één sector is waar de schaalvergroting heeft toegeslagen, dan is het wel de zorg. Met hun tientallen jaren werkervaring in de ouderenzorg en psychiatrie, kunnen Emma Meulenbeld en Cor Cornelissen daarvan meepraten. Met de schaalvergroting nam hun onvrede toe. Meulenbeld: ‘Probeer je bijvoorbeeld eens voor te stellen hoe het voelt om iemand die verdrietig is huilend achter te moeten laten, omdat je volgens een strak schema moet werken, terwijl je weet dat er pas uren later weer eens iemand naar kan komen kijken.’ Dat kan ook anders, besloten ze. In april van dit jaar openden ze in Ede hun eigen Herbergier: een grote woning voor zestien ouderen met geheugenproblemen. ‘Er zijn in Nederland ruim twintig Herbergiers en het aantal groeit’, vertelt Cornelissen. Het is een zorgformule van De Drie Notenboomen, een zorgorganisatie die kleinschaligheid en de menselijke maat hoog in het vaandel heeft staan. Cornelissen: ‘Wij bieden zorg in een warme, huiselijke omgeving met zomin mogelijk beperkingen. Het uitgangspunt is dat mensen hier zoveel mogelijk kunnen leven zoals ze dat thuis ook deden.’ Er zijn weinig regels, het eigen ritme en de hobby’s van de bewoners staan centraal. Op een willekeurige middag zit een groepje ouderen aan de keukentafel boontjes te doppen, terwijl anderen puzzelen of in de tuin bezig zijn.
‘Emma en ik kunnen dit zo organiseren,’ zegt Cornelissen, ‘omdat wij met ons tweeën de organisatie zijn. We wonen hier zelf ook, de lijnen zijn heel kort.’ Niet alleen naar de werkvloer, waar ze zelf deel van uitmaken, maar ook naar De Drie Notenboomen in Gouda. ‘Ook in Gouda is alles zo kleinschalig mogelijk georganiseerd. Mensen kennen de organisatie misschien wel omdat ook de Thomashuizen eronder vallen: kleinschalige woonvormen voor verstandelijk gehandicapten’, vervolgt hij. ‘Het probleem met reguliere zorg is dat al die managementlagen bureaucratie genereren en geld wegtrekken van de werkvloer. De Herbergiers en de Thomashuizen tonen aan dat een hogere kwaliteit van zorg wel degelijk mogelijk is, als je maar durft te kiezen voor de menselijke maat.’
De Herbergier Ede is gevestigd in de voormalige Edese Gasfabriek, een karakteristiek rijksmonument. Vanaf het moment dat, via een bericht in de lokale krant, bekend werd wat de nieuwe bestemming van de Gasfabriek was, liep het storm. Cornelissen: ‘Het was een gekkenhuis. Elke dag belden er mensen om te vragen of we al vacatures hadden en wanneer bewoners konden worden aangemeld. Het enthousiasme is enorm. Iedereen wordt blij van kleinschaligheid! Iedereen wil ook betrokken zijn, veel familieleden van mensen die hier wonen komen graag even binnenvallen en vaak wordt er spontaan een handje uitgestoken om te helpen. Het is echt tijd om te grote instellingen te ontmantelen en kleinschalige initiatieven te ondersteunen.’
SP-verkiezingsprogramma
- Geen eigen bijdrage voor de tweedelijns geestelijke gezondheidszorg
- Mensen die dat nodig hebben kunnen blijven rekenen op persoonsgebonden budget (pgb)
- Mensen die werken in de thuiszorg verdienen een beter salaris
- Kijk voor meer standpunten op www.sp.nl/2012/programma
Lokale duurzame energie
Energie Dongen is een coöperatieve lokale energievereniging die voor iedereen betaalbare, eigen en duurzame energie levert en waarvan het beheer lokaal en democratisch georganiseerd is (zie Tribune juni). Het initiatief kon al snel op een groot draagvlak rekenen onder de inwoners van de Noord-Brabantse plaats en met lokale ondernemers is een samenwerkingsverband opgezet. Deze zomer is begonnen met het installeren van zonnepanelen op de eerste zestig woningen. De coöperatie wil ook zelf stroom en gas gaan leveren. René Roovers, een van de initiatiefnemers, hoopt dat Energie Dongen snel verder groeit. ‘Op den duur kan dat schaalvoordelen opleveren: grotere, collectieve inkoop betekent immers lagere prijzen. De winst komt dan weer ten goede aan onze leden én aan de coöperatie, die daarmee dan weer kan investeren.’