Tribune 09/2006 :: Wereld delen - Nederlands smeergeld voor Pinochet

Wereld Delen

Nederlands Smeergeld voor Pinochet

Begin juli onthulde NRC Handelsblad dat het bedrijf van Joep van den Nieuwenhuyzen de Chileense ex-dictator Pinochet 9,1 miljoen dollar smeergeld heeft betaald vanwege de afname van 200 oude Leopard-tanks. Er werd een constructie bedacht om het standpunt van minister van Buitenlandse Zaken Van Mierlo – “geen leveranties zolang die ouwe daar nog zit” – te omzeilen. Intussen is Chili de grootste afnemer van overbodig Nederlands wapentuig. Krista van Velzen heeft herhaaldelijk om opheldering gevraagd over deze dubieuze leveranties. Defensiestaatssecretaris Van der Knaap vindt echter dat regels voor tussenpersonen bij wapentransacties niet nodig zijn.

Tekst: Guido van Leemput Foto: Press Digital / Hollandse Hoogte

Chili is een land dat sinds het einde van de dictatuur van generaal Augusto Pinochet langzaam aan het opkrabbelen is. Pinochet pleegde in 1973 een bloedige staatsgreep tegen de democratisch gekozen regering van Allende. Een periode van ongehinderde en keiharde onderdrukking brak aan. Na zijn aftreden als staatshoofd in 1990 werd Pinochets directe politieke invloed minder, maar hij bleef de grote man achter de schermen. Pinochet werd opperbevelhebber van de Chileense krijgsmacht, senator voor het leven en de baas van de Chileense wapenindustrie.

Het vertrek van dictator Pinochet viel samen met grote veranderingen op het wereldtoneel. De Koude Oorlog was voorbij. De Nederlandse krijgsmacht was hoe dan ook te groot en plannen voor een geheel vernieuwde krijgsmacht kwamen tot stand. De nieuwe omstandigheden noopten de Nederlandse regering van die dagen te zoeken naar afzetgebieden voor overbodig geworden wapens. Opkomende economieën, zoals Chili, waren geschikte kandidaten.

Lucratievere constructie

Nadat de Chileense autoriteiten in 1993 per catalogus waren ingelicht over het aanbod van 200 overbodig geworden Nederlandse Leopard-tanks, legde ex-dictator Pinochet in 1995 contact met Joep van den Nieuwenhuyzen van RDM (Rotterdamse Droogdok Maatschappij) over het kopen, moderniseren en exporteren van deze wapens voor Chili. Pinochet wilde niet dat de tanks rechtstreeks aan het Chileense ministerie van Defensie werden geleverd, omdat hij er dan zelf te weinig aan zou verdienen. En ook Van den Nieuwenhuyzen had wel oren naar een wat lucratievere constructie. Hij bewees de Nederlandse regering daarmee zelfs een politieke dienst. Toenmalig vice-premier en minister van Buitenlandse Zaken Hans van Mierlo stelde namelijk dat er met Chili geen zaken mochten worden gedaan “zolang die ouwe daar zit”. En dus besloot de top van Defensie creatief met dit Nederlandse beleid om te gaan: de oude tanks werden niet rechtstreek aan Chili verkocht, maar via RDM. In 1998 werd er via de holdingmaatschappij van RDM, die in Willemstad op Curaçao staat ingeschreven vanwege de gunstige belastingtarieven, een contract getekend om de tanks aan de Chileense wensen aan te passen. Vertegenwoordigers van ouddictator Pinochet ontvingen namens hem in totaal 9,1 miljoen dollar van twee RDM-bedrijven. Uiteindelijk betaalde RDM Holding de Nederlandse staat 18,5 miljoen dollar voor de tanks. RDM kreeg er na modernisering van de tanks 77 miljoen voor van de Chileense autoriteiten, en betaalde dus in totaal 9,1 miljoen dollar aan Pinochet en zijn vrienden van het Chileense materieelbedrijf Famae. “Een faire vergoeding voor adviezen”, volgens Van den Nieuwenhuyzen. Hoe de hoogte van die bedragen tot stand zijn gekomen, blijft nog onduidelijk.

Politiek dubieus

Chili beschikt over grote kopervoorraden en die leveren het land een aanzienlijke valutastroom op. De generaals en hun wapenproducerende broeders in Chili hebben bedongen dat tien procent van de opbrengst van koper besteed wordt aan wapens. Een regeling die tot de dag van vandaag geldt. Maar ook de catalogi met tweedehands spul van NAVO-landen worden goed in het oog gehouden. Chili is inmiddels de grootste afnemer van afgedankte NAVO-wapens. Dat kan natuurlijk consequenties hebben voor het machtsevenwicht met de buurlanden, waartussen sluimerende conflicten bestaan. Alleen al om deze redenen is het politiek dubieus om het niet erg rijke Chili zo zwaar te bewapenen.

Maar Nederland maalt daar kennelijk niet om. Er is inmiddels voor minstens een half miljard euro wapentuig aan Chili geleverd. Want bij de 200 Leopard-tanks waar Pinochet smeergeld voor ontving, is het niet gebleven. In juli 2006 heeft Nederland het oorlogsschip Witte de With aan Chili verkocht; het land neemt in totaal vier fregatten over. Chili heeft de laatste vijftien jaar kanonnen van Nederland overgenomen en zal bovendien achttien F-16’s uit de overbodig geworden Nederlandse boedel kopen. Daarmee is Chili de grootste afnemer geworden van door Nederland wegbezuinigd, maar nog uitstekend oorlogsmaterieel.

Maatregelen nodig

Krista van Velzen heeft het afgelopen jaar tweemaal staatssecretaris Van der Knaap om opheldering gevraagd over dit schandaal. Van Velzen: “Van der Knaap schrijft dat indien blijkt dat er een ‘redelijk vermoeden’ is dat de Nederlandse wet is overtreden dit onder de aandacht van justitie wordt gebracht. Het is met andere woorden een zaak van het Openbaar Ministerie. Tegelijkertijd verschuilt hij zich achter een justitieel onderzoek in Chili, waarvan hij de resultaten eerst wil afwachten. Hoe valt dat te rijmen met zijn andere standpunt, dat hij nu al van mening is dat er geen beperkende regels voor tussenpersonen in wapentransacties nodig zijn?”

Krista van Velzen concludeert dan ook dat het de Nederlandse regering niet veel kan schelen als grote voorraden zware wapens worden geleverd aan landen of personen die dubieus zijn. De kassa moet rinkelen. Het eigenbelang – verdienen aan overbodig geworden tanks – is het belangrijkst, zelfs als daarvoor onfatsoenlijk zaken moet worden gedaan met een dictator. Van Velzen: “Fatsoen en zakendoen in wapens blijft, op zijn zachtst gezegd, lastig. Maar de internationaal aanvaarde regels op dit vlak worden overschreden. Er wordt gebruikgemaakt van schimmige personen die er allemaal geld aan willen verdienen en schimmige juridische constructies die iedereen om de tuin moeten leiden. Daarnaast wordt het hoog tijd dat er regels komen voor commissiegelden”, aldus Van Velzen. “We moeten deze zaak niet alleen overlaten aan justitie in Chili; ook de Nederlandse justitie moet nu eindelijk eens doorpakken.”