Tribune 5/99: Achtste Congres SP: "Versterk de basis!"

Achtste Congres Socialistische Partij

"Versterk de basis!"

Op de historische datum van 1 mei en op de historische plaats van De Vereeniging in Nijmegen (waar de PvdA in 1992 akkoord ging met de afbraak van de WAO en daarmee definitief in het rechtse kamp terechtkwam), hield de SP haar achtste landelijke congres. Buiten scheen de zon, binnen hielden ruim 700 afdelingsafgevaardigden en gasten zich bezig met de organisatie van de SP. Welke veranderingen zijn nodig om aan het begin van een nieuwe eeuw opnieuw een grote stap voorwaarts te kunnen zetten?

Tekst Peter Verschuren Foto Acke van Eck

"Ik ben een gelukkig mens," sprak de herkozen SP-voorzitter Jan Marijnissen in zijn slotwoord tot het congres. "We hebben vandaag, in grote eensgezindheid, de juiste besluiten genomen." In de voorafgaande uren hadden de congresgangers zich geonspireerd gebogen over een drietal congresstukken. Het verslag van de ontwikkelingen sinds het congres van 1996 en de analyse van de toestand in Nederland en de rest van de wereld riepen weinig discussie op. De 109 "beslispunten" in congresstuk 3 (Sterkere partij, betere maatschappij) maakten wél tongen los. Toch viel in de lange rij sprekers op, dat er grote eenstemmigheid was over de rode draad in het verhaal: we moeten de komende tijd de basis van de partij, de afdelingen, versterken. De noodzaak hiertoe had Marijnissen al toegelicht in zijn openings-toespraak, toen hij de ontwikkeling van de SP schetste. "Vanaf ons ontstaan in het begin van de jaren zeventig zijn we lang een federatie van afdelingen geweest. Plaatselijk heel sterk, maar zonder landelijk gezicht. Eind jaren tachtig hebben we gezegd: We moeten een landelijke partij worden, met een landelijke uitstraling. Die koerswijziging resulteerde in 1994 in twee Kamerzetels. Daarna volgde een periode van consolidatie en later van het omzetten van de groei in ledenwinst en zetelwinst. Dat is allemaal bijzonder goed gegaan. Onze groei was overweldigend. Maar nu moeten we concluderen dat we de laatste tien jaar onevenredig veel aandacht hadden voor de landelijke partij en de basis – achteraf gezien – wat veronachtzaamd hebben."

Vol gas geven, om juist aan de basis van de partij de volgende stap vooruit te zetten

De komende tijd gaat dat veranderen, besloot het congres. We moeten vol gas geven om juist aan de basis van de partij de volgende stap vooruit te zetten: kansen creëren voor de duizenden nieuwe leden en de honderdduizenden nieuwe stemmers, om meer betrokken te raken bij de partij. Het congres sprak uit dat het een hoofdtaak van de SP is lokaal op alle mogelijke manieren steun te bieden aan mensen die zich verzetten tegen sociaal onrecht. Om daaraan beter invulling te kunnen geven, werd besloten tot een groot aantal concrete maatregelen. De scholing van raadsleden wordt steviger ter hand genomen. Er komt een landelijk team, dat projectmatig hulp gaat bieden aan afdelingen bij het oplossen van problemen. Afdelingen krijgen de beschikking over meer geld en daarmee ook meer verantwoordelijkheden. Er komen meer en betere landelijke scholingen en cursussen en afdelingen gaan ook zelf een eigen scholingsplan opstellen. Er komt een volwaardig kaderblad. De basis krijgt een uitgebreider vertegenwoordiging in het partijbestuur: elk district kan voortaan twee mensen afvaardigen naar het bestuur, in plaats van één. Het hele land wordt verdeeld onder de bestaande afdelingen, zodat ieder lid het recht krijgt mee te beslissen in de partij via een afdeling.

"We hebben echt heel wat leden nodig om te kunnen doen wat we willen doen"

Wie door het leven wil gaan als volwaardige SP-afdeling, zal aan zwaardere eisen moeten voldoen. Een afdeling moet vanaf nu ten minste vijftig leden tellen en beschikken over een bestuur van minstens vijf mensen. De oude eisen waren: vijftien leden en drie bestuurders. In de inbreng van de congres-afgevaardigden kreeg dit punt de meeste aandacht. Sommige sprekers waren bang dat hiermee een rem gezet wordt op de uitbreiding van het aantal afdelingen en dat vooral de kleinere plaatsen erdoor belemmerd worden in hun ontwikkeling. Andere benadrukten juist hoe belangrijk het is om als afdeling te beschikken over een fors reservoir aan leden. Namens de congrescommissie antwoordde Riet de Wit: "We stellen vandaag pittige taken voor onze afdelingen. Om die te kunnen uitvoeren hebben we een stevige basis nodig: onze leden. Díe nemen op lokaal niveau de besluiten en díe kunnen we vragen actief te worden. Daarom hebben we echt heel wat leden nodig om te doen wat we willen doen. Natuurlijk, het werven van de eerste vijftig is moeilijk. Maar de extra inspanning die je daarvoor moet doen, geeft je een goede basis waar je later veel profijt van hebt." Uiteindelijk werd ook dit voorstel met grote meerderheid aangenomen. Het congres koos vervolgens het landelijk bestuur voor zover dat niet afgevaardigd wordt door de districten. Vernieuwing en verjonging was hierbij het parool. Naast zes herkozen bestuurders staan vijf nieuwe, onder wie drie twintigers. Door het congres zijn de volgende landelijk bestuurders rechtstreeks gekozen: Herman Beekers, Mariet Berendsen, Marga van Broekhoven, Jules Iding, Ewout Irrgang, Jeannette de Jong, Sjoerd de Jong, Tiny Kox, Marianne Langkamp, Hans van Leeuwen en Jan Marijnissen. Als partijvoorzitter en als landelijk secretaris werden respectievelijk Jan Marijnissen en Tiny Kox herkozen.

"Er bestaan geen schone oorlogen en mooie bommen. Wij zijn tegen deze waanzin"

Naast de partijorganisatie was het vooral de oorlog in Joegoslavië die de congresgangers bezighield. Veel afdelingsafgevaardigden besteedden aandacht aan de oorlog, evenals de speciale gast Carl Niehaus, voormalig anti-apartheidsstrijder en nu ambassadeur van Zuid-Afrika in Nederland. "Het kan anders, in Kosovo, in Burundi, in Centraal Afrika," was zijn conclusie. Eerder had Niehaus de SP bedankt voor haar steun aan het ANC in de periode waarin dat helemaal niet zo vanzelfsprekend was. "De SP behoort tot de harde kern van de anti-apartheidsstrijd. Wij zijn haar daar bijzonder erkentelijk voor." Jan Marijnissen stond in zijn openingstoespraak stil bij het begrip beschaving, dat hij betitelde als een "wankele brug over een ravijn". Marijnissen schetste een aantal actuele binnen- en buitenlandse wantoestanden die inbreuk maken op die beschaving en kwam zodoende ook op de Balkanoorlog. Een donderend applaus begeleidde zijn woorden: "Er bestaan geen schone oorlogen en geen mooie bommen. Wij zijn tegen deze oorlog, tegen deze waanzin." Marijnissen kondigde aan dat de SP haar standpunt intensiever gaat toelichten. "We blijven Beter dan Bommen-debatten organiseren, er komen nieuwe advertenties waarin we mensen oproepen een verklaring tegen de oorlog te ondertekenen. We gaan door met de kettingbrieven en we komen met een huis-aan-huiskrant waarin we onze mening uitleggen." Een motie van vijf afdelingsvoorzitters om de lijn van de Kamerfractie nadrukkelijk te ondersteunen, werd vrijwel unaniem aangenomen. En veel bijval was er ook voor het voorstel van Marijnissen om 25.000 gulden te storten op giro 555 van de gezamenlijke hulporganisaties. "Ons hart ligt ook bij de vluchtelingen uit Kosovo."

SP-lijsttrekker Erik Meijer belooft dat hij in "Europa" zal blaffen waar dat nodig is

Ook de Europese verkiezingen kregen een plaats op het congres. Na een forumgesprek met Europarlementariërs uit Zweden en Portugal was het woord aan SP-lijsttrekker Erik Meijer: "Veel mensen zien Europa als het weer. Je kunt er wel op mopperen, maar je verandert er toch niets aan. Dat klopt niet. Europa wordt een steeds belangrijker strijdterrein waar wij met onze acties tegen tweedeling niet mogen ontbreken. We moeten voorkomen dat alleen de kritiekloze mensen gaan stemmen. Want dan zijn er inderdaad geen veranderingen te verwachten in Europa." Meijer eindigde zijn betoog met een toezegging. "De Partijraad besloot eind vorig jaar dat we meedoen aan de Europese verkiezingen omdat we een waakhond nodig hebben in Brussel. Wel, ik beloof dat ik zal blaffen waar dat nodig is." De lange congresdag bestond niet alleen uit discussie. Intermezzo's waren er in de vorm van een flitsende nieuwe videopresentatie van de SP en van de uitreiking van zes gouden tomaten aan mensen "die het verdienen extra in het zonnetje gezet te worden". Carl Niehaus kreeg er één opgespeld ("Nelson Mandela is een wereldheld, u bent een held van ons congres"), evenals Jenny Voogd ("staat altijd klaar voor het district Limburg, de afdeling Heerlen en haar kleinkinderen), Jeanne Knoop ("stond vier jaar geleden aan de wieg van het Comité Asbestslachtoffers, nadat ze haar man verloren had aan asbestkanker"), Ben Oskam ("demonstreerde maandenlang vrijwel dagelijks op het Binnenhof tegen de afbraak van de WAO en verzet bergen werk op het partijbureau"), Jean Rouwet ("zonder hem zou de SP in Hengelo en de rest van Twente niet zijn wat ze nu is") en Henny Sneevliet ("gisteren reikte de koningin lintjes uit. Vandaag krijgt u óns lintje als vorstin die de afgelopen jaren onze alternatieve Troonrede voorlas"). Tientallen jongeren presenteerden enthousiast met video, sketch en zang hun ambitieuze plannen voor de toekomst. Onder de naam "ROOD, jongeren in de SP" gaan ze spraakmakende acties voeren, een groot kader opbouwen van jongeren die wat met de SP willen en zorgen dat over twee jaar alle jongeren in Nederland de SP kennen en weten waar de partij voor staat.

"Iemand vroeg me wie er op de smaak van de tomaat let. Wel, dat zullen wíj moeten doen"

Met het congres werd een periode van ruim een half jaar afgesloten waarin op meer dan 200 afdelingsbijeenkomsten en tien regioconferenties intensief gesproken is over de organisatie van de SP. "Bijna geen bladzijde van de oorspronkelijke teksten is ongewijzigd gebleven," concludeerde Tiny Kox namens de Congrescommissie die de discussies voorbereidde. "We hebben echt sámen de stukken geschreven." Jan Marijnissen keek op het eind van de dag al naar de toekomst. "Dit uitstekende congres moet vooral een aansporing zijn om daadkrachtig te beginnen met de uitvoering van wat we allemaal besloten hebben." Naast de vergroting van de kracht van de afdelingen noemde de partijvoorzitter nog twee belangrijke zaken voor de nabije toekomst. "De SP gaat een zéér groot punt maken van de armoe onder kinderen. Dat doen we met het Plan voor de Jeugd, een manifest waaraan we binnenkort de laatste hand leggen en met tal van plaatselijke initiatieven. En als tweede houden we nog voor het eind van het jaar een nieuw congres. Daar zullen we ons buigen over onze ideologische uitgangspunten. Iemand vroeg mij laatst: de tomaat wordt wel groter en groter, maar wie let er op de smaak? Wel, beste mensen dat zullen wíj moeten doen. Alleen wijzelf kunnen ervoor zorgen dat we geen Wasserbombe worden."