Tribune 11/96 Gastcolumn: Het dilemma van Sietse Bosgra

Het dilemma van

Sietse Bosgra

De verschillende organisaties die in Nederland de bevrijdingsstrijd in Zuidelijk Afrika hebben gesteund, zijn opgeheven of worden in de nabije toekomst opgeheven. Een aantal van hen (Komitee Zuidelijk Afrika, Eduardo Mondlane Stichting en IZA) zal opgaan in een nieuwe organisatie, het Nederlands Instituut voor Zuidelijk Afrika (NIZA).

Maar hoe moet je omgaan met de instellingen in Nederland die zich ook op Zuid-Afrika richten, maar die tijdens de jaren van vrijheidsstrijd goede betrekkingen onderhielden met de vijand, de Zuidafrikaanse ambassade in Den Haag? Die vraag werd actueel toen ik onlangs door de Nederlandse Zuidafrikaanse Vereniging (NZAV) werd gevraagd te spreken op hun jaarvergadering. Het onderwerp zou zijn de bijdrage die de anti-apartheidsorganisaties in Nederland hebben geleverd aan de strijd tegen de apartheid in Zuid-Afrika. Aanleiding voor de uitnodiging was de recente publicatie van het boek "De vinger op de zere plek" over de geschiedenis van het KZA.

Wat doe je, de uitnodiging afwijzen, of de uitnodiging aannemen maar de aanwezigen nog eens voorhouden hoe fout zij waren in het verleden? Of het verleden maar vergeten, bruggen bouwen naar een toekomst waarbij NIZA en NZAV naast elkaar zullen bestaan, en proberen de aanwezigen te verzoenen met het feit dat er een eind is gekomen aan de alleenheerschappij van hun Afrikaner stamverwanten?

In de jaren van de anti-apartheidsstrijd probeerde de NZAV formeel zich buiten de strijd te houden door zich niet-politiek te noemen. Maar achter deze façade ging de samenwerking met de Zuidafrikaanse ambassade in Den Haag door alsof er in Zuid-Afrika niets aan de hand is. De Zuidafrikaanse ambassadeur bedankte in een brief "vir die aangename dag wat ons by die NZAV kon deurbring" en hij prijst de NZAV als een "Nederlandse organisasie wat Suid-Afrika goedgesind is".

Met geld van de Zuidafrikaanse regering werd de bibliotheek van de NZAV gesteund. Omgekeerd werd in het blad van de NZAV voortdurend geageerd tegen het instellen van sancties tegen het apartheidsregime. In een brief aan minister Pronk werd gepleit tegen steun aan de Nederlandse anti-apartheidsorganisaties want door die steun waren zij "in de afgelopen jaren tot volksmisleiding in staat gesteld". Moet je na al die jaren van woede over de NZAV maar vergeven en vergeten, en de organisatie vriendschappelijk tegemoettreden?

Sinds de ondergang van de apartheid hebben een aantal mensen in de leiding van de al meer dan honderd jaar bestaande NZAV ingezien dat de organisatie geen toekomst heeft als ze vast blijft houden aan dit verleden. Sinds de democratisering van Zuid-Afrika worden uitsluitend blanke, Afrikaans-talige ANC-leiders uitgenodigd om voor de NZAV te spreken. Deze bestuurderen hopen kennelijk met deze nieuwe koers de achterban langzaam om te krijgen in het aanvaarden van het nieuwe Zuid-Afrika.

Ik heb voor de NZAV gesproken, en heb daarbij geen zout in de wonden gewreven. De door Mandela benoemde ambassadeur van Zuid-Afrika, Zach de Beer, zat op de eerste rij, kennelijk om eventueel olie op de golven te gooien. Maar de discussie verliep vriendelijk, mede doordat de meest rabiate aanhangers van het apartheidsregime dit niet wilden beleven en thuis waren gebleven.

Maar op één punt wil ik duidelijk zijn. In Zuid-Afrika zijn waarheid en verzoening twee aan elkaar gekoppelde begrippen. Ook voor ons geldt deze koppeling. Laat ook de NZAV zijn archieven openstellen om de waarheid over het verleden aan het licht te brengen. Pas daarna kan er voor ons een hoofdstuk worden afgesloten.

Sietse Bosgra, Komitee Zuidelijk Afrika