Bijstandsgerechtigden zijn vogelvrij verklaard
Door bezuinigingen en gedwongen werken met behoud van uitkering verdwijnen steeds meer eerlijke banen in de zorg, het onderhoud van groen en postbezorging. Onder leiding van PvdA-staatssecretaris Klijnsma worden uitkeringsgerechtigden verplicht onder het minimumloon te werk gesteld. Zelden of nooit houden zij hier een vaste baan aan over. Verdringing, ondermijning van het wettelijk minimumloon en het straffen van welwillende werklozen is het gevolg.
Bij elke nieuwe presentatie van werkloosheidscijfers wordt de trieste conclusie getrokken dat er weer een record gebroken is. De rijen bijstandsgerechtigden die zich melden bij de sociale dienst voor een uitkering worden alsmaar langer. Er is dus een hoop werk te verzetten voor de gemeenten. Gemeenten zijn verantwoordelijk voor de bemiddeling van bijstandsgerechtigden naar een baan. De afgelopen jaren heeft het rijk via de Wet Werk en Bijstand gemeenten vooral geprikkeld zo min mogelijk te investeren in duurzame reïntegratie van werklozen op de arbeidsmarkt.
Geconfronteerd met strengere wetten, regels en bezuinigingen, grijpen gemeenten steeds meer naar het verplicht te werk stellen van mensen met een uitkering. Gemeentes noemen het participatiebanen, terugkeerbanen, opstapbanen of WorkFast, maar het principe is overal hetzelfde: mensen worden gedwongen werk te accepteren zonder dat hier een beloning tegenover staat. Werken onder het wettelijk minimumloon, zonder CAO functieloon dus.
In Vlissingen werken tientallen bijstandsgerechtigden 32 uur per week als ‘algemeen medewerker’ via de sociale werkplaats. In Rotterdam worden bijstandsgerechtigden zonder arbeidscontract aan het werk gezet bij een thuiszorgaanbieder voor klussen in en rond het huis. In Friesland hebben 13 gemeenten de handen ineengeslagen, waar bijstandsgerechtigden bij de sociale werkplaats opdrachten uitvoeren voor commerciële klanten, zonder daar een fatsoenlijke betaling voor te ontvangen.
Dit gebeurt allemaal met de verdediging dat werklozen ‘werknemersvaardigheden moeten aanleren en werkritme moeten opdoen’. De praktijk is weerbarstiger. Onder dreiging van kortingen op de uitkering worden werklozen van het ene naar het andere werktraject gejaagd. Wat hier tegenover staat is een vergoeding die ver onder het wettelijk minimum ligt. Terwijl zo regels over het minimumloon worden ondermijnd, werken werklozen zonder arbeidscontract en zonder opbouw van bijvoorbeeld pensioen. En belangrijker: uitzicht op een ‘echte’ baan is er niet of nauwelijks.
De echte reden waarom werkgevers zo graag uitkeringsgerechtigden ‘in dienst’ nemen is dat een uitkeringsgerechtigde spotgoedkoop is in vergelijking met een werknemer met een normaal contract. En aangezien dat voordeel wegvalt wanneer iemand een arbeidscontract krijgt, wordt een werkloze tegen die tijd gewoon weer naar het volgende ‘traject’ gesleept. VVD en PvdA tekenen zo voor verdringing op de arbeidsmarkt. Want waarom zou een werkgever een werknemer nog eerlijk belonen als je ook voor een dubbeltje op de eerste rang kunt zitten? Onder leiding van de PvdA wordt het principe van eerlijk werk voor een eerlijk loon steeds vaker ondermijnd en worden CAO’s onder druk gezet.
Dit is volstrekt in strijd met de onlangs door de PvdA aangenomen resolutie ‘Van Waarde’. Letterlijk staat hierin ‘Wees de Partij van de Arbeid – de partij van goed werk’. Maar ondertussen staan PvdA-bestuurders landelijk en lokaal vooraan om arbeid, volwaardige banen voor een eerlijke beloning, in de uitverkoop te doen. Sterker nog, staatssecretaris Klijnsma waarschuwde onlangs de Kamer dat ‘bij een langere periode het risico bestaat dat de rechter vaststelt dat er sprake is van een dienstbetrekking en dat tenminste het minimumuurloon moet worden betaald.’ Van verworven recht, tot een risico dat vermeden dient te worden, zie daar het lot van het wettelijk minimumloon in handen van de Partij van de Arbeid.
Beter zou het zijn – in de geest van ‘Van Waarde’ – echt werk te maken van goed werk. Hervorm de arbeidsbemiddeling. Maak een eind aan treitertrajecten en het geleur met uitkeringsgerechtigden. Kom met een menswaardig leerwerkbedrijf waar werklozen echt geholpen worden met een goede opleiding of het vinden van een vaste baan. En sta pal voor het wettelijk minimumloon en het CAO loongebouw. Wat voorop dient te staan is het vinden van een werkloze die past bij een vacature, niet de drang naar goedkope arbeid van werkgevers of het bestraffen van werkzoekenden. Het voortdurend dreigen met het korten op een uitkering dient beperkt te worden tot mensen die niet mee willen werken. Bovendien is de nadruk op repressie, boetes en kortingen onzinnig in een tijd waarin er tegenover elke vacature zes werklozen staan. Klijnsma en consorten zouden hun energie daarin moeten steken, in het stimuleren van werkgelegenheid en in goede begeleiding voor wie zonder baan thuis zit. Dat is vruchtbaarder dan de politiek van verdrukking van werknemers, ondermijning van het minimumloon en het straffen van werklozen. Pak liever de werkloosheid aan.
