Liberalisering verzwakt GVB
Waar het openbaar vervoer op eigen benen staat, is de service aan de reiziger afgenomen en zijn de arbeidsomstandigheden van het personeel verslechterd. Stop daarom de verzelfstandiging van het GVB, stellen Remine Alberts, lijsttrekker voor de Amsterdamse SP, en Ronald van Raak, kandidaat-raadslid.
Op 13 februari besloot de gemeenteraad van Amsterdam of er een referendum komt over liberalisering van het Gemeentevervoerbedrijf. Het geloof in liberalisering van het openbaar vervoer heeft het afgelopen jaar een serieuze knauw gekregen. 'Een bedrijf verbeteren door het te verzelfstandigen is een illusie,' zei Arie van der Zwan eind vorig jaar in de Volkskrant. Deze ex-topondernemer heeft reden van spreken: in 1997 veegde hij de vloer aan met het toenmalige GVB. Vier jaar later was het bedrijf volgens hem onverminderd 'doodziek'. Toch is verzelfstandiging geen oplossing. Ervaringen met liberalisering van het stads- en streekvervoer elders leren dat dit leidt tot nog slechter vervoer.
Sinds 1999 zijn gemeenten en provincies in het hele land begonnen met de aanbesteding van het stads- en streekvervoer. Op deze manier hopen overheden het openbaar vervoer te verbeteren en hun bemoeienis met het vervoer te verminderen. 'Beter vervoer' blijkt voor veel bestuurders te bestaan uit 'goedkoper vervoer'. De eenzijdige fixatie op financieel rendement maakt overheden blind voor het publieke rendement, zo toont het SP-rapport De uitverkoop van het openbaar vervoer.
De dienstverlening van verzelfstandigde vervoerders is globaal genomen niet verbeterd: op enkele goedlopende trajecten werd de frequentie opgevoerd, maar in minder rendabele lijnen werd fors geknipt. Door introductie van taxi-achtig vervoer werd ook bezuinigd op de arbeidskosten, door inschaling van chauffeurs in goedkopere CAO's. Ook werd meer gewerkt met gebroken diensten voor het rijdend personeel, wat leidde tot een hogere werkdruk en nog meer ziekteverzuim. Veel chauffeurs klagen over een gebrek aan rust, wat slecht is voor de veiligheid. Hetzelfde geldt voor bezuinigingen op het onderhoud. Chauffeurs van Arriva in Groningen dreigden begin januari zelfs met een staking, uit onvrede met defecte bussen.
Bovendien betekent liberalisering niet dat de gemeente geen bemoeienis meer heeft met het openbaar vervoer. Integendeel: na de liberalisering blijft de gemeente verantwoordelijk voor problemen met infrastructuur, materieel en personeel. Steeds zal een strijd losbarsten of geïnvesteerd moet worden in commercieel interessante, of juist in publiek wenselijke lijnen.
Bezuinigen Als private vervoerders bezuinigen op financieel onrendabele lijnen zijn de kosten voor de gemeente, die verantwoordelijk is voor alternatief vervoer. Of voor de Amsterdamse reizigers, die duur en inefficiënt vervoer krijgen. Gemeentelijke boetes als het particuliere vervoersbedrijf slecht functioneert zullen slechts leiden tot een verdere daling van de dienstverlening.
Door verzelfstandiging van het GVB hoopt de gemeente het bedrijf beter voor te bereiden op de aanbesteding, waartoe ze volgens Europese richtlijnen verplicht zou zijn. Bij eerdere aanbestedingen werd het vervoer gegund aan veelbiedende internationale vervoersconcerns: het Britse Arriva is actief in de noordelijke provincies en Zuid-Limburg; het Frans-Britse Vivendi-Connex in Noord-Brabant en Maastricht. Deze concerns slaagden erin bij gemeenten gunstige voorwaarden te bedingen in onderhandelingen, over de voorwaarden van de concessie en de controle daarop.
Verzelfstandiging zal slechts leiden tot een financieel zwakke GVB met een slechte dienstverlening, die bij de aanbesteding niet opgewassen zal blijken tegen grote internationale vervoerconcerns als Arriva en Vivendi-Connex. Als de gemeente het GVB wil voorbereiden op een komende aanbesteding, dan zal de gemeente moeten investeren in het openbaar vervoer. Op deze wijze kan de Amsterdamse politiek goed openbaar vervoer verzekeren. Beter is nog om af te zien van aanbesteding. De EU-richtlijn over aanbestedingen, zo bleek na vragen van SP-Europarlementariër Erik Meijer, laat hiertoe ruimte. De Amsterdammers kunnen de gemeente alvast een handje helpen, door zich in het komend referendum uit te spreken tegen de voorgenomen verzelfstandiging van het GVB.
Remine Alberts is lijsttrekker voor de SP in Amsterdam. Ronald van Raak is kandidaat-raadslid en mede-auteur van De uitverkoop van het openbaar vervoer.
